Алтайдын Чолмоны

Владимир Путин: тергеелерди јаанадар пландар јок

19.12.2017

Россия Федерацияныҥ Президенти Владимир Путинниҥ јаҥжыккан јаан конференциязы быјыл јаҥар айдыҥ 14-чи кӱнинде ӧткӧн. Ондо орооныстыҥ ончо тергеелериниҥ ле гран ары јаныныҥ 1640 журнализи турушкан.
Тӧрт саат кире ӧйгӧ улалган туштажуда президент Россияныҥ ич ле тыш политиказы, эмдиги ле келер ӧзӱми, тергеелерде јаткан албаты-јонныҥ јадын-јӱрӱми керегинде 65 суракка каруулар берген.
Быјылгы јаан пресс-конференция Владимир Путинниҥ тоозыла 13-чи катап ӧткӱрген пресс-конференциязы болуп јат.

Президенттиҥ талдаштары керегинде
Пресс-конференцияда Владимир Путинге берген баштапкы сурак РФ-тыҥ Президентин тудар 2018 јылда ӧдӧтӧн талдаштар керегинде болгон.
«Слер нениҥ учун талдаштарда туружып јадыгар?» деген суракка Владимир Путин Россияны эмдиги ӧйдиҥ ӧзӱми бийик тебӱлӱ ороон деп кӧрӧр амадузын айткан. Jаҥныҥ да, јондыктыҥ да тӧс ајару эдетен сурактары—инфраструктураныҥ ӧзӱми, су-кадыкты корыыры, ӱредӱлик, бийик технологиялар, иштиҥ тебӱзин бийиктедери, бу ончозы эл-јонныҥ кирелтелерин бийиктедер ууламјылу болор керек деп, ол темдектеген,
Талдаштарга кандый эп-аргала чыгары керегинде суракка Владимир Путин алдынаҥ бойы чыгып јатканын (самовыдвижение) угузып, оны «ороонныҥ ӧзӱми керегинде мениҥ кӧрӱмимди јараткан политикалык ийде-кӱчтер—партиялар ла јондык биригӱлер», граждандар элбеде јӧмӧӧр деп бодогонын айткан.

Оппозиция керегинде
Нениҥ учун Россияда оппозицияныҥ оныла теҥ-тай тартыжар кандидады эмдиге јетире јок болгоны керегинде суракка Владимир Путин: «Мен бойыма конкуренттерди бойым ӧскӱрип таскадатам ба деп айдары—эҥ јеҥил болор эди»—деп ајарган.
Албатыга удура јаҥ керегинде оппозицияга тепсеҥдерде эмезе бойлоры ортодо табыштанары эмес, эмдигизинеҥ артык нени эдерге турганын айдары учурлу болгонын ороонныҥ башчызы темдектеген. Турган јаҥды јаратпай тургандар кей-куучын, кыйгы-кышкы эмес, чыннаҥ бӱдӱретен керектерин айдар учурлу—мӧрӧйлӧжӧр чыдалду оппозиция болорго тургандардыҥ эҥ ӧҥзӱре јери бу деп, ол айткан.
Президент анайда ок политикалык системага турумкай болорго конкуренция, мӧрӧйлӧжӧри керектӱ болгонын темдектеген.

Тилдер керегинде
Татарстанныҥ журнализиниҥ тӧрӧл тилди ӱренери керегинде сурагына каруу берип, Владимир Путин орооныста аайлашпаган национальный курч айалга јок, кандый ла калыкка тӧрӧл тилин ӱренер теҥ аргаларды јеткилдеер керек деп айткан.
«Тилле колбулу сурактыҥ амадузы јаҥыс—Россия Федерациязында јаткан бастыра балдарга, олордыҥ јаткан јеринеҥ камааны јогынаҥ, келер јӱрӱмге теҥ белетелген чыгар аргалар тӧзӧӧри»—деп, ол темдектеген.
«Улус бойыныҥ тӧрӧл тилин билер болзо, мыны мен чыннаҥ сӱрекей јаан учурлу деп чотойдым, је калыктар ортодо колбу туткан орус тилди билеринде соҥдозо, ороонныҥ тӧс вузтарында ӱредӱ дезе орус тилле ӧдӱп јат, сананзам, бу балдарга коомой болор»—деп, Владимир Путин ајарган. Jаҥыс та татар эмес, је марий, чечен, якут ла ӧскӧ дӧ калыктарга тӧрӧл тилин ӱренер аргаларды јеткилдеери кыйбай бӱдӱретен иш болгонын темдектеп, культурабыстыҥ ла тилдеристиҥ јӱзӱни—бистиҥ оморкодубыс ла байлыгыс, ол алаҥзу јоктоҥ јӧмӧлӧр учурлу деген.

