А. Бердников форумда куучын айткан

13.11.2018

Алтай Республиканыҥ башчызы Александр Бердников кӱчӱрген айдыҥ 8-9 кӱндеринде Казахстанныҥ Петропавловск калазында Россия ла Казахстан ортодогы тергеелик колбуларга учурлай ӧткӧн он бежинчи форумда куучын айткан.

«Казахстан ла Россия ортодогы туризмди ӧскӱрериниҥ јаҥы эп-аргалары» деп адалган јуунда эки ороонныҥ президенттери Владимир Путин ле Нурсултан Назарбаев турушкандар. А. Бердников форумда кӧрӱлип јаткан сурак Алтай Республикага јуук ла таныш. Бистиҥ јерис туризм јанынаҥ федерал кеминде кластерде јакшы тӧзӧлгӧлӱ тергеелердиҥ бирӱзи болуп јат. Онызын Туулу Алтайга келип турган туристтердиҥ тоозы иле керелейт. Јыл туркунына бисте эки миллионго шыдар турист амырайт деп айткан.

«Бисте ӧрӧ ӧзӧргӧ лӧ туризмниҥ телекейлик кемдӱ тӧс јери болорына једетен јарамыкту аргалар ла кӧндӱктирип салган ӱлекерлер бар. Алтай Республиканыҥ ла Казахстан Республиканыҥ текши гран-кыйузыныҥ узуны 505 километр, ортобыс Тӱштӱк Казахстан областьла сӱрекей јуук. Јӱк ле 26 километр. Коштой јаткан карындаштык калыкла ӧмӧ-јӧмӧ иштеерине бис јаантайын белен. Казахстан јаар јолды учына јетире јазап, оны ишке табыштырган кийнинде, бис айылдаш ороонныҥ туристтериле кӧнӱ иштеп, олорды туризмниҥ бӧлӱгинде јаан суруда болуп турган чыҥдый аш-курсакла канча ла кирези кӧптӧдӧ јеткилдеер эдис» — деп, А. Бердников айткан.

Республиканыҥ башчызы Туулу Алтайдыҥ кӧп саба јерлеринде заповедниктер ле ар-бӱткенниҥ парктары тӧзӧлгӧн деп ајарган. Ол јуунда Россияныҥ ар-бӱткениниҥ сӱрлӱ темдектериниҥ бирӱзи болгон Алтын-Кӧлди чеберлеериниҥ ле ӧскӱрериниҥ программазы керегинде база айткан. Ару ла чыҥдыйы бийик аш-курсак јанынаҥ айдып тура, јаан ајаруны эм-томду ӧзӱмдерге, туулык мӧткӧ, минеральный сууларга, кымыска, кузукка ла Туулу Алтайдыҥ оморкодузы болгон аҥныҥ мӱӱстерине эткен. Чындап та, Россияда эҥ кӧп аҥдарды Алтай Республикада ӧскӱрип јат. Ороондо аҥныҥ мӱӱстеринеҥ белетелип турган јӱзӱн-башка препараттардыҥ 80 проценти Туулу Алтайда эдилип јат. Бу препараттар улустыҥ су-кадыгына сӱрекей јакшы камаанын јетирет.

А. Бердников Алтай Республикада туризмниҥ инфраструктуразын ӧскӱрери тебӱлӱ ӧдӱп јат деп темдектеген. Бу јанынаҥ иштер Россияныҥ экономика аайынча ӧзӱминиҥ министерствозыныҥ Россия Федерацияныҥ 2025 јылга јетире ӧзӱминиҥ ле ороонныҥ магистральный инфраструктуразын 2024 јылга јетире ӧскӱрериниҥ планы аайынча ӧдӧт. Башчы республикада туризмди ӧскӱрериниҥ сурактары «јажыл экономиканыҥ» ээжилериле јуук колбулу деп темдектеген. Ол республикада улустыҥ су-кадыгына каршу јетиретен јаан объекттер јок, газ эрчимдӱ ӧткӱрилип јат, экология јанынаҥ ару кӱнниҥ электростанциялары тудулат деп айткан. Эки јылдыҥ бажында республика бойын кӱнниҥ чогынаҥ иштеп алып турган электроотло толо јеткилдеп алар. «Јажыл патруль» деген организацияныҥ ӧткӱрип турган эколого-экономический рейтингинде республика канча јылга улай экинчи јер алат.

Башчы Алтай Республика ла Казахстан ортодо ӧдӱп турган ӧмӧ-јӧмӧ иш керегинде аҥылап айткан. Ол јуунныҥ туружаачыларына јер-телекейдиҥ тӱрк тилдӱ элдери Алтайды бойлорыныҥ јебрен тӧрӧли деп айдып турганын ла бойыныҥ ӧйинде баштапкы тӱрк каганат Алтайда тӧзӧлгӧнин база катап эзеткен.

«Колбуларды оноҥ ары тыҥыдарга, анчада ла туризмдеги ӧмӧ-јӧмӧ ишти элбедерге, ичкери алтам керек. Андый ийдени ле кӱӱн-санааны биске бӱгӱнги ӧдӱп јаткан форум берер деп бир де алаҥзыбай јадым. Бис Казахстанныҥ Россияныҥ гран-кыйузында турган Кӱнчыгыш Алтай тергеезиле колбуларды ӧскӱрерге качан да болзо, белен. Карындаштык калыктыҥ туристтерин Алтай јаар амырап келзин деп кычырып турубыс. Бистиҥ эжиктерис айылчыларга јаантайын ачык» — деп, А. Бердников айткан. Алтай Республиканыҥ башчызыныҥ шӱӱлтезиле, эки ороонныҥ тергеелеринде туризминиҥ тӧс јерлерин кӧптӧдӧ тӧзӧп, ченемелле јаантайын алыжар керек. Ол темдек эдип, «Золотое кольцо Алтая» деп ӱлекерди айткан. Оныҥ јолы бир ле уунда тӧрт ороонныҥ јерлериле ӧдӱп јат: Россияла, Казахстанла, Монголияла, Китайла. Александр Бердников Казахстанныҥ инвесторлорын ӧмӧ-јӧмӧ иштеерине кычырып, Туулу Алтайда туризм аайынча ӱлекерлерди элбеде тузаланып, олорды ичкери ӧскӱрер јаан аргалар бар деп темдектеген.

«Карагай — Ридер деген јолды учына јетире тудуп, ишке табыштырза, сӱрекей јакшы болор эди» — деп, А. Бердников ајарган. Ол тушта Алтай Республика ла Кӱнчыгыш Казахстан ортодо колбулар там тыҥыыр, туристтерле алыжары там кӧптӧӧр эди. Јетире тудулбаган јол бӱгӱнги кӱнде Алтай Республика ла Кӱнчыгыш Казахстан ортодо туризмди ичкери ӧскӱрерине салтарын јетирип јат. Башчы «Баштапкы ӧйлӧрдӧ јӱк ле кӧлӱктер јӱрер эдип тудуп алган болзобыс» — деп ајарган. А. Бердников куучынын тӱгезип тура, јуунныҥ туружаачыларын Алтайга амырап келзин деп кычырган.

Казахстанда болгон јуунда ӧмӧ-јӧмӧ иштеериниҥ јӧптӧжӱлерине кол база салынган. Алтай Республиканыҥ башчызы Александр Бердников ло Кӱнчыгыш Казахстан областьтыҥ акими Даниал Ахметов саду-экономиканыҥ, билимниҥ ле культураныҥ сурактары аайынча ӧмӧ-јӧмӧ иштеериниҥ јӧптӧжӱлерине кол салгандар.

Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ пресс-службазы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина