Алтайдын Чолмоны

Талдаштардыҥ турулталары кемде де серемји артырбас учурлу

17.08.2018

Jуукта Новосибирскте РФ-тыҥ президентиниҥ Сибирь федерал округта чыгартулу кижизи Сергей Меняйлого башкарткан координационный јуун ӧткӧн. Анда 2018 јылдыҥ сыгын айыныҥ 9-чы кӱнинде ӧдӧтӧн талдаштарда јаҥныҥ органдары округтыҥ субъектериндеги талдаштар ӧткӱрер камыстарга болуш јетирери аайынча сурактар кӧрӱлген.

Координационный јуунда РФ-тыҥ Талдаштар ӧткӱрер тӧс камызыныҥ качызы Майя Гришина, бу ок камыстыҥ турчызы Сиябшах Шапиев, талдаштар ӧткӱрер тергеелик камыстардыҥ председательдери, јаргы јаҥныҥ органдарыныҥ, прокуратураныҥ, МВД-ныҥ башкартуларыныҥ, Росгвардияныҥ, МЧС-тыҥ, Минюсттыҥ, кезедӱлерди бӱдӱрер службаныҥ, Роскомшиҥжӱниҥ чыгартулу улузы, баш федерал инспекторлор турушкан.
Jуунды ачып тура, Сергей Меняйло мынайда темдектеген: «Талдаштарды талдаштар ӧткӱрер камыстар тӧзӧйт лӧ ӧткӱрет, бу иште јаан учур олорго берилет. Jе андый да болзо, јаҥныҥ органдарына бу иште база эрчимдӱ туружар керек. Олордыҥ тӧс амадузы – эл-јонныҥ ӱн берерине керектӱ айалгаларды тӧзӧӧринде талдаштар ӧткӱрер камыстарга болужары».

Российский Федерацияныҥ субъекттеринде ле олордыҥ административный тӧс јерлеринде јарлалган талдаштардыҥ ӱчинчи ӱлӱзи Сибирьде ӧдӧр. Федерал округта мынаҥ озо ӱн берериниҥ мындый јаан бирлик кӱни болбогон. Сыгын айдыҥ 9-чы кӱнинде граждандарга алты тергеениҥ башкараачыларын, беш тергеениҥ парламенттериниҥ депутаттарын, анайда ок Абакан ла Томск калалардыҥ мэрлерин, Кызыл, Абакан ла Красноярск калалардыҥ депутаттар советтериниҥ депутаттарын талдар керек болор.

Тургуза ӧйдӧ јербойлорында 800-теҥ ажыра талдаачы кампаниялар ӧдӧт. Талдаштар ӧткӱрер камыстар јаҥныҥ органдарыла кожо округтыҥ ӱнбереечилериниҥ 90 процентинеҥ кӧбизиниҥ ӱн берер тап-эриктерин јеткилдеер учурлу. Оноҥ башка тургуза ӧйдӧ тергеелердеги талдаштар ла административный тӧс јерлердеги талдаштар аайынча кандидаттардыҥ ла тооломдордыҥ регистрациязы тӱгенет. Талдаштардыҥ бюллетеньдерине 18 политический партия кийдирилген. Элбек јетирӱлер эдер эп-аргаларда агитация куран айдыҥ 11-чи кӱнинеҥ ала башталган.

«Талдаштар ӧткӱрер кампания ӧйинде јаҥныҥ органдарыныҥ эл-јон ортодо турумкай айалганы тудары, граждандардыҥ талдаар ла талдадар конституционный тап-эриктерин бӱдӱрерине керектӱ айалгалар тӧзӧӧри учун каруузы јаандар. Мындый јаан талдаштар талдаштар ӧткӱрип турган камыстарга јӧмӧлтӧ јетирип турган бастыра ведомстволордыҥ тӧзӧлгӧлӱ ӧмӧ-јӧмӧ ижин некейт» — деп, Сергей Меняйло айткан. Баштапкызында, камыстарга акча-манат ӧйинде једерин шиҥжӱге алар керек. Анайда ок олор каруулдалып турган кыптарла, керектӱ јазалдарла, ол тоодо оргтехникала, колбу тудар јазалдарла, шиҥжӱниҥ технический јазалдарыла, транспортло јеткилделген болор учурлу.

Президенттиҥ СФО-до чыгартулу кижизининиҥ айтканыла болзо, талдаштардыҥ кампаниязы башталганынаҥ ала ӱнбериштиҥ турулталары јарталганчага јетире талдаштардыҥ туружаачылары јасакберимди буспас учурлу.
Оныҥ да учун РФ-тыҥ Президентиниҥ талдаштарында алынган ченемелди тузаланар керек деп, полпред чотойт. Талдаштар байа бир легитимный болзын деп, талдаачы участоктордо кемнеҥ де камааны јок ширтеечилер болор. Ӱнбериш канайда ӧдӱп турганын кӧрӧргӧ болуп тӧзӧлгӧн видеоширтӱ талдаштардыҥ турулталарына бӱдӱмјиниҥ кемин база бийиктедер.

«Федерал кампания ӧйинде алынган ченемелди тузаланары биске тургускан суракты — јасакка келижер, конкурентный ла ачык талдаштарды ӧткӱреринде болужар. Анайып, бу талдаштардыҥ турулталары кемде де серемји артырбас» — деп, Меняйло темдектеген.

