«Адабыс келди...» деп чӱмдемелин кычырдылар

«Адабыс келди…» деп чӱмдемелин кычырдылар

26.04.2024

Алтай тилди ӱредери, чӱмдемел бичиктерди, ол тоодо тӧрӧл тилле бичилгенин кычырары, ӱренчиктерди кычырарыла јилбиркедери деп сурактар калганчы ӧйдӧ курч турат.

Кан-Оозы аймактыҥ Экинур јуртындагы орто ӱредӱлӱ школдыҥ ӱредӱчилери директор Зинаида Чербыевна Тордошевага баштадып, бу суракла класста эмес јаан иш ӧткӱрдилер.

7-10 класстардыҥ ӱренчиктери јерлеш бичиичи Нина Бельчекованыҥ «Адабыс келди…» деп повестин кычырдылар. Бу чӱмдемел школдорго белетелген «Нина Бельчекованы кычыралы» деп јуунтыда јарлалган. Ӱренчиктер повесть аайынча адалары керегинде сочинениелер бичип, јуруктар јурадылар. Класстардыҥ башкараачы ӱредӱчилерине повестьтеги кӧдӱрилген сурактарга балдардыҥ ајарузын ууламјылап, бӱгӱнги кӱнде јарт эмес айалгаларды, колхоз, контора, кузнец ле ӧскӧлӧрин де јартаарга келишкен. Балдар тӧрӧл јериниҥ, оныҥ эл-јоныныҥ ӧткӧн ӧйдӧги јӱрӱми, ижи-тожы, санаа-кӱӱндери керегинде билип алдылар, кезик геройлордоҥ каргандарын да таныгандар…

Бу ок повесть аайынча школдо кычыраачылардыҥ «Ада-энелердиҥ ле балдардыҥ колбулары» деп темалу јуун-конференциязы ӧткӱрилди. Јуунда повестьтиҥ авторы бичиичи, журналист Н. Б. Бельчекова турушкан. Залда балдардыҥ јуруктары, повестьтеҥ алылган јолдыктар тургузылган. Јуулган улустыҥ ортозында бичиичиниҥ јаан јашту таай эјелери, јурттыҥ ветерандары, ол тоодо З. К. Кокпоева, А. Т. Кудачина, М. Т. Тектиева, З. К. Шокшланова, К. О. Салбашева, Р. А. Денежкина, В. С. Итпалина, Е. Б. Мантышева, Т. Д. Старыгина болгондоры оморкодулу.

Јуунды школдыҥ директоры, бу школдо узак јылдарга иштеп келген ветеран З. Ч. Тордошева ачты. Ол балдарды алтай тилле чӱмделген бичиктерди кычырарына јилбиркедериниҥ, тӧрӧл тилге ӱредериниҥ учурын темдектеди. Кычыраачылардыҥ конференциязында ӱредӱчилер Д. М. Толоева, К. Б. Аламчина, Э. Г. Аларушкина, Л. Н. Тордокова эрчимдӱ туружып, повесть аайынча шӱӱлтелерин айдыштылар. Башка-башка предметтердиҥ ӱредӱчилери, класстардыҥ башкараачылары М. В. Сабина, Л. К. Бильтешева, Д. С. Адабасова, А. А. Кудачина, С. М. Чинина, Н. Н. Шукакова, Р. Р. Тоедова јууннаҥ озо ӱренчиктерле кожо бичикти кычырып иштееринде турушкандар. Бу јуунда да олор повестьтиҥ ӱзӱктерин су-алтай тилле куучындадылар.

Јуулган улустаҥ повестьтиҥ тӧс геройыныҥ прототибин јакшы билер улус ондогы айдылган кезик учуралдарды эске алынды. Јуунды јетирӱлик јанынаҥ тӧзӧӧринде А. А. Лутцева турушты, повестьтиҥ ӱзӱгин В. М. Толоев кычырды.

Адакы сӧс бичиичиге берилди. Ол Зинаида Чербыевнаныҥ ла ӱредӱчилердиҥ солун баштаҥкайын, ӧткӱрген кыракы ижин бийик баалаганын айдып, школдыҥ библиотеказына бичиктер сыйлады. Ӱренчиктер айылчыларга бије-кожоҥын сыйладылар. Јуулгандар бичиичиге су-кадык, јилбилӱ бичимелдер кӱӱнзедилер.

Клара ТӦЛӦСОВА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина