Алтайдын Чолмоны

Прокуратураныҥ баштаҥкайыла…

24.08.2018

Майма аймакта Манјӱрек јуртта балдар амыраар «Пилигрим» деген таҥынаҥ лагерь иштейт.

Оныҥ башкараачызы Ольга Константиновна Пронинаныҥ айтканыла болзо, былтыр јайгыда Алтай Республиканыҥ прокуратуразы бу лагерьде уур јӱрӱмдик айалгаларга кирген балдарды амырадар деген баштаҥкай эткен. Андый балдарга учурлалган баштапкы смена ӧткӧн јылдыҥ јай ӧйинде болгон. Быјылгы смена куран айдыҥ 15-чи кӱнинде башталган ла бу ок айдыҥ 28-чи кӱнине јетире улалар. Бу сменага келген балдардыҥ кӧп сабазы јажы эр кемине јеткелек балдардыҥ керектери аайынча инспекцияныҥ учедында турат. Баштапкы сменада бу балдарла «Пилигримниҥ» таскадаачылары ла вожатыйлары эмес, ӧскӧ улус иштеген болзо, эмди лагерьдиҥ бойыныҥ таскадаачылары ла вожатыйлары иштейт. Олор бу балдарла иштеер кӱӱндерин бойлоры угускан эмтир. Не дезе, уур јӱрӱмдик айалгаларда арткан балдардыҥ ортозында јилбилӱ, јайалталу балдар база бар.

Бу смена «Мен талдап јадым» деп адалат. Ол республикан прокуратураныҥ, АР-дыҥ иш, јонјӱрӱмдик ӧзӱм ле эл-јонды ишле јеткилдеери аайынча министерствозыныҥ ла јонјӱрӱмдик службалардыҥ шылтузында иштейт деп айдарга јараар. Прокуратураныҥ јӧмӧлтӧзиле, лагерьге солун айылчылар келет, олор балдарга јолыгып, солун эрмек-куучын ӧткӱрип турган эмтир. Темдектезе, бис барган кӱн балдарга ӧрт ӧчӱреечилер келип јӱрген. Олор ижиле колбулу солун учуралдар керегинде куучындаган. Бу ла кӱндерде «Хаски» клубтыҥ турчылары, олорды ээчий рафтингле тазыктырынып турган спортчылар келери темдектелет. Мынайып, бу балдарда чыдаган соҥында кандый иште иштеерин эмдигештеҥ оҥдоп турар арга болор.

«Пилигрим» ӧмӧлик керегинде айдар болзо, ол јирме јыл кайра тӧзӧлгӧн. Бу лагерьде экинчи јыл. «Пилигрим» бойы лингвистический ууламјылу лагерь болуп јат. Анда английский тилге ӱренерине, јаҥыс ла бу тилле куучындажарына керектӱ айалгалар тӧзӧлӧт. Вожатыйлар туку Москвадаҥ, Барнаулдаҥ келет. Лагерьге башка-башка ороондордо тренингтер ӧткӱрип турган улус келип, балдардыҥ английский тил аайынча билгирлерин быжулайт. Темдектезе, быјыл Даниядаҥ, Швециядаҥ ла Голландиядаҥ келген улус балдарла иштеген. Бу ла улус балдарды канайда ӱредери аайынча программалар тургузат.

«Мен талдап јадым» деп адалган сменага келген балдарла английский тилдиҥ ууламјызы аайынча иш ӧткӱрилбейт. «Пилигрим» лагерьдиҥ башкараачызы Ольга Пронинаныҥ айтканыла болзо, олор уур јӱрӱмдик айалгаларга кирген балдарга јӱрӱмниҥ јараш јаны бар болгонын кӧргӱзерге, ого јединерге јӱткиир керек болгонын јартаарга кичеенедилер.

—Балага јӧмӧлтӧ алгадый, тайангадый јер керек. Бери келип турган балдар мынаҥ кандый да ич-кӧгӱс тӧзӧгӧлӱ барзын деп кичеенедис. Олордыҥ бу јӱрӱмде нени де эдер керек деген кӱӱнин ойгозып ийген болзоос, оноҥ артык не де јок. Jаҥыс ла бойына керектӱ нени де эдер эмес, је анайда ок улуска керектӱ керектер база эдер керек деп.

Экинчи амадубыс балдардыҥ английский тилле билгирлерин тереҥжидип, быжулаары болуп јат. Бу тилди билбегени улуска јаан једимдерге једерге база буудагын јетирет. Мыны бастыразы билер — деп, Ольга Константиновна айдат.
«Мен талдап јадым» деп адалган сменада алтан бала амырайт. Олор республиканыҥ кажы ла муниципал тӧзӧлмӧзинеҥ келген. Кажы да аймактаҥ тӧрт бала келген болзо, кажызынаҥ да јети.