Тергеелерди јаанадары керегинде
Ороонныҥ тергеелерин јаанадары темдектелип турган ба деген суракка каруу берип, «јаанадары, бириктирери аайынча ла о.ӧ. кандый да государстволык пландар јок ло болор аргазы јок. Мен Президент болгон ӧйдӧ мындый неме болбос»—деп, Владимир Путин айткан.
1990-чы јылдардыҥ башталарында, Советский Союз јайрадылып турарда, Федерацияныҥ тергеелери озогы ээжи аайынча тӧзӧлгӧнин ле сӱрекей кӧп тергеелер экономикалык јанынаҥ арга-чыдалы јок болуп калганын президент темдектеген.
Экономикалык тузаны алза, байла, тергеелерди јаанадары кезикте керектӱ деп ајарып, је бу бӧлӱкте бис нени де албан-кӱчле јоҥдобозыс деп, ороонныҥ башчызы айткан: «Россия Федерацияныҥ бирлигине бу сӱрекей каршулу ла сӱрекей јеткерлӱ деп чотойдым. Нениҥ учун дезе кандый ла калык, кичинек те, јаан да болзын, Россияныҥ ӧскӧ калыктарыла кожо канайда јадарын, кандый бӱдӱм ого эптӱ ле јарамыкту болорын бойы талдап алар учурлу».

Президенттиҥ Jарлыктары керегинде
2012 јылдыҥ кӱӱк айында, президент болгон эмдиги ижи башталып турарда, чыгарган јарлыктар јӱрӱмде канайда бӱткени керегинде суракка Владимир Путин темдектелген иштер бодоштыра 93-94% бӱткенин айткан.
«Jарлыктар чыгарда, олорды бӱдӱрер арга јок деген ый-сыгыт башталганы санаагарга кирет пе?»—деп, ол эзеткен.
Ороонныҥ башчызыныҥ айтканыла, јадарга јеткерлӱ туралардаҥ улусты кӧчӱрери аайынча темдектелген иштер бӱткен. «Школго јӱрерге јажы јеткелек болчомдорды балдардыҥ садтарында јерлерле јеткилдеер иш 99% бӱткен. Бу программа башталып турарда, јарым миллионноҥ ажыра балдарга детсадтарда јер једишпей турган болгон, эмди мындый балдардыҥ тоозы—63 муҥ. Кӧп саба тергеелер бу ишти толо бӱдӱрип чыккан, јуук ӧйлӧрдӧ арткан тергеелер учына јетирер»—деп, Владимир Путин айткан. Бюджетте иштегендердиҥ ишјалын бийиктедери аайынча темдектелген амадуларды 2018 јылда толо бӱдӱрип чыгарыс деп, президент угускан.

Пенсияга чыгар јаш керегинде
Калганчы ӧйлӧрдӧ пенсияга чыгар јашты бийиктедери керегинде кӧп куучындар јӱрет. Бу јанынаҥ јӧп качан чыгар?
Владимир Путин бу суракка каруузында пенсияга чыгар јашты кӧдӱрери учун турган ла ого удура болгон тӧс шӱӱлтелерди айткан. Эр улус пенсияга 60 јаштуда, ӱй улус 55 јаштуда чыгары 1930 јылдарда јӧптӧлгӧнин ол эзеткен. Ороондо улустыҥ јажаган орто јажы ӧткӧн ӧйгӧ билдирлӱ узаган. Тургуза ӧйдӧ ончо европей ороондор, анайда ок Советский Союзтыҥ республикалары болгон Белоруссия, Казахстан, Украина ла о. ӧ., пенсияга чыгар ӧйди бийиктеткен. Jаҥыс бис артып калганыс.
Пенсияга чыгар јашты јаанатпаза, улустыҥ алган пенсиязыныҥ кеми табынча јабызаар деп, бир јаны айдып јат. Инновациялык экономикага кӧчкӧниле колбой кӧп улус иштеҥ јайымдалар (темдектезе, бир муҥ кижи иштеген предприятиелердиҥ ижин 100 кижи бӱдӱрер), бу ишјоктордыҥ тоозы кӧптӧӧрине экелердеҥ айабас деп, олорло јӧпсинбегендер айдат.
«Кандый јӧп чыгарын мен эмди айдып болбозым, эм тургуза ол белен эмес»—деп, Владимир Путин айткан. Чокым шӱӱлтеге келерге, јазап чоттонор керек. Jе кандый да шӱӱлте јеҥип чыкса, пенсияга чыгып калган эмдиги улуска ол тийбес ле јаҥырту иштер табынча ла «јымжак» ӧткӱрилер деп, президент темдектеген. Бого ӱзеери, темдектелген јаҥыртулар эл-јонныҥ элбек шӱӱжӱзине чыгарылар деп, ол айткан.

