Алтайдын Чолмоны

Куулгазынду ӧргӧӧниҥ актеры

26.10.2018

Бу ла јууктарда П. В. Кучияктыҥ адыла адалган эл театрда тергеебистиҥ кеендигинде јаан учурлу спектакльдыҥ премьеразы бийик кеминде ӧтти. Ондо тӧс геройды, Кӧгӱтей-Мергенди, ойногон актер бистиҥ бӱгӱнги айылчыбыс.

—Вадим, угы-тӧзигер, билегер керегинде куучындап берзеер?
—Ӧскӧн-чыккан јерим Оҥдой аймактыҥ Ийин јурты. Сӧӧгим кара майман. Энем Алевтина Васильевна ла адам Леонид Алексеевич амыралтада улус, деремнеде мал-аш тудуп јадат. Адам јаш тужында бойы ла чурана тартарына ӱренип, кожоҥдоорын сӱӱген. Биледе бис ӱч уул. Мен оогожы.

Мениҥ кӱӱге јилбӱӱм 5-6-чы класстар киреде башталган. Баштамы класстардыҥ кийнинде Константин Федорович Малчиевтиҥ баштаҥкайыла аймактыҥ тӧс јуртында јайалталу балдарга интернат ачыларда, ого јадып, ӱредӱмди Оҥдойдо улалттым. Кеендиктиҥ ӱредӱзин ондо алып баштагам. Школдо кӱӱниҥ теориязыла, кайла, топшуурла, фортепианоло, чуранала танышкам. Кайга ӱреткен ӱредӱчим Борис Михайлович Киндиков, ол балдардыҥ кӧксинде јаан јилбӱ ойгозор јайалталу кайчы. Школ ло ӧйинде гастрольдорго барып туратаныс.

—Айдарда, Слердиҥ келер јолыгар школдыҥ орто класстарында ла јарталып калган эмтир…
—Эйе. Школдыҥ кийнинде кандый ууламјыла барарында алаҥзу јок болгон деп айдарга јараар. Он бир класстыҥ кийнинде бу ла школдо кожо ӱренген нӧкӧрлӧр М. С. Щепкинниҥ адыла адалган училищеге (улус оны Щепка деп адайт) ӱредӱге кирип, Москва јаар атандыс. Ары Алтайдаҥ бастыра јирме кижи ӱренип барганыс. Ол тоодо Тимур Кыдыков, Ашын Торломоев, Руслан Тымыев, Айдар Унатов. Ӱредӱнеҥ бош ӧйдӧ јуулыжып, футбол ойноп туратаныс, алтай студенттердиҥ адынаҥ башка-башка фестивальдарда, јерлежӱлердиҥ керек-јарактарында кӱӱлик кӧргӱзӱлер јанынаҥ туружатаныс. Щепкада ӱредӱчилеримнеҥ Дмитрий Георгиевич Козновты темдектеер кӱӱним бар. Ол бистиҥ башкараачы болгон. Ӱредӱчилерис бисти, ӱренеечилерин, нак, бир биледий, бой-бойын тооп јӱрзин деп таскадатан.

—Тӧрӧлигерге јанып келеле, ишти недеҥ баштадыгар, уур-кӱчтер болды ба?
—Бисти ӱредӱге республика ийген. 2009 јылда ӱредӱни божотконын керелеген дипломды колго алып, тӧрӧл јериске јанып, ол ло тарый ишке киргенис. Ол тушта бойыста эки спектакль ла бир класс-концерт белен болгон. Тергеебистиҥ аймактарыла дипломный иштеристи кӧргӱзип, отчетный концерттӱ јирме кӱн јорыктаганыс. Кош-Агаштыҥ мӧҥӱн тайгаларын ажала, Тывага да, оноҥ Хакасияга ла Кемерового до барып келдис.

—Артист улуска кӧп јорыктаарга келижет. Јорыктарда солун кӧргӧнигердеҥ не бар?
—Алтайыстаҥ јараш јер јок эмей. Бу ла јуукта Калмыкияда гастрольдорлу јӱрдис. Чӧл јер, кайкамчылу. Ондо Щепкада кожо ӱренген нӧкӧрлӧриске јолыкканым сӱӱнчилӱ болды.

Культура јанынаҥ айтса, бӱгӱн бастыра ороон ичинде ого јаан ајару эдилип турганы јакшы. Бистиҥ театрдыҥ туразын да алза, кӧп тергеелердиҥ театрларына кӧрӧ, ол кандый сӱрлӱ ле јараш, кеен ӧргӧӧ.