—Бу балдар јакшы јӱрӱм јӱрерге јат. Онызы учурлу — деп, Ольга Пронина темдектеген.
Английский тилдиҥ ууламјызы аайынча сменага келерге кӱӱнзеген улуска путевка садып алар керек. Jе андый путевкалар једишпей турган эмтир. Не дезе, олор јаан суруда. «Пилигрим» лагерьдиҥ английский тил аайынча ууламјылу сменалары кыш ла јай ӧйинде ӧдӱп турган эмтир. Олорго алты јаштаҥ ала 16 јашка јетире балдар јӱрет. Бир сезонго 80 бала јӱрер аргалу. Он тура тудулган, кажы ла турада сегис кижи јадар аргалу. Туралардыҥ бирӱзинде медпункт. Анайда ок эки кийис айыл тургузылган. Кезик балдар бу кийис айылдарда јадарга кӱӱнзейт. Балдарга тӧзӧлгӧн айалгалар бастыра некелтелерге келижет. Олор бузулып турган ба деп кӧрӧргӧ, шиҥжӱ ӧткӱрер службалар бери јаантайын келип барат.

Ольга Пронина бойы Барнаулдаҥ, эш-нӧкӧри юрист кижи. Качан эш-нӧкӧрин Туулу Алтайдӧӧн прокуратураныҥ ижине аткарарда, кожо келген ле лагерь тӧзӧгӧндӧр.

«Пилигрим» лагерь турган јерде качан да, совет ӧйинде балдар амыраар В. И. Ленинниҥ адыла адалган лагерь болгон. Мында ла ок российско-монгол најылыктыҥ фестивали ӧткӧн. Ороон ичине јаҥыланган «Манжерок» кожоҥ баштапкы катап база мында кожоҥдолгон. Кийнинде јылдарда мында тудум иштер ӧткӱрерге санангандар, је келишпеген. Соҥында коттеджтер тудулган, је коомой эттире. Бу јер «Пилигримге» табыштырылган соҥында, олор байа тураларды бузып, јаҥыдаҥ туткандар. Бӱгӱнги кӱнде оныҥ ээлеринде лагерь бастыра некелтелерге келижип турганын керелеген сертификат бар.

Быјыл лагерь беш смена ӧткӱрген. Олордыҥ тӧртӱзи лингвистический ууламјы аайынча ӧткӧн лӧ ого Барнаулдаҥ, Москвадаҥ, Санкт-Петербургтаҥ, Новосибирсктеҥ ле бистиҥ республикадаҥ балдар јӱрген. Путевкаларды тулаан айда алган улус бу јеткилдештер учун 21 муҥ салковой тӧлӧгӧн болзо, кийнинде алган улуска 23,5 муҥ салковойдоҥ тӧлӧӧргӧ келишкен. Майма аймактыҥ балдары 17 муҥ салковой тӧлӧп турган эмтир. Муниципалитет ол акчаны балдарга ойто јандырып берет. «Мен талдап јадым» деп адалган сменага јӱрӱп турган балдар учун акчаны государство тӧлӧйт.
«Пилигрим» лагерьдиҥ турган јеринде эки катту туралар, суузын јылыдып ийер бассейн, эки кийис айыл, јаан сцена, ашкана, мылча, футбол, волейбол ойноор площадкалар бар.

Ольга Пронинаныҥ айтканыла, мынаҥ ары су-кадыкты орныктырар комплекс тӧзӧӧр деген санаа бар. Jе ого јаан акча-манат керек. Оныҥ да учун кандый бир республикан инвестор табылза, олор јаҥыс ла сӱӱнер эди.
Анда ла клубтыҥ јаан, је эскирген туразы турат. «Манжерок» кожоҥды баштапкы катап шак ла бу турада кожоҥдогондор деп айдыжат. Лагерьде мынаҥ озо турган эски туралар јоголтылган болзо, клуб артып калган. Ольга Пронинаныҥ эш-нӧкӧри бардовский кожоҥдор кожоҥдоп турган кижи эмтир. Ол клубтыҥ эски туразы сӱрекей јакшы акустикалу болгонын ла оны јаҥыртып алар кӱӱндӱ болгонын айткан болуптыр.

О. Пронинаныҥ айтканыла, олордыҥ амадузы балдардыҥ су-кадыгын орныктырары јанынаҥ мында јыл туркунына иштейтен комплекс тӧзӧӧри болуп јат. 21 кӱнниҥ сменазына келген баланы ӱредӱзинеҥ артпазын деп, мында ӱредер, оныҥ су-кадыгын орныктырып, тыҥыдар айалгалар тӧзӧӧри. Анайда ок байагы балдарды јилбилӱ улусла таныштырары.

Бис «Пилигрим» лагерьге једип барарыста, балдар амырап турган ӧй болгон. Лагерьдиҥ башкараачызыла куучындажып турганча, амыраар ӧй ӧдӧ берген ле бис туралардыҥ бирӱзине киргенис. Анда Чамалдаҥ, Турачактаҥ, Оҥдойдоҥ, Курайдаҥ келген уулчактар отурган. Олор 7-8 класстарда ӱренип турган эмтир. Мында јарап турганын айткандар.

К. ЯШЕВ
Е. БУТУШЕВТИҤ фотојуругы