Медицина керегинде
Су-кадыкты корыырын ороонныҥ келер ӧзӱминиҥ тӧс ууламјыларыныҥ бирӱзи деп кӧргӧнин Владимир Путин пресс-конференцияда темдектеген.
Медициналык учреждениелердиҥ тоозын тӧзӧлгӧ-шылтак јокко астадып турган учуралдар барыла ол јӧпсинген.
Тӧс ајаруны ас эл-јонду—100-теҥ ала 2 муҥ-га јетире улус јаткан јерлерде медициналык јеткилдешти корыырына эмезе оныҥ јаҥы бӱдӱмдерин тӧзӧӧрине эдер керек деп, президент темдектеген. «Мындый јерлерде эмдиги ӧйдиҥ јаҥы ФАП-тарын тӧзӧӧр, јоголгонын орныктырар керек»—деп, ол айткан. 100 кижидеҥ ас јон јуртаган јерлерде дезе јорыктап јӱрӱп медициналык болуш јетирер пункттар ачар керек.
Россияда улустыҥ јажаган орто јажы 65-теҥ 73 јашка јетире узаган, мыныла колбой уур-кӱч ооруларла оорыган улустыҥ тоозы кӧптӧгӧн. «Эмдер аларга, ол тоодо оору-сысты јабызадар эмдерге чыгарган акчаны кӧптӧдӧрин мен Башкаруга јакыгам. Керектӱ јазалдарды, ол тоодо айылында тузаланатанын аларга акчаны кӧптӧдӧрис»—деп, ороонныҥ башчызы угускан.

Билени јӧмӧӧри керегинде
Билениҥ ле балдардыҥ айалгазы керегинде сурактарга каруу берип, Владимир Путин бу бӧлӱкте ороон кеминде јӧптӧлгӧн иштер керегинде куучындаган.
Онойдо, баштапкы балазы чыккан билелерге балазы 1,5 јашка јеткенче ай сайын јӧмӧлтӧ акча тӧлӧлӧр. 2018 јылда бу акчаныҥ кеми 10 523 салковой, 2019 јылда 10 836 салковой ло 2020 јылда 11 143 салковой болоры темдектелген.
Энениҥ капиталын тӧлӧӧри улалып јат ла бу акчаны тузаланар аргалар элбедилген. Онойдо, энениҥ капиталыныҥ акчазын экинчи ле оны ээчий чыккан балдарына 1,5 јажы јеткенче, ай сайын алар јӧмӧлтӧ акча эдип тузаланарга эмезе балазына эки ай толгон ӧйдӧҥ ала ӱредӱлик јеткилдештерди тӧлӧӧргӧ јараар. «Бу эпши кижи ишке эрте чыгар аргалу болзын ла узын јылыйтпазын деп эдилип јат»—деп, ороонныҥ башчызы темдектеген.
Бу ок амадула ӱредӱликтиҥ яслялык системазын ӧскӱрери темдектелет. Эки айдаҥ ала ӱч јашка јетире балдарды ясляларда јерлерле јеткилдеер программа 2018-2019 јылдарга темдектелген. Ол аайынча 326 муҥнаҥ ажыра балдарга ясляларга јӱрер аргалар тӧзӧлӧр.
Анайда ок балдарлу билелердиҥ алган ипотеказыныҥ 6% ажыра ставкаларын тӧлӧӧргӧ государство јӧмӧлтӧ эдер. Бу программа 2018 јылдыҥ чаган айыныҥ 1-кы кӱнинеҥ ала 2022 јылдыҥ учына јетире иштеери темдектелген. Владимир Путинниҥ айтканыла, программа аайынча ороонныҥ 500 муҥнаҥ ажыра билелерине болуш эдилер.
«Бу ончо иштердиҥ амадузы—кирелтези ас билелерди јӧмӧӧри ле демографиялык айалганы јарандырары болуп јат»—деп, ороонныҥ башкараачызы темдектеген.

