Алтайдын Чолмоны

Чике тӧлӧмирлердиҥ эптӱзи

21.08.2018

Jуукта республикан газеттердиҥ журналисттери Россия Федерацияныҥ Социальный страхование аайынча фондыныҥ Алтай Республикадагы башкартузыныҥ јааны, Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ депутады Светлана Кудрявцевала туштажып, эрмек-куучын ӧткӱрген.
Куучынныҥ тӧс темазы страхование эттирткен улустыҥ «чике тӧлӧмирлерге» кӧчӧри ле электронный больничныйларды тузаланары керегинде болгон.

Светлана Кудрявцеваныҥ айтканыла болзо, ишбереечилер мынаҥ озо энениҥ пособие-акчазын ла больничныйларды улуска Социальный страхованиениҥ фондыныҥ акчазынаҥ тӧлӧгӧн. Кезик учуралдарда, анчада ла качан организациялардыҥ акча-манат аайынча айалгазы кӱч болгондо, пособиелер ӧйинде тӧлӧлбӧйтӧн. Эмди бу сурак чечилген деп айдар керек. 2017 јылдыҥ јаан изӱ айыныҥ 1-кы кӱнинеҥ ала Алтай Республикада пособие алып турган ишчилерге акча чике ле Социальный страхованиениҥ фондыныҥ тергеелик бӧлӱгинеҥ келет, ишбереечи ажыра эмес. Мынызы бу ишти тӱргендедет. Анайда ок организацияларда акча-манатла колбулу оҥдошпостордоҥ эмезе ишбереечиниҥ ак-чек эмес болгонынаҥ улам улуска пособие-акча тӧлӧлбӧй турган учуралдарды болдыртпайт.

— 2017 јылдыҥ јаан изӱ айыныҥ баштапкы кӱнинеҥ ала 86-ФЗ таҥмалу федерал јасак аайынча страхование этирткен кижиниҥ (ишчиниҥ) кӱӱни аайынча, медицинский организацияга баштанганда, ого электронный бӱдӱмдӱ больничный белетелер аргалу. Эмдеп турган врач электронный больничныйды автоматизированный системада јазайла, электронный кол салат ла бу јетирӱлерди Соцстрахованиениҥ фондына аткарып јат. Бу ла јетирӱлердиҥ бир кезигин (оорыган ӧйдӧ иштебегени учун тӧлӧйтӧн пособие-акчаны темдектеп тургузарына керектӱ јетирӱлер) ишбереечи кӧрӧр аргалу. Мындый эп-арганы тузаланып турган врачтыҥ оору кижиге ајару эдип турган ӧйи кӧптӧӧр, больничныйларды бичиир иш тӱргендеер. Бастыра јетирӱлердиҥ компьютерге кийдирилип турганы эптӱ ле эмди чын эмес больничный листтер белетелбес. Оору кижиге дезе «больничныйын» јылыйтып, ӱреп болбойтоны јарап јат. Эмди улус Интернет ажыра Социальный страхованиениҥ фондыныҥ јеткилдештерине, оноҥ ары таҥынаҥ кыптарына кирип, берилген электронный больничныйлар, тӧлӧлгӧн пособие-акчалардыҥ кеми аайынча јетирӱлерди кӧрӱп ийер аргалу.

Россия Федерацияныҥ Социальный страхование аайынча фондыныҥ Алтай Республикадагы башкартузыныҥ јааны мынайда айткан кийнинде, журналисттер ого бойлорыныҥ сурактарын берген:
— «Чике тӧлӧмирлер» деп ӱлекер-проектти јӱрӱмге кийдиргениниҥ ле электронный больничныйларды тузаланып баштаганыныҥ турулталары кандый?
— 2017 јылдыҥ јаан изӱ айыныҥ баштапкы кӱнинеҥ ала Россия Федерацияыҥ Социальный страхование аайынча фондыныҥ Алтай Республикадагы башкартузы тергеениҥ улузыныҥ банковский чотторына ла почтаныҥ переводторы ажыра 96 миллион салковойдоҥ кӧп акчага турар 75 муҥ пособие кӧчӱрген. Электронный больничный керегинде айдар болзо, мында темдектегедий турулталар база бар. 2017 јылда бастыра берилген больничный листтердиҥ 5,8 проценти электрон бӱдӱмдӱ болгон болзо, 2018 јылда олордыҥ кеми 31 процентке једет. Куран айдыҥ бажында Алтай Республикада электрон бӱдӱмле юбилейный 10-муҥынчы больничный лист берилген.

