Алтайдын Чолмоны

Бӧкӧлӧрдиҥ маргаандары — албатылык байрам

26.02.2019

Кочкор айдыҥ 22-чи кӱнинде Најылыктыҥ туразында «Албатылык ойындардыҥ фестивали»  деген ӱлекердиҥ таныштыру-кӧрӱзи ӧтти. Бу јаркынду ӱлекерди баштапкы катап «Алтайдыҥ Чолмоны» газеттиҥ редакциязы тӧзӧп, бойыныҥ 95 јылдыгына учурлай ӧткӱрген. Быјыл тӧрӧл газедис бу ӱлекерди улалтарын амадап, Г. И. Чорос-Гуркинниҥ адыла адалган јондык сыйдыҥ фондыла ӧмӧ-јӧмӧ Президенттиҥ гранттарыныҥ јеҥӱчили болуп чыккан. Бу фестиваль онойдо ок Алтай Республикада 2019 јылда ӧдӧр  культуралык јаан керек-јарактардыҥ тоозына кийдирилген. «Алтайдыҥ Чолмоныныҥ» баштаҥкайыла эдилген бу маргаандар канча јылдарга улалып, албатыныҥ јаҥжыккан ла сӱӱген байрамы болор деп ижемји бар.

«Албатылык ойындардыҥ фестивали» — ол байрамдык айалгада ӧткӱрилип турган «Сартакпайдыҥ согоондоры» ла «Ирбизектиҥ ойындары» деген спорт маргаандар. «Алтайдыҥ Чолмоны» республикан газет бу маргаандарды быјыл экинчи катап ӧткӱрер. Баштапкы маргаандар јаркынду ла кӧрӱмјилӱ, улуска јилбилӱ болгонын темдектеер керек.

Газеттиҥ баш редакторы, фестивальдиҥ тӧзӧӧчизи Айсулу Кыйгасованыҥ айтканыла, республиканыҥ эл-јонын спорттыҥ албатылык бӱдӱмдериле јилбиркедип, спортло тазыктырынар улустыҥ тоозын, ас ла дезе, 10 процентке кӧптӧдӧри ӱлекердиҥ тӧс амадузы болуп јат.

Башјылгы «Сартакпайдыҥ согоондоры» турнирде республиканыҥ јети аймагыныҥ ла каланыҥ 30 кире ок-јаачылары бойыныҥ чеченин кӧргӱскен. Маргаандардыҥ тӧзӧӧчилери јеҥӱлӱ јерлер алгандарга ла ончо туружаачыларга грамоталар, медальдар ла кереес сыйлар табыштырган. Ол тушта јеҥӱлӱ јерлер алган командаларга баштапкы катап сыйга акча ла кӧчӱп турар кубок берилди. Быјыл ол кубок учун тергеебистиҥ ончо толыктарынаҥ ок-јаачылар маргыжар.

Башјыл алтай кӧп бӱдӱмдерлӱ «Ирбизектиҥ ойындары» деген турнирде тергеебистиҥ эҥ кӱчтӱ алыптары турушты. Олор беш бӱдӱмде маргышкандар: 75 кг бескелӱ ташты кӧдӱреле, 60 метрге јӱгӱреринде, 800 метрге јӱгӱреринде, камчы согушта, ок-јаадаҥ адарында ла албатылык кӱреште.

23 баатырдыҥ тоозында Эл Ойынныҥ эки абсолютный чемпионы, Россияныҥ спортыныҥ 10 узы, башка-башка кеминде маргаандардыҥ кӧп катап јенӱчилдери ле призерлоры. Эҥ артыгы болорго тергеениҥ Оҥдой, Шабалин, Кан-Оозы, Улаган, Майма аймактарыныҥ ла тӧс калазыныҥ эрлери маргышкан болгон. 2017 јылда бастыразын озолоп, эҥ артыгы болуп Улаган аймактаҥ Александр Темдеков чыккан.

Президенттиҥ гранттарыныҥ кӧмзӧзиниҥ јӧмӧлтӧзиле быјылгы фестиваль там ӧҥжип, јаанап, оноҥ до бийик кеминде ӧдӧр.

Ӱлекерди јӱрӱмде бӱдӱрери ӱч бӧлӱкле ӧдӧр. Элдеҥ озо тӧзӧӧчи группа тудулып, фестивальдыҥ программазы ла сыйлардыҥ фонды тургузылар ла тӧзӧлӧр.