Олимпиада керегинде
Эл калыктар ортодогы олимпий комитеттиҥ (МОК) ле Телекейлик антидопинговый агентствоныҥ (ВАДА) Россияныҥ спортчылары јанынаҥ эмдиги эдип турган керектери политикалык шылтакту деп сананганын пресс-конференцияда Владимир Путин угускан.
Чугаан-табышты Россияда политикалык јаан учурлу керектер башталар алдында кӧҥжӱдип турганына ол ајару эткен.
Jе табыш башталарында бистиҥ де буруубыс бар деп, ол айткан, нениҥ учун дезе допингти тузаланган чыннаҥ учуралдар јарталган. «Jе ӧскӧ дӧ ороондордо мындый учуралдар болуп јат, јаҥыс эмдигидий политикалык кыйгы-кышкы бу ороондорло колбой чыкпай јат»—деп, ол ајарган.
ВАДА-ла, МОК-ло мынаҥ да ары јӧптӱ иштеер ижемјизин Россияныҥ башчызы угускан. «Бистеги бар једикпестерди јайладып ла бистиҥ спортчылардыҥ јилбӱлерин, ол тоодо граждан јаргыларда, кыйалтазы јогынаҥ корып, олорло ишти токыналу улалтарыс»—деп, президент айткан.

Украина керегинде
Михаил Саакашвилиниҥ келер Украинада салымы ла бу ороондо айалга керегинде санаа-кӧрӱмин украин журналист Владимир Путиннеҥ сураган.
«Саакашвилиниҥ нени эдип турганы грузин албатыныҥ јӱзине ле украин албатыныҥ јӱзине тӱкӱргенине бодолду. Слер мыны канайып чыдажып кӧрӱп турганыгар?!—деп, Россияныҥ башчызы кайкаган.—Ол кемнеҥ де камааны јок грузин государствоныҥ Президенти болгон кижи ине. Эмди дезе калалардыҥ тепсеҥдериле јӱгӱрип, бастыра телекейге «мен украин» деп кыйгырат. Украинада чын украиндер јок по?.. Мыны кӧрӧргӧ эби јок ло ачу».
Владимир Путинниҥ кӧрӱмиле, Киевтиҥ эмдиги јаҥдарында «Минсктеги јӧптӧжӱлерди» бӱдӱрер, политикалык ишти чыннаҥ баштаар кандый да кӱӱн јок. Jӧптӧжӱлер аайынча политикалык ишти ууламјылу бӱдӱрип баргажын, Донбасстыҥ аҥылу статузы керегинде јӧптӧжӱ јӱрӱмде бӱдер аргалу, мындый арганы Украинаныҥ Радазы јӧптӧгӧн, је јӱзӱн-башка шылтактарла эмдиге јетире ийде алынбай турган јасак берип јат деп, Президен темдектеген.

Jаҥ керегинде
Талдаштарда конкуренция болоры керегинде Ксения Собчактыҥ сурагына каруу берип, Владимир Путин конкуренция болор учурлу, је оппозиция албатыга јарт ла чокым программалу чыгар учурлу деп айткан.
«Слер талдаштарга «Ончозына удура» деген кычырулу барып јадыгар. Бу не, эдетен ижигердиҥ программазы ба?»—деп, ол сураган.
Президент анайда ок Украинадагыдый керектерди Россияда болдыртарга јарабазын айткан.
«Бистиҥ калалардыҥ тепсеҥдериле ондор тоолу саакашвилилер јӱгӱрижип јӱрзин деп, слер кӱӱнзеп јадыгар ба?—деп, ол Собчактаҥ сураган.—Бисти бир Майданнаҥ экинчизине јетире тартыжуда јатсын деп пе? Бисте государстволык јаҥды аҥтарар ченелтелер болзын деп пе? Бис мыны ончозын ӧткӧнис. Россияныҥ кӧп саба граждандары мыны кӱӱнзебей јат деп алаҥзыбай јадым».
Jаҥ кемнеҥ де коркыбаган ла коркыбай јат деп, Президент угускан. Jе јаҥ сагалынаҥ капустаны јалку чукчуп, государство кандый да боромтык суубунты болуп бараатканын, олигархтар оноҥ бойына алтын балыкты шӱӱгенин кӧрӱп отурган ӧбӧӧндий болбос учурлу. Бистиҥ 90-чы јылдарда мындый болгон, эмди Украинада бу болуп јат деп, Владимир Путин айткан.