— Больничный листти электрон системада белетеерине токтоп ийектер. Бу системага кӧчкӧн ишбереечилер кӧп пӧ? Мындый эп-аргала иштееринде канча эмчилик туружат?
— Бу эптӱ системага кожулып турган медициналык организациялардыҥ ла ишбереечилердиҥ тоозы Алтай Республикада кӧптӧйт. Тургуза ӧйдӧ андый медициналык организациялардыҥ тоозы — 25. Мынызы тергеебисте бар медорганизациялардыҥ 90 проценти болуп јат. Ишбереечилердиҥ тоозы 1700-ти ажа берди. Бу эп-арганы анчада ла республикан эмчиликтиҥ ишчилери эрчимдӱ тузаланат. Эҥ кӧп электронный больничныйларды Горно-Алтайск кала, оны ээчий Майма ла Кӧксуу-Оозы аймактар берет. Медициналык организациялар ортодо бу кӧргӱзӱле баштапкы јерде республикан эмчилик, экинчи Перинатальный тӧс јер ле оны ээчий Кӧксуу-Оозы аймактыҥ эмчилиги турат. Таҥынаҥ медициналык организациялар ортодо «ЕвроМедЦентр» ООО-ныҥ ижин темдектеер керек.

— Ишбереечи электронный больничныйдаҥ мойноп, јаҥжыккан бланкты некезе канайдар?
— Jасак аайынча электронный больничный берилген кижи пособие-акчаны алар толо тап-эриктӱ. Ишбереечиге электронный больничныйардыҥ номерин ле берип ийер керек. Андый номерлӱ квитокты больничный листти јазаган врач берип јат.

— Электронный больничныйды аларына керектӱ кандый айалгалар болор учурлу?
— Поликлиника, эмчилик ле ишбереечи электронный больничный берип турган системага колбулу болор учурлу.

— Андый больничныйды таҥынаҥ клиникада јазадар арга бар ба?
— Бар. Оны, медициналык јеткилдеш јетирер лицензиялу бастыра медициналык организациялар берип јат. Jе олор байа бир јетирӱлик колбулардыҥ системазында бар болор учурлу.

— Кижиниҥ кандый оорула оорып турганын ӧскӧ улус, темдектезе, ишбереечизи билип ийер аргалу болор бо?
— Электронный больничный листте оору кижиниҥ диагнозы керегинде јетирӱлер ишбереечиниҥ интерфейсинде кӧргӱзилбей јат. Электронный больничныйларды јазаар система электрон башкаруныҥ системазы ошкош ло анда сӱреен корулалган каналдар тузаланылат.

* * *

Социальный страхование аайынча фондтыҥ тӧлӧп турган пособиелериниҥ бӱдӱмдери:
— удурумга иштеп болбозы аайынча пособие-акча (ол тоодо производстводо јеткерлӱ учуралла, профессионал оорула колбулу);
— барлу болгоныныҥ баштапкы айларында учетко турганда јаҥыс катап тӧлӧлип турган пособие-акча;
— барлу болгоны ла бала чыгарганы аайынча пособие-акча;
— бала чыкканда јаҥыс катап тӧлӧлип турган пособие-акча;
— баланыҥ 1,5 јажына јетире ай сайын тӧлӧлип турган пособие-акча;
— производстводо јеткерге алдыртканныҥ отпусказын тӧлӧӧри (РФ-тыҥ јасакберими аайынча темдектелген јылдыҥ сайын тӧлӧлип турган отпусктаҥ башка) эмденер ӧйгӧ лӧ эмденетен јерге једерине ле кайра јанарына.

Пособие-акчаны темдектеп тургузарыныҥ ла тӧлӧӧриниҥ аайы
Ишчи ишбереечиге пособие-акчаны аларына керектӱ документтерди (больничный лист, бала чыкканы керегинде справка ла оноҥ до ӧскӧ) берип јат. Ого ӱзеери ишчи угузу бичийт. Анда пособие-акча кӧчӱретен реквизиттер (банктагы чот эмезе почтовый адрес) темдектелер учурлу.

5 кӱннеҥ орой эмес ӧйдиҥ туркунына ишбереечи байа документтерди Социальный страхованиениҥ фондыныҥ Алтай Республика аайынча тергеелик бӧлӱгине табыштырат.

Пособие-акчаны темдектеп тургузарына ла тӧлӧӧрине керектӱ документтерди ле угузуны алган кӱннеҥ ала 10 календарный кӱнниҥ туркунына фондтыҥ тергеелик бӧлӱги тӧлӧмирлерди бӱдӱрет.

Удурумга иштеп болбозыныҥ баштапкы ӱч кӱнин ишбереечи бойыныҥ акчазынаҥ тӧлӧйт.

Предприятие ижин токтодып салган эмезе ишбереечиниҥ кайда болгонын јартаар арга јок болзо, угузуны ла документтерди ишчи бойы фондтыҥ тергеелик бӧлӱгине табыштырар аргалу.

К. Яшев белетеген