Канча карындаштык албатыларда тили, культуразы јоголып бараткан деп чочыдулу айалгалар турат. Оныла колбой бистиҥ алтай эл-јон тилин, чӱм-јаҥдарын, јаҥарын, алкыштарын, кайын ундыбай, кӧдӱрип, апарып јатканы оморкодулу. Мында культишчилердиҥ учуры јаан. Оныҥ да учун культурага аҥылу ајару эдилип турганы ончо јонго јарамыкту.

—Вадим, бойыгардыҥ рольдороор керегинде кычыраачыларга куучындап берзеер?
—Ойын-кӧргӱзӱлер кӧп. Былтыр биске якут режиссер Сергей Потапов келип, П. В. Кучияктыҥ «Чейнеш» деген пьесазын тургусты. Ондо тӧс геройлордыҥ бирӱзин ойноорго келишти. Ол меге јакшы ченемел болгон. Быјыл база ла Якутиядаҥ бистиҥ театрдыҥ нӧкӧри, режиссер Андрей Борисов келип, «Маадай-Караны» тургусты. Ондо меге база тӧс геройлордыҥ бирӱзин, Кӧгӱтей Мергенди, ойноорго јакшынак арга берилди. Бу ижим анчада ла учурлу деп айдар керек. Спектакльга коркышту узак, јазап белетенгенис. Кажы ла актер бойыныҥ геройыныҥ салымын бойы ажыра ӧткӱрип, јакшы оҥдоп, бийик ойын кӧргӱзерге чырмайган. Ол ӧйлӧрдӧ биске аҥылу, кайкамчылу тӱштер де тӱжелетен. Чынынча айтса, айаганду да санаалар келетен.

«Маадай-Караныҥ» јӱк текстиле јарым јыл кире иштегенис. Кожо иштеп турган јаандарыс биске, јиит актерлорго, таныш эмес сӧстӧрдиҥ учурын, тексттиҥ оҥдоорго кӱч ӱзӱктерин јартап болушкан. Кажы ла актер бай да тудуп, арутанып, тыҥ ла белетенген…

Театр — ол куулгазынду, тирӱ иш. Кажы ла белетениш-репетицияда режиссердо, актерлордо јаҥы санаалар, кӧрӱм табылып, эҥ артыгы кӧрӧӧчиге јетирилет.

—Театрдаҥ башка слерде «Тӱрк Кабай» деген кӱӱлик биригӱ бар деп билерис…
—Оҥдойдо ӱренип турарымда, Борис Михайлович Киндиков јазап ла јакыган эди: качан бирде кӱӱлик группа тӧзӧзӧҥ, «Тӱрк Кабай» деп адазын деп. Москвада ӱренип турала, нӧкӧрлӧримле кожо јуунты ӧмӧлик-группа тӧзӧп, мынайда адандыс. Бӱгӱнги кӱнде оныҥ турчылары – мен ле Айдар Унатов.

—Јайаандык ижеерде кандый јаҥы санаалар, амадулар бар, кычыраачыларысла ӱлежерер бе эмезе ол јажыт па?
—Озолондыра пландар-эш тургуспайтам. Кажы ла немеге бойыныҥ ӧйи келер деп сананадым. Кажы ла кижиниҥ бийик учар эмезе јабызаар ӧйи бар. Чырмайып иштеерис ле.

Театрда бу кӱндерде «Торко чачак» деген чӧрчӧк кӧргӱзилер. Ол бистиҥ наадайларла ойногон баштапкы спектаклис болор. Бу ченемел база јилбилӱ ле керектӱ деп бодойдым. Кичинек кӧрӧӧчилериске кунугарга келишпес.
Јииттер керегинде айтса, олор театрга ас келип турганы кунукчылду. Јииттерге јуук кандый бир эп-аргала олорды јилбиркедер керек. Айса болзо, «Ромео ло Джульеттаны» да эмдиги ӧйгӧ келиштире тургузып кӧрзӧ јараар…

—Адакыда кычыраачыларыска нени айдараар?
—Јаш тужымда ӧзӧк-буурымга су-алтай чӱм салган, кӱӱниҥ јажыттарына јол ачкан ӱредӱчилеримге, Б. Киндиковко ло К. Малчиевке, театрдыҥ јиит актерлорына, ол тоодо меге јаантайын болужын јетирип турган јаандарымга, кожо иштеп турган нӧкӧрлӧримге најылык учун быйаным айдадым.

Јерлештеристи, анчада ла јиит ӱйени, кеендик байлыгыла јилбиркеп, бистиҥ јаантайынгы кӧрӧӧчилерис болзын деп кычырадым.

Э. КУРГАРИНОВА