День: 28.07.2020

Сӱӱш ончозын јеҥер ийделӱ

(Јӱрӱмде чын болгон керектер) Туулу Алтайда бу учурал 1986 јылда болгон. Оноҥ бери ороон до jайрадылды, акча да солынды, jӱрӱм де кубулды, Ай ла Кӱн де карыкканын кӧрдибис, учында алтайлар Сахалинге учуп, иштегилеп турар боло бердилер… Бистиҥ совет черӱчилдердиҥ салымында болгон «афган» jӱрӱмди кырып та болбозыс, ундып та саларга jарабас, ондый болбогон до деп айдып

28 июля 2020

Россияныҥ калыктарын ла тилдерин чотко алары

Эл-јонныҥ 2021 јылдыҥ кандык айында ӧдӧтӧн бастырароссиялык тооалыжы ороонныҥ калыктары ла тузаланып турган тилдери керегинде солун јетирӱ алар арга берер. Эл-јонныҥ тооалыжы Россияныҥ калыктарын канайда чоттооры ла нениҥ учун цифровой эп-сӱме ороонныҥ эл-јонына бойыныҥ нациязын чокымдап айдарында болужары керегинде куучындап ийели. Эл-јонныҥ бастырароссиялык тооалыжы ороонныҥ эл-јонына бойыныҥ нациязын чокымдаар тап-эригин бӱдӱрер арга берер. Нениҥ учун

28 июля 2020

Ӱзӱк-бичиктӱ эл болгоныс

Алтай калык Арасейге киргенинеҥ озо бичик-биликтӱ болгонын тӱӱки де, кеп-куучындар да айдып јат. Кириллица ла латиницанаҥ озо алтайлар ӱзӱк-бичикле тузаланганы керегинде јетирӱлер јаантайын учурайт. Је бӱгӱн ӱзӱк-бичик ундылып калган. Ол кандый бичик болгоны ла нениҥ учун јоголып калганы бӱгӱнги бистиҥ бичимелде. Ӱзӱк-бичик (ол эмезе Тодо-бичик) бистиҥ бӱгӱнги бичижистеҥ чек башка. Ӱзӱк-бичикте таныктар бой-бойына јапшыныжып, ээчий-деечий

28 июля 2020

«Кайран мениҥ мактулу Алтайым, кандый будуктарла сени чӱмдейин?»

Григорий Иванович Гуркин (Чорос-Гуркин, 1870-1937) Сибирьдиҥ ӧс калыктарыныҥ баштапкы аҥылу ӱредӱчизи, куулгазын ар-бӱткенниҥ узы, јурукчы, ӱредӱчи, этнограф, калык чӱмделгезин јуучы. Алтайдагы духовный миссияныҥ школын божоткон (Улалу ј.), Паспаулда ӱредӱчи, оныҥ кийнинде Бийскте иконописец болуп иштеген. Кӧнӱ јураарга ол Петербургта И. И. Шишкинниҥ башкартузыла ӱренген, таскаган (1897-1989), јураарыныҥ Императорский академиязында (1899-1905) профессор А. А. Киселевто ӱренген.

28 июля 2020

Эзедип-кереестеер молјумла, учурымла

(С. С. Суразаковтыҥ сӱр-кеберине кожулталар) Сазон Саймович Суразаковтыҥ «Кожоҥ» деген ӱлгери, оныҥ эки јолдыгы бу очерктиҥ бажына чыгарылган, чӱмделгени удап та калган болзо, је бӱгӱн Улу Јеҥӱниҥ 75 јылдыгы темдектелип турган ӧйдӧ бойыныҥ учурын, ӧдӱҥизин јылыйтпаган. Учуры тереҥ ӱлгер кече-башкӱн ле чӱмделгендий. Ӧдӱп јаткан јылдыҥ јаҥар айыныҥ 20-чи кӱнинде «Кожоҥныҥ» авторына, Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ

28 июля 2020

«Кара-Корум кайдаҥ бӱткен кара албаты билер бе?»

1980-чи јылдарга чыгара, јарым чактаҥ ажыра ӧйгӧ, «Кара-Корум» алтай албатыда айдарга да коркымчылу, тудуулу сӧс болгон. Алтай бичиичи Павел Александрович Чагат-Строевтиҥ 1927 јылда таҥынаҥ бичик болуп чыккан «Кара-Корым» деген туујызы «Кара-Корым кайдаҥ бӱткен/ Кара албаты билер бе? Кара канын неге тӧккӧн / Кайран јондор билер бе?» деген јолдыктарла башталат. Тӧс Азияныҥ Каракорум деген туу-сындарыныҥ јуугында

28 июля 2020

«Бу профессияны бойым талдап алгам»

Россия Федерацияныҥ шылу јаҥдарыныҥ ишчизиниҥ кӱни јаан изӱ айдыҥ 25-чи кӱнинде темдектелет. Талдап алган профессиязы, оныҥ аҥылулары керегинде РФ-тыҥ Шылу комитединиҥ Алтай Республика аайынча шылу башкартузыныҥ аймактар ортодогы Кан-Оозындагы шылу бӧлӱгиниҥ шылу ишчизи Дмитрий АЛУШКИН куучындайт. —Дмитрий Евгеньевич, бу ишке Слер канайда келгенигерди куучындап берзегер? —Бу тӧзӧмӧлгӧ мениҥ иштеп келгеним удабаган, 1,5 ай мынаҥ кайра

28 июля 2020

Јарым јылдыҥ ижиниҥ турулталары кӧрӱлген

Јаан изӱ айдыҥ 20-чи кӱнинде республикан МВД-ныҥ коллегиязыныҥ јууны ӧткӧн. Анда ведомствоныҥ 2020 јылдыҥ баштапкы јарымјылдыгында ижиниҥ турулталары кӧрӱлген. Ведомство кандый турулталарга јеткени, ӧдӱп јаткан јылдыҥ экинчи јарымјылдыгында кандый сурактардыҥ аайына чыгар керек болгоны керегинде Алтай Республика аайынча ичбойындагы керектердиҥ министри полицияныҥ генерал-майоры Павел ГАВРИЛИН куучындаган. Коронавирустаҥ улам тергееде кирелендириштиҥ ээжилери бар учун, Россияныҥ МВД-зыныҥ

28 июля 2020

Чымалыга чалын — чайык

Јаан изӱ айдыҥ ортозында ургун јааштардаҥ улам Кош-Агаш аймактыҥ суулары кирип, эки метрге бийиктеген. Јаан суу јаан тӱбек экелген. Тӱнде одоштой Тескери-Аккан деп суу кӧдӱрилип, Жана-Аул јурттыҥ улузыныҥ тураларын аларына јеткен. Бу ок ӧйдӧ малчыларыныҥ беш турлузы сууга чӧҥӧ берген. Мында 1400 тын кой-эчки оогош ортолыкта туруп калган. Койчылар малдарын аргадаарга эп-сӱме табып, кечиргилеген.Трактордыҥ кӱрегине

28 июля 2020

Иш ӧйдиҥ некелтелериле ӧткӱрилген

Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ јетинчи катап тудулган депутаттары 10-чы сессияныҥ кийнинде парламентский каникулдарга барган. Бӱгӱн Эл Курултайдыҥ председатели Владимир Тюлентин јаҥжыкканы аайынча республиканыҥ парламентиниҥ 2020 јылдыҥ баштапкы јарымында ижи керегинде јетирӱ эдет. — Депутаттардыҥ јасакберим ижиниҥ турулталары керегинде айдып тура, ӧткӧн јарымјылдыкта парламентарийлер эрчимдӱ иштегенин темдектеер керек. Јарадылган тӧс јасактар ортодо ас учурлузы бар

28 июля 2020

1 2

ТОП

Положение Конкурса на Стипендию имени заслуженного журналиста Республики Алтай Галины Тюгай

УТВЕРЖДАЮ Приказом и.о. главного редактора АУ РА «Редакция газеты «Алтайдыҥ Чолмоны» от _____________ № Кудачина Э.В. Положение Конкурса на Стипендию имени заслуженного журналиста Республики Алтай Галины ТЮГАЙ Объявлен Конкурс на Стипендию имени заслуженного журналиста Республики Алтай Галины Тюгай. Организатор: редакция республиканской газеты «Алтайдыҥ Чолмоны» (далее Редакция). К участию приглашаются обучающиеся 4-11 классов общеобразовательных школ Республики

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир