Алтайдын Чолмоны

«Ижиниҥ чыҥдыйы коомой подрядчик» эмезе …

Бичимелдиҥ бажалыгына чыгарылган бу сӧстӧрди бистиҥ республиканыҥ башчызы бу јуукта ӧткӧн «Чике колбу» тушта Тимур Майнаков деп кижи Кӧксуу-Оозы аймакта Сугаш јуртта Культураныҥ туразын тудары тутакталып турган деп сурак берерде айткан. Тергеениҥ башкараачызыныҥ темдектегениле, бу объектти тудары ичкери јылбай турарда, ол 2023 јылдыҥ башталганы кирезинде подрядчикти солыырга сананган. Је тергеелик ӧзӱм аайынча республикан министерствоныҥ ол ӧйдӧги башкартузы подрядчикке бӱдӱп турубыс деп айдып, јӧптӧжӱни буспаган деген.

Эмди кӧрӧр болзо, 2022 јылдыҥ кичӱ изӱ айыныҥ 29-чы кӱнинде бу ДК-ны тудар јерде тудум иштердиҥ баштапкы тажы кӧдӱриҥилӱ айалгада салылганынаҥ бери тудум иштер кӧндӱре барбаган болуптыр. Башчыныҥ айтканыла, объектти тудар иш бӱгӱн 25 ле процентке бӱткен. Текши кеми 400 квадратный метр кире объект 1,5 јылдыҥ туркунына мынча ла кирезине тудулганы кайкамчылу. Башчы бу объекттиҥ подрядчигиле тургузылган јӧптӧжӱни токтодып, подрядчикти солыырыс, объектти тузаланарына табыштырарыныҥ ӧйин келер ӧйгӧ кӧчӱрерис деген. Объект былтыр тудулып калар керек болгон. Ол тудулбай каларда, оны табыштырарыныҥ ӧйин 2023 јылга кӧчӱрген, эмди — келер јылга. Је келер јылда не болорын кем-кем айдып болор бо?

Федерал, республикан ла јербойындагы бюджеттердиҥ акчазыла «Культура» деп федерал нацӱлекер аайынча бу ДК-ны тудар иштер канайда ӧдӱп турганы канайып шиҥжӱде болбой калганын оҥдоорго кӱч. Бир јанынаҥ кӧрӱп турзаҥ, бу объектти тудары кезик улуска бюджеттеҥ «акча сыгар» объект болуп калгандый. Темдектезе, былтыр санкциялардаҥ улам не-немелердиҥ баазы бийиктеген дежип, баштамы баазы 34 миллион 221 муҥ 610 салковой болгон бу объектти тударына база 10 миллион салковой сураарда, ол акча ресбюджеттеҥ кӧчӱрилген. Оноҥ иш ойто ло јылбай, база акча керек дежерде, база 20 миллион салковой чыгарылган. Эмди дезе келер јылдыҥ бюджедине бу объектти тударына база 30 миллион салковойдоҥ кӧп акча салылып јаткан эмтир. Объектти тудар ишти ӧйинде бӱдӱрбей, ӱзеери акча сыгып алар кандый јакшы неме! Кемге де јакшынак «кормушка» болуп калгандый. Ӧрӧ айдылганынаҥ кӧрзӧ, 34 миллион салковойдыҥ объекти 100 миллион салковойдоҥ кӧп акчаны «јуда саларга» турган. Бу кире акча ого чыгарылза, ол эртен-соҥзун ла тудулып калар деп айдар арга бар ба? Та ла та… Јаҥы подрядчик келип, база ӱзеери акча сураза канайдар?

Мындый айалга нениҥ учун болуп турган? Мен сананзам, озо ло баштап, окылу јаҥныҥ јанынаҥ тудум иштерге аайлу-башту шиҥжӱ болбой турган. Сугаш јурт тӧс јолдоҥ, Карагай јурт чылап, 35 километр кире тууразында турбай турган. Бу тудулып јаткан объект Сугаштыҥ кырыла ӧткӧн тӧс јолдоҥ кӧрӱнип јат. Аймактыҥ ла тергеениҥ башкараачылары ол јолло јаҥыс катап эмес ары-бери ӧдӱп, тудум иш кандый айалгада болгоныла бир де јилбиркебеген бе, кӧрбӧгӧн бӧ? Эмди јыл божоп јадарда ла айалганы кӧрӱп ийгендий…

Тудум иштерге аайлу-башту шиҥжӱ болбой турган деп бодоп ло айдып, «критикалап» турган эмезим. Мындый кемге де керек јок айалга јаҥжыгып турганын јербойындагы бир канча темдектерле керелеп ийейин. Горно-Алтайскта детсадтыҥ бу јуукта јаҥы тудулган ла тузаланарына табыштырып ийген туразыныҥ потологы бир канча айдаҥ јемирилип калган. Байла, кандый заказчик — андый ок подрядчик иштеген болбой.

База бир чокум темдек: Горно-Алтайсктагы «Спартак» стадиондо тудулып јаткан спорткомплекс база ӧйинде јетире тудулбай, эмдиге ыкчалганча. Федерал нацӱлекер аайынча тудулып јаткан бу объекттиҥ ӱлекерине канча катап кубулта-кожулталар эдилип, ӱзеери акча чыгарылып, эмдигенче ле тудулат. Мындый сурак тура берет: объекттиҥ ӱлекерин кем тургускан, ол озолондыра бастырајандай шиҥделген бе, тудум иштерге шиҥжӱ болгон бо? Эмди спорткомплекс мынайып учына јетире тудулбай, тужакталып калганы аайынча уголовный керек ачылган. Чындап, ол уголовный керек Россияныҥ Генпрокуратуразыныҥ јамылулары мында шиҥжӱ ӧткӱрген кийнинеҥ ачылган. Республикан прокуратура дезе ого суу кечире турган объекттиҥ салымыла мынаҥ озо јилбиркебеген бе, нацӱлекер аайынча туку качан тудулып калатан объект нениҥ учун мындый айалгада болгонын керексибеген бе? Мынаҥ кӧрзӧ, Москвадаҥ јамылулар јаантайын келип туратан болзо…

Келер јылда бистиҥ республикада јаан талдаштар ӧдӧр. Тудум иштери «тужакталып» калган ӧрӧ айдылган объекттердиҥ кызыл ленталары талдаштар ӧдӧр алдында кӧдӱриҥилӱ айалгада кезилерине, от-јалбышту сӧстӧр айдыларына иженери артат…

Артур СУЛУКОВ