Экономика керегинде
«Ороондо экономика ӧзӱп јат ла мында алаҥзу јок»—деп, Владимир Путин пресс-конференцияда темдектеген.
Бӱгӱн ороондо инфляцияныҥ кеми Россияныҥ јаҥы тӱӱкилик ӧйиндеги ончо јылдардаҥ эҥ јабыс. 2000 јылдаҥ ала ичбойындагы валовый продукт (ВВП) 75%, промышленный производство 70% ӧскӧнин ол айткан. Улустыҥ ишјалы 2000 јылдаҥ бери 3,5 катапка, пенсия 3,6 катапка бийиктеген. Ороонныҥ тӧлӱлери 3 катапка астаган ла резервтери 30 катапка кӧптӧгӧн.
Бис 2014 јылдардыҥ ортозында ла 2015 јылда болгон кызалаҥдарды ӧдӱп чыкканыс деп, Президент айткан. Баштапкызы энергоносительдерге баалар јабызаганыла колбулу болгон. Мынаҥ бис бюджеттиҥ кирелтелериниҥ јаан бӧлӱгин алганыс ла эмдиге алып јадыс. Экинчизи—тыш садуны кирелеткен керектер (санкциялар). Нефтьти садар баалар јабызаарына санкциялар салтарын јетирбеген деп, Президент угускан. Орооныстыҥ экономиказы ичбойындагы суру-некелтелерге тайанары јылдаҥ јылга элбеп јат, бу дезе кандый ла экономиканыҥ ӧзӱмине сӱрекей јаан учурлу деп, ороонныҥ башкараачызы темдектеген.

Тергеелердиҥ айалгазы керегинде
Пресс-конференцияда РФ-тыҥ тергеелериниҥ экономикалык айалгазы ла тӧлӱлери керегинде сурактар болгон.
Бӱгӱн ороондо арга-чыдалду јаткан тергеелердиҥ тӧзӧлгӧзи текши совет албатыныҥ арга-кӱчиле тӧзӧлгӧнин Президент айткан.
Россияныҥ кандый ла јеринде јаткан улус тӱҥей айалгаларда јадар учурлу, оныҥ учун бай јаткан 12 тергеениҥ кирелтелерин, бу тергеелердиҥ экономиказын буспай, арга-чыдалы ас тергеелерге ӱлештирери чын болгонын ол темдектеген.
Ороонныҥ ончого јуук тергеелерине эмдиги бар кредит тӧлӱлерин тӧлӧӧргӧ келер јети јылга билдирлӱ јеҥилтелер эдилерин, јууган каландарын кӧптӧткӧн тергеелерге бу ӧй 12 јылга узадыларын ороонныҥ башчызы угускан.
Бу иштер тергеелерге акча-манат јанынаҥ айалгазын оҥдолторго ло јонјӱрӱмдик ӧзӱмине, текши чотло, ӱзеери 430 млрд салковой акча алар арга берер.

Каландар керегинде
Пресс-конференцияда таҥынаҥ аргачылардыҥ каландары керегинде сурактар болгон.
Темдектезе, таҥынаҥ аргачылар јасак аайынча бир МРОТ кемдӱ (ишјалдыҥ эҥ ас кеми) страховой акча тӧлӧӧр учурлу. Кирелтелери керегинде отчет этпеген аргачыларга бу тӧлӧмирдиҥ кеми сегис МРОТ-ко чыгат. Кӧп улус таҥынаҥ аргачы болуп чотко турала, аргачы иш ӧткӱрбеген эмезе кандый бир шылтактарла ижин токтодып, калан јаҥдарга кирелте јок иштегени керегинде јетирӱлер этпеген болзын. Олор страховой тӧлӧмирлер аайынча сӱрекей јаан тӧлӱлӱ болуп калат.
«Кандый бир кижи аргачылык ишти баштаган болзын, је не де келишпей калган. Тӧлӧйтӧн каландарды дезе ого чоттоп ло јат, чоттоп ло јат. Улусты мындый тӧлӧмирлердеҥ јайымдаар керек»—деп, Владимир Путин айткан.
Мындый калан тӧлӱлерлӱ улустыҥ тоозы ороондо ӱч миллион кижи, текши тӧлӱниҥ кеми 15 млрд салковой кире.

