Кызалаҥду айалгалардаҥ коруланары

07.08.2018

Алтай Республиканыҥ башчызы Александр Бердников сакыбаган јанынаҥ тура берген кызалаҥду айалгаларды болдыртпазы, јоголторы ла ӧрттӧҥ коруланарын јеткилдеери аайынча комиссияныҥ јуунын ӧткӱрген.

Тергеениҥ јааныныҥ айтканыла, Россия Федерацияныҥ гражданский коруланыш, кызалаҥду айалгалардыҥ ла ар-бӱткенниҥ јеткерлериниҥ салтарын јоголторы аайынча министри Евгений Зиничев ӧткӧн неделеде тергеелердиҥ јаандарыла јуун ӧткӱрген. Аргадаачы ведомстволордыҥ ла тергеелердиҥ эл-јонныҥ јеткер јок болорын бир чук јеткилдееринде колбулу иштеериниҥ сурактары ол јуунда шӱӱжилген. Министр јаҥныҥ органдарыныҥ алдына ийде-кӱчтерди јеткерлерди јоголторына эмес, олорды болдыртпазына ууламјылаар сурак тургускан.

«Тӧс ийде-кӱчти сакыбаган јанынаҥ тура берген айалгаларды јоголторына ууламјылаар керек. Олорды болдыртпазы — чакпыртту ла чӱмдӱ керек, је кызалаҥду айалгаларды јоголтконына кӧрӧ, јаан чыгымду эмес. Россияда ар-бӱткенниҥ јеткерлеринеҥ улам болгон кызалаҥду айалгада улус божогон, јӱстер тоолу туралар ӱрелген карыкчалду учуралдар болгон» — деп, Александр Бердников чокымдаган.

Алтай Республикада тергеениҥ башкарузыныҥ ла МЧС-тыҥ Алтай Республикадагы баш башкартузыныҥ ортодо бек колбу тудулган. «Бистиҥ текши керегис — ол эл-јонныҥ јеткер јок болорын толо ло элбеде јеткилдеери. Россияныҥ Президенти Владимир Владимирович Путин јаҥыс катап эмес чокымдаган: «Бистиҥ эл-јонныҥ јеткер јок болоры — эҥ баштапкы керегис». Оныҥ учун, бис јаба ижисте озо ло баштап кызалаҥду айалгаларды болдыртпазына тӧс ајару эдедис» — деп, ол угускан.

Тергеебисте аҥылу ајару кызалаҥду айалгаларды јоголторына керектӱ материальный тӧзӧгӧни, акча-манатты ла улусты белетеерине эдилет. Муниципалитеттер, эл-јон профилактикалык иштерге эрчимдӱ тартылат, старосталардыҥ институды тӧзӧлгӧн лӧ турулталу иштеп јат.

Jуунда МЧС-тыҥ Алтай Республикадагы баш башкартузыныҥ јааны Андрей Бурлаков сакыбаган јанынаҥ тура берген кызалаҥду айалгаларды јоголторы јанынаҥ иштердиҥ тӧс ууламјылары керегинде јетирӱ эткен. 2018 јылда бирлик дежурно-диспетчерский службаларды ӧскӱрерине ле иштедерине 6,3 млн салковой акча ууландырары темдектелген, 2019 јылга — 2,5 млн салковой. «112» система республиканыҥ бастыра јеринде ченелтелерди ӧдӱп, јакшы иштеп јат. Ай сайын олор эл-јонныҥ 14 муҥнаҥ ажыра баштануларыла иштеп туру.

Алтай Республикада старосталардыҥ институды эрчимдӱ иштейт, аймактарда 143 староста бар. Тергеениҥ башчызыныҥ јакылтазыла, старосталарды акча-манатла јилбиркедерине республикан бюджеттеҥ 2 млн салковой чыгарылган. ²рттиҥ јеткерлӱ ӧйинде олор эл-јонныҥ агаш аразына јӱрерин шиҥжӱлеп, агаш аразында ла айылдарыныҥ јанында от кӱйдӱрбезин деп иштейдилер. «Jурт јеезелердиҥ јаандары јок јурттарда старосталар болор учурлу. Олорго улус бӱдӱп турзын ла олор јаҥныҥ органдарыла, полицияла, МЧС-ла колбу тудар аргалу болзын. Старосталар јакшы колбулу болор учурлу, кызалаҥду айалга тура бергени керегинде ӧйлӱ-ӧйинде јетирӱ эдерге» — деп, тергеениҥ јааны темдектеген.