Экинчиде, кандык-кӱӱк айларда муниципал тӧзӧлмӧлӧрдӧ талдашту маргаандар ӧдӧр. Быјыл кажы ла аймактыҥ туружаачыларыныҥ тоозын теҥдештирерге ченежер керек деп темдектелди.

Калганчыда сыгын айда Горно-Алтайск калада фестиваль бойы ӧдӧр.

Маргаандардыҥ баш тӧзӧӧчизи «Алтайдыҥ Чолмоны» газеттиҥ редакциязына быјыл Г. И. Чорос-Гуркинниҥ адыла адалган јондык сыйдыҥ «Оносский клуб — Оностогы кӱрее» фонды јӧмӧжӧт. Оныҥ јааны Аржан Иташев АР-дыҥ башкарузы, Эл Курултайы бу ӱлекерди јӱрӱмде бӱдӱрерине јаан камаанду болгонын ла оны јӧмӧшкӧн АР-дыҥ культура аайынча министерствозына, физический культура ла спорт, национальный  политика ла јондык колбулар аайынча комитеттерине быйанын айтты.

Айсулу Кыйгасованыҥ темдектегениле, ӱлекерди Президенттиҥ гранттарыныҥ конкурсында АР-дыҥ јасакчы јаҥынаҥ РФ-тыҥ Федерация Совединиҥ турчызы Татьяна Гигель јӧмӧгӧни база јаан камаанын јетирген. Онойдо ок ӱлекердиҥ тӧзӧӧчилери «Муниципал тӧзӧлмӧлӧрдиҥ соведи» ассоциацияга, «Эл Алтай» ГТРК-га, «Звезда Алтая» республикан газетке, каланыҥ администрациязына јӧмӧжип турганы учун быйанын айттылар.

АР-дыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ ордынчызы Григорий Пильтин фестивальдыҥ албатыга учурын темдектеп, эрчимдӱ иштеп, «кыймыктанганын јӧмӧӧр керек» деп айтты. Ол тӧзӧӧчилерге алтай албатыныҥ адынаҥ быйанын јетирип, ӱлекерди оноҥ до кӧп тӧзӧлмӧлӧр јӧмӧжӧрине алаҥзыбай турганын айтты.

Ок-јаадаҥ адары аайынча республикан федерацияныҥ јааны Александр Сельбиков фестивальды тӧзӧп баштаар санаала Айдар Мызин баштаган јииттер ого баштанганын эзедип, ӧдӧтӧн фестиваль јанынаҥ шӱӱлтелерин айтты. Темдектезе, «Сартакпайдыҥ согоондорыныҥ» туружаачыларын колло эткен ок-јаадаҥ аттыртары, спортивный адыштыҥ ордына 3D адышты ӧткӱрери айдылды.

Ӧткӧн фестивальдыҥ кӧп бӱдӱмдерлӱ турнириниҥ јеҥӱчили Александр Темдеков маргаандардыҥ тӧзӧӧчилерине быйанын, келер ӧйдӧ бу фестиваль там јаанап ла јаранып, кемиле якут, бурят уктулардыҥ ондый ок албатылык ойындарын да акалап чыгарына иженгенин айтты.

АР-дыҥ Журналисттер биригӱзиниҥ јааны Борис Алушкин таныштыру-кӧрӱде тӧзӧӧчилерге быйанын айдып, фестивальдыҥ албатыга јаан учурын темдектеди.

Маргаандардыҥ положениези тулаан айдыҥ ортозына јетире такып кӧрӱлер. Мыныла колбой тӧзӧӧчилер программага кожулта, јилбилӱ јаҥырту эдерге, башка да јарамыкту санаа-шӱӱлтелӱ улусты ачык-јарык куучынга, ӧмӧ-јӧмӧ иштеерге кычырып турганын угусты. Кандык айда белетелген положение аймактар сайын аткарылар ла аймактардаҥ угузулар келген кийнинде оноҥ ары бӧлӱк иш улалар.

Ӱлекердиҥ тӧзӧӧчилери кажызы ла бойыныҥ ижин эрчимдӱ бӱдӱрип, маргаандар оноҥ бийик кеминде ӧдӧринде алаҥзу јок.

Э. КУДАЧИНА