Алтайдын Чолмоны

Турулталу ижисти улалтып

08.09.2017

Алтай Республиканыҥ ӱредӱ ле билим аайынча министри Алексей Бондаренко таланыҥ ӱредӱлик системазы јаҥы 2017-2018 ӱредӱлӱ јылга канайда белетенгени јанынаҥ пресс-конференция ӧткӱрди.

Алтай Республиканыҥ 182 школында кӧдӱриҥилӱ линейкалардыҥ кӱзӱҥилери шыҥырады. Таланыҥ 35 муҥнаҥ ажыра ӱренчиктери ӱредӱзин баштап ийди. Олордыҥ 4 муҥга шыдары баштапкы класстыҥ ӱренчиктери деп, Алексей Бондаренко айтты.
Оныҥ темдектегениле, бӱгӱнги кӱнде чыҥдыйы бийик ӱредӱ акча-манатла керектӱ кеминде јеткилдегенинеҥ, эмдиги ӧйдиҥ материально-технический тӧзӧгӧзинеҥ ле онойдо ок кадрлардаҥ чике камаанду.
Школдор тапчы болгоны, балдар бадышпай турганы, школдордыҥ эскиргени бӱгӱнги кӱнниҥ туура салбас сурагы болуп јат. Балдарды экинчи сменала ӱретпези керегинде сурактыҥ аайына чыгар амадула «Алтай Республикада текшиӱредӱлик организацияларда јаҥы јерлерди ачарын јӧмӧӧри» деген талалык программа јӱрӱмде бӱдӱрет. Онойып, 2025 јылга јетире 4 школды јаҥыртып јазаар, јаҥы 15 школды тудып, оныҥ шылтузында экинчи сменаны бӱткӱлинче јоголторы темдектелет. Онойдо ок айалга таланыҥ 43 школында капитальный ремонтты ӧткӱргениниҥ шылтузында јаранар.
Jаҥы ӱредӱлӱ јылда 28224 ӱренчик 1-кы сменада, 2-чи сменада дезе 8240 ӱренчик ӱренер. Ӧткӧн ӱредӱлӱ јылга кӧрӧ, 2-чи сменада ӱренип тургандардыҥ тоозы 903 (4,5%) кижиге астаган.
Jаҥы 2017-2018 ӱредӱлӱ јылдыҥ башталарында текшиӱредӱлик учреждениелердиҥ капитальный ла кӱнӱҥги ӧдӱп турган чыныкту иштерине 190 миллион салковойго шыдар акча-манат чыгымдалган.
Алексей Бондаренко онойдо ок федерал акча-манатты тузаланып, инфраструктураныҥ ӧзӱмин улалтары аайынча јаан учурлу ӱлекер јанынаҥ айтты. Jурт јерлердеги школдордо физкультурала, спортло тазыктырынар јарамыкту айалганы тӧзӧӧр. Ӧдӱп јаткан јылда таланыҥ ончо аймактарында 13 спортивный зал чыныкталып јазалат. Темдектелген бу ишке 21 миллион салковойго шыдар акча-манат чыгарары темдектелет.
Пресс-конференция ӧйинде министр 2017-2018 ӱредӱлӱ јылда ӱренчиктердиҥ ӱренер бичиктерле јеткилделгени јанынаҥ база айтты. Онойып, ӱредӱлӱ јылда ӱренер бичиктерле школдор 100 процентке јеткилделген. Онызы ада-энелерге јаан болуш-јӧмӧлтӧ. Таланыҥ школдорына ӱренер литератураны аларга, республикан бюджеттеҥ 36 миллион салковойго шыдар акча-манат чыгарылган. Шак бу акча-манатла 107 муҥ единица ӱренер бичиктер алылган. Ончо бичиктер школдорго јеткен.
«Алтай тилдиҥ ӧзӱми» деген программа аайынча ӧткӧн ӱредӱлӱ јылда 1-4 класстардыҥ алтай тилдиҥ ле литератураныҥ бичиктери Федерал тооломго кийдирилген. Ӧдӱп јаткан јылда 5-9 класстардыҥ ӱренер программалары аайынча иш ӧдӧт.
Ӧдӱп јаткан јылда министерство министерство онойдо ок таланыҥ школдорын тӱргени бийик Интернетле јеткилдеери јанынаҥ јаан иш ӧткӱрген. Шак бу иш јеткилдештиҥ баазын бийиктетпезинеҥ бӱткен. Турулталу иштиҥ шылтузында республиканыҥ ончо школдоры тӱрген иштеер Интернетле јеткилделген.
Таланыҥ школдоры 2017 јылдыҥ чаган айыныҥ 1-кы кӱнинеҥ ала ведомстволор ортодогы «Контингент» деген системага кӧчкӧн. Ӱзеери ле орто профессионал ӱредӱликтиҥ организациялары ченелтелӱ иштиҥ кеминде артат.
«Контингент»—государстволык јетирӱлик система. Ол ӱренчиктердиҥ тоозын аларына јаан болужын јетирет. Бу система «Электрон школ», «Электрон ӱредӱ» ле «Электрон колледж» деген модульдардаҥ турат.
Бу системаныҥ модульдарыныҥ чук болгоны государстволык ла муниципал башкартуныҥ ижиниҥ турултазын, айалгазын бийиктедер јарамыкту арга берет. Онойдо ок акча-манатты эптӱ ӱлештирерге јакшы.
Алексей Бондаренконыҥ чокымдаганыла, 2016-2017 ӱредӱлӱ јылда «Электрон школдыҥ» АИС-тине 182 ӱредӱлик организацияныҥ 34 муҥнаҥ ажыра ӱренчиктерине 7 миллионноҥ ажыра темдек тургузылглан. Онойдо ок 2365 класс керегинде јетирӱ кийдирилген. Ӱредӱ ӧйинде бу системага 61 муҥ ада-эне, 101 муҥ ӱренчик кирген.
2017-2018 ӱредӱлӱ јылда «Электрон почта» деген модульды кийдирери темдектелет. Бу модуль «Электрон школ» системала тузаланаачыларга бой-бойлоры ортодо јетирӱлерле ӱлежер арга берер. Онойдо ок школдыҥ ӱредӱчилерине ле администрацияга башка-башка отчетторды аткарарга болушту болор.
Калганчы јылдарда Россияныҥ ӱредӱлигиниҥ јаан учурлу амадуларыныҥ бирӱзи бийик кӱӱн-тапту ла бойыныҥ орооныныҥ чындык гражданинин таскадары болуп јат деп, министр ӱредӱликтиҥ база бир учурлу бӧлӱгин чокымдады. Шак бу иште јаан ла тӧс јерде ӱренчиктердиҥ Россиялык ла «Юнармия» деген кыймыгулары турат. Бу ӱлекерде 11 муниципал ӱредӱлик организация туружат ла ого 2 муҥ ӱренчик кирет.
Быјыл бис бу кыймыгуга таланыҥ 6000-га шыдар ӱренчиктерин алар амадулу.
Онойдо ок федерал кеминде ӧдӧтӧн ончо керек-јарактарда эрчимдӱ туружарын темдектейдис.
Талада кадет кыймыгу ӧзӱмдӱ јолында, мында 600 кирези ӱренчик туружат. Кадеттердиҥ профессионал ууламјылары кӧптӧп элбейт. Темдектезе, талайчы кадеттердиҥ класстарына МЧС-тыҥ класстары ла пограничный ууламјы кожулды. Jада тура казактардыҥ кадет клазын ачары темдектелет.
Алтай Республиканыҥ Башчызы, Башкарузыныҥ Председатели Александр Бердниковтыҥ алкы бойыныҥ јӧмӧгӧниле 2015 јылда јуучыл частьтарда военно-полевой сборлорды ӧткӱрери орныктырылды. Эки јылдыҥ туркунына сборлордо 1300 јиит турушты.
Алтай Республиканыҥ текши ӱредӱлик системазыныҥ ижиниҥ турултазын текшилей алар болзо, ол јарамыкту, ичкери јолду деп айдар керек. Мынызын озо ло баштап государстволык итоговый аттестацияныҥ турулталары јарт керелеп јат.
Министрдиҥ айтканыла, сыгын айдыҥ 5-чи кӱнинеҥ ала ГИА-ныҥ ӱзеери бӧлӱги (сыгын айдагызы) башталып јат.
Сыгын айда ӧдӱп јаткан ченелтеде ГИА-11-ди ӧтпӧгӧн эмезе ГИА-11-де кыйалтазы јогынаҥ табыштыратан предметле јабыс турулталар алган эмезе такып бу предметтерле ГИА-11-де ӱзеери берилген ӧйдӧ јабыс турулта алган ӱренчиктер туружар аргалу.
Математикала табыштырарга 25, орус тилле 1 туружаачы регистрация ӧткӧн.
Сыгын айда ӧдӧтӧн экзамендердиҥ пункты—В. К. Плакастыҥ адыла адалган ресгимназия.
Ӱзеери темдектелген ӧйдӧ ОГЭ-ни табыштыратан улустыҥ текши тоозы—351. Олордыҥ 20 туружаачызы ОВЗ-лу балдар. Балдардыҥ тоозы мындый болгонына јартамал: 2017 јылда баштапкы катап 9-чы класстыҥ ӱренчиктерине бастыра 4 предметти (орус тил, математика ла талдап алганыла 2 предмет) кыйалтазы јогынаҥ табыштырар учурлу болуп јат ла аттестатты аларына камаанын јетирет.
Ӱзеери ӧйдӧ (сыгын айда) тӧс госэкзамендерди 9 школдо табыштырар: А. Н. Ленкинниҥ адыла адалган 8-чи номерлӱ школдо, 9-чы «Гармония» гимназияда, 12-чи номерлӱ школдо, онойдо ок Кӧксуу-Оозындагы, Оҥдойдогы, Кош-Агашта В. И. Чаптыновтыҥ адыла адалган ла Маймадагы 1-кы таҥмалу школдордо.
Сыгын айдыҥ 18-чи кӱнинеҥ ала экзамендерди табыштыратан резервный кӱндер башталып јат.
2017-2018 ӱредӱлӱ јылдаҥ ала Россияныҥ школдорында орто текши ӱредӱлик кеминде астрономия кыйалтазы јогынаҥ ӱренетен предмет деп кийдирилип јат. Алтай Республикада «Астрономия» деген курс ӱредӱлӱ јылдыҥ экинчи јарымјылдыгында 10-чы класста ӱредилер. Астрономияла физиканыҥ ӱредӱчилери ӱредер.
Астрономияла ӱренер бичиктерди бир уунда алары тӧзӧлгӧн. Ол ӱренер бичиктердиҥ федерал тооломына кийдирилген. Астрономияны ӱредерге, ӱренерге керектӱ материально-технический айалгала, ӱредӱчилердиҥ билгирлерин бийиктедери, методбичиктерле јеткилдеер иш толо кеминде ӧдӧр.
2019 јылдаҥ ала астрономияла бастырароссиялык проверочный иш ӧткӱрилер. Астрономияла јакылталар физикала Единый государственный экзаменге кирер.
Пресс-конференцияда министр А. Бондаренко ӱредӱликтиҥ ӧскӧ дӧ јаан учурлу сурактары, келер јуук ӧйдӧ бӱдӱретен ижи јанынаҥ элбеде айтты ла журналисттердиҥ сурактарына каруулар берди.

К. ПИЯНТИНОВА