СМИ-лердеги јетирӱлердеҥ алынган

Бастыра 157 кандидат
Сыгын айдыҥ 9-чы кӱнинде ӧдӧтӧн талдаштарга белетеништӱ иштер канайда ӧдӱп јат деген суракла Майма аймактыҥ территориальный талдаштар ӧткӱрер камызыныҥ председатели Анастасия Вячеславовна Боксгорнго баштандыс.
— Бисте сыгын айдыҥ 9-чы кӱнинде «Майма аймак» муниципал тӧзӧлмӧниҥ депутаттар Соведине, Кызыл-Ӧзӧктиҥ јурт јеезезиниҥ јаанына, бу ок јурттыҥ депутаттарына, Билӱлӱниҥ јурт јеезезиниҥ јаанына ла депутаттарына, Суску јурттыҥ депутаттарына, такыптаҥ Муны-Оозыныҥ депутаттарына талдаштар ӧдӧр. Бастыра јети кампания болуп јат. Бир мандатту талдаачы округтар аайынча 53 депутат ла эки јурт јеезениҥ јаандары талдалар.

Бис 2018 јылдыҥ талдаштарыныҥ кампаниязын белетеп ӧткӱрери аайынча иштерди темдектеп алганыс. Бу темдектелген иштерди Майма аймактыҥ территориальный талдаштар ӧткӱрер камызы ла 30 участковый талдаачы камыс ӧткӱрер.

Jаан изӱ айдыҥ 6-чы кӱнине јетире бастыра талдаачы кампаниялар акча-манатла јеткилинче јеткилделген.
«Майма аймак» муниципал тӧзӧлмӧниҥ чыгартулу органына талдаштардыҥ кампаниязында бюллетеньдерди шиҥдеп кӧрӧр 14 комплекс (КОИБ) тузаланылар.

Депутаттардыҥ, башчыныҥ јамызыныҥ талдаштарына таҥынаҥ ла партиялардаҥ барып јаткан кандидаттар угузуларын 2018 јылдыҥ јаан изӱ айыныҥ 15-чи кӱнине јетире табыштырар керек болгон. Табыштырган улустыҥ тоозы 162 кижи болгон. Кандидаттардыҥ ортозынаҥ талдаштарга «Единая Россия», ЛДПР, «Родина» ла «Российский Федерацияныҥ коммунистический партиязы» деп политический партиялардаҥ ла таҥынаҥ бойы барып јаткандар бар.
«Майма аймак» муниципал тӧзӧлмӧниҥ чыгартулу органына ӧдӧтӧн талдаштарда 76 кандидат туружат. Олордоҥ 19-зы «Единая Россиядаҥ», 14-зи ЛДПР-даҥ, 7-зи «Родинадаҥ», 8-зи «Российский Федерацияныҥ коммунистический партиязынаҥ» барып јат. 28 кандидат таҥынаҥ, байа самовыдвижение ажыра барат.

Кызыл-Ӧзӧктиҥ јурт јеезезиниҥ башчызыныҥ јамызына 6 кандидат. Олордыҥ ӱчӱзин партиялар јӧмӧп турган болзо, ӱчӱзи таҥынаҥ бойлоры барып јат. Бу ок јурттыҥ депутаттарыныҥ талдаштарында 30 кандидат туружат. Олордоҥ он бир кижини «Единая Россия», јетӱзин ЛДПР ла бирӱзин «Российский Федерацияныҥ коммунистический партиязы» јӧмӧйт. Арткан улус таҥынаҥ туружат.

Билӱлӱниҥ јурт јеезезиниҥ јаанына ӧдӧтӧн талдаштарда эки кандидат туружат. Бирӱзин «Единая Россия» партия јӧмӧп турган болзо, экинчизи бойы барып јат. Бу ла јурттыҥ депутаттарыныҥ талдаштарында 23 кандидат туружат. Он бир кижини «Единая Россия», экӱзин ЛДПР, база экӱзин «Российский Федерацияныҥ коммунистический партиязы» јӧмӧйт. Арткан сегис кижи таҥынаҥ бойлоры туружат.

Суску јурттыҥ депутады болор кӱӱнин 22 кандидат угускан. Олордоҥ он бир кандидат «Единая Россияныҥ», экӱзи ЛДПР-дыҥ јӧмӧлтӧлӧрин алган болзо, 9 кандидат талдаштарга таҥынаҥ бойлоры барып јат. Муны-Оозыныҥ депутаттарына такыптаҥ ӧдӧтӧн талдаштарда 3 кандидат туружат. Бирӱзи «Единая Россиядаҥ», экинчизи ЛДПР-даҥ ла ӱчинчизи таҥынаҥ барат.

Регистрацияны 162 кандидат ӧткӧн. Олордоҥ беш кижиниҥ регистрациязы токтодылган. Анайып, талдаштарда текши тооло 157 кандидат туружат.

Алтай Республиканыҥ јеринде јербойында башкарынарыныҥ органдарына талдаштардыҥ кампаниязы керегинде

Алтай Республикада 2018 јылдыҥ сыгын айыныҥ 9-чы кӱнинде ӧдӧтӧн талдаштардыҥ бирлик кӱнине јербойында башкарынарыныҥ органдарына талдаштар аайынча талдаштардыҥ 136 кампаниязы темдектелген. Талдаштар Алтай Республиканыҥ јеринде 102 муниципал тӧзӧлмӧниҥ 83-зинде ӧдӧр.
Муниципал аймак кеминде: депутаттардыҥ талдаштары аайынча 9 кампания (170 мандат). ¯ч аймактыҥ депутаттар Советтеринде (Кош-Агаш, Кан-Оозы, Шабалин аймактардыҥ депутаттар Советтери) талдаштар колыштырылган система аайынча ӧдӧт.
Jурт јеезе кеминде: 127 кампания, олордыҥ 56 – јурт јеезелердиҥ јаандарыныҥ талдаштары, 71 депутаттардыҥ талдаштары (651 мандат).
Талдаштарда туружарга кандидатураларын 2020 кижи чыгарган, регистрацияны 2020 кижи ӧткӧн.

К. Яшев белетеген