Jер учун тӧлӧмирлер керегинде
Jердиҥ кадастровый баазын јаҥырта чоттогоны ла оныла колбой тузаланган јер учун каландар тергеелерде кезем бийиктегени керегинде сурак болгон.
Jер учун тӧлӧгӧн каландар эл-јонныҥ чыннаҥ кирелтелерине тӧзӧлгӧлӧнӧр учурлу деп, Владимир Путин айткан.
Тургуза ӧйдӧ РФ-тыҥ Калан кодекси аайынча Слава орденниҥ кавалерлери, 1-кы ла 2-чи группалардыҥ кенектери, јаштаҥ ала кенек улус, РФ-тыҥ ла СССР-дыҥ геройлоры, Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ, јуучыл керектердиҥ ветерандары ла кенектери, Чернобыльдагы јеткерде болгон ло ого тӱҥдештирилген улус јерди тузаланганы учун каландар тӧлӧӧринде јеҥилтелерлӱ.
Ороонныҥ башчызыныҥ айтканыла, бу улустыҥ тоозына ороонныҥ карыыр јажы једип пенсияга чыккан, сад ла маала ажын ӧскӱрерге алган алты сотык јерлӱ улусты кожор керек. Мындый јакаанды ол РФ-тыҥ Башкарузына берерин айткан.

ЖКХ-дагы айалга керегинде
Коммунал ээлемде айалганы јарандырары аайынча калганчы јылдарда кандый да иштер эдилгенин Владимир Путин темдектеп, је тергеелердиҥ јаҥдары ла федерал јаҥныҥ бу бӧлӱк учун каруулу болгон тӧзӧлмӧлӧри ижин толо кеминде бӱдӱрбей турганыла јӧпсинген.
Керектиҥ аайын јартап, «управляющий компаниялар» дегендер коммунал тӧлӧмирлерди де, јаткан јер учун акчаны да (жилищный тариф) јууганын Президент айткан. Коммунал тӧлӧмирлер—газ, электричество, суу ла о. ӧ. јеткилдештер учун алган акча. Jаткан јер учун тӧлӧмир—тураныҥ ичинде ончо керектер учун. Управляющий компаниялар бу тӧлӧмирлерди ончозын јууп, оноҥ јеткилдеш эткен организацияларга ла о. ӧ. акчаны тӧлӧп јат. Бу тӧлӧмирлерди ӧйлӱ ӧйинде ле толо кеминде тӧлӧп турган деп айдарга болбос. Мыны шиҥжӱде туткандар база ас.
Ороонныҥ башчызыныҥ айтканыла, управляющий компанияларды акчаныҥ агынынаҥ айрыыр керек ле бу јанынаҥ јасактыҥ ӱлекери белетелип калган.
Тӧлӧмирлерди тӧзӧлгӧ јок бийиктедерин токтодор јӧптӧр база белетелген. Олор аайынча, управляющий компаниялар јаҥыс та ажыра чоттогон акчазын улуска ойто тӧлӧп берер эмес, је ӱзеери 50% кезедӱ акча тӧлӧӧр учурлу. Бу иштерди кыйалтазы јогынаҥ учына јетирер керек деп, Президент айткан.
Эҥ учурлузы—коммунал ээлемниҥ ӧзӱмин јеткилдеер, јаҥы тудумдар тудуп, барын јаҥырта јазаар керек деп, Владимир Путин темдектеген.

Комыдалын айдарга—журналист деп аданып
Пресс-конференцияга журналист деп аданып кирген кижи база болгон.
Мурмансктаҥ келген Михаил Зуб балыкла иштегендердиҥ карыкчалду айалгазы керегинде узак куучындап, Президентке 400 бӱктеҥ турган докладын табыштырган. Учында, чыдажып болбой, журналист эмес, «Мурмансктагы балыккомбинаттыҥ» директорлорыныҥ кӱреезиниҥ башкараачызы болгонын ачыгынча айткан.
Ондый да болзо, ороонныҥ башчызы бу кижиниҥ сурактарына карууны база берген.