Андрей Бурлаковтыҥ айтканыла, Алтай Республиканыҥ јериндеги 19 јуртта бойыныҥ кӱӱниле ӧрт ӧчӱрер ле аргадаар бӧлӱктер тӧзӧӧри пландалат. Быјыл бу керекке республикан ла муниципал бюджеттердеҥ 5 миллион салковойдоҥ ажыра акча чыгарылган. Тургуза ӧйдӧ бу јурттарда бойыныҥ кӱӱниле 228 ӧрт ӧчӱреечиниҥ ижи тӧзӧлгӧн. Jылдыҥ учына јетире база 12 јуртта бу иштер толо кеминде кӧндӱгер учурлу.

«Jеткер јок кала» деп аппаратно-программный комплексти иштедери ле ӧскӱрери керегинде јетирӱни Алтай Республиканыҥ экономикалык ӧзӱм ле туризм аайынча министриниҥ ижин бӱдӱреечи Алтынсай Белекова эткен. «Jеткер јок кала» система Горно-Алтайскта штатный ээжиле иштейт. Энергојеткилдештиҥ объекттерин бу системага кийдирерге јетирӱлер белетеер иш улалат. Тургуза ӧйдӧ «Jеткер јок кала» АПК-ны Майма аймактыҥ јеринде тӧзӧӧргӧ лӧ иштедерге технический јакылта тургузары ӧдӱп јат.

Горно-Алтайсктыҥ јеринде гидрометеопосттор, сейсмический эрчимниҥ датчиктери, агаш аразында айалганы шиҥжӱде тудар стационар эки камера, интеллектуал видеошиҥжӱниҥ 15 камеразы, оромдордо јарлар ла јетирӱлер эдер пункт, кӧп квартиралу 28 турада (10 муҥ кижи јуртайт) эл-јонго јар эдер аргалу 120 домофон тургузылган.

Оныла коштой, 2016 јылдаҥ бери республиканыҥ јеринде 13 јурт таҥынаҥ јетирӱлер эдер автоматический эп-аргаларла јеткилделген. 2018 јылда государственный программаны бӱдӱрерине республикан бюджеттеҥ 6 млн салковойдоҥ ажыра акча чыгарылган. 2019 ло 2020 јылдарда 8,7 млн салковой ло 6 млн салковой чыгарары пландалат.

Алтай Республиканыҥ ӱредӱлик ле билим аайынча министриниҥ ижин бӱдӱреечи Ольга Болтошева эл-јонды баштапкы болуш јетирерине ӱредери керегинде куучындаган. Бу иш «Jӱрӱмди аргадап ӱрен!» деп Бастырароссиялык ӱлекерле ӧдӧт. Оныҥ айтканыла, бу ӱлекер 2017 јылдыҥ сыгын айынаҥ ала иштеп јат. Тергеениҥ ӱредӱлӱ организацияларында баштапкы болуштыҥ 197 инструкторы белетелген, баштапкы болуш јетирер билгирлерге 10 муҥнаҥ ажыра улус ӱренген, ол тоодо педагогтор, ӱренчиктер, ада-энелер. 2019 јылда ӱредӱлер балдардыҥ садиктеринде ле ӱзеери ӱредӱниҥ организацияларында ӧдӧри пландалат. Бу јылдыҥ учына јетире текши ӱредӱлӱ 13 организация баштапкы болуштыҥ тренажерлорыла јеткилделер.

Тергееде базар, кыймыктанар аргалары ас, кӧп балдарлу билелердиҥ айылдарында ӧрт керегинде јетирӱ эдер јепселдер тургузары ӧдӧт. Бастыразы 500 датчик тургузылган ла оныҥ шылтузында республиканыҥ эл-јонын аргадаар арга болгон. Бу иш келер јылда база улалар, республиканыҥ муниципал тӧзӧлмӧлӧринде ӧрт керегинде табыш эдер 265 датчик тургузылган.

Jуунда онойдо ок тергеениҥ ар-бӱткенниҥ байлыгы, экология ла ар-јӧӧжӧлик колбулар аайынча министерствозыныҥ агашты авиацияла корулаарыныҥ базазына ыраада учар ла пилот јок авиационный комплекс алары керегинде куучын болгон. Специалисттердиҥ шӱӱлтезиле, пилот јок авиация агаштарлу јерде ширтӱ эдерге, ӧрт болдыртпазына, ӧрт чыккан јерди табарына, ӧрт ӧчӱрер јердеги командаларды јетирӱле јеткилдеерге, јасакты бузуп, агаш кезеечилерге удурлажарга эптӱ.

Александр Бердников муниципал тӧзӧлмӧлӧрдиҥ јаандарына јурттарды корулаарына ла кызалаҥду айалгалар болдыртпазына, эл-јонго ӧрттӧҥ чеберленериниҥ ээжилерин јартаарына ууламјылу бир чук аҥылу иштер тӧзӧп ӧткӱрзин деп баштанган.

АР-дыҥ башкарузыныҥ пресс-службазы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина