Алтайдын Чолмоны

Тӧрӧл Алтайыс балдардыҥ јуруктарында

02.04.2019

Балдардыҥ јуруктарыныҥ «Мениҥ тӧрӧл Алтайым» деп конкурсыныҥ уч-турулталары тулаан айдыҥ 29-чы кӱнинде анайда ок адалган кӧрӱниҥ ачылтазында јарлалган. Байрамга јиит јурукчылар, эне-адалар, кӱндӱлӱ айылчылар јуулды.

«Мениҥ тӧрӧл Алтайым» деп кӧрӱниҥ ачылтазына јуулган уулчактарга ла кызычактарга, јаан улуска бу кӱн байрам кептӱ болды. Кӧдӱриҥиге келген балдарга конкурстыҥ тӧзӧӧчилери јилбилӱ программа белетеген. Эл музейдиҥ залдарында солун мастер-класстар ӧткӱрилген. Мында балдар сууга јуранар, чаазыннаҥ башка-башка эдимдер эдер ле хна будукла јураар јилбилӱ эп-аргаларла танышкан. Балдар мастер-класстарда иштенип, јураган јуруктарын ла чаазыннаҥ ӧӧргӧн эдимдерин бойлорына алар аргалу болды. Онойдо ок конкурстыҥ призерлоры ла јеҥӱчилдери «Типография» ресторанга, «Химический ченелтелердиҥ школына» ла тропикалык кӧбӧлӧктӧрдиҥ «Тындулардыҥ телекейинде» деп экзокӧрӱзине барып јӱрдилер.
Кеендикке балдардыҥ јолын ачар конкурстыҥ учредители Г. И. Чорос-Гуркинниҥ адыла адалган јондык сыйдыҥ «Оностогы кӱрее» деп фонды болот. Конкурстыҥ тӧзӧӧчилер болуп, «Алтайдыҥ Чолмоны» республикан газет, «Оностогы кӱрее» фонд, АР-дыҥ ӱредӱ ле билим, культура аайынча министерстволоры, А. В. Анохинниҥ адыла адалган республикан эл музей турушкан.
Балдардыҥ јуруктарыныҥ кӧрӱ-ачылтазына келген јиит јурукчыларды, эне-адаларды, јааналарды ла таадаларды, кӱндӱлӱ айылчыларды эл музейдиҥ директоры Римма Еркинова, «Оностогы кӱрее» фондтыҥ јааны Аржан Иташев, «Алтайдыҥ Чолмоны» газеттиҥ баш редакторы Айсулу Кыйгасова јылу уткыгандар.
Ӱч јыл кайра «Г. И. Чорос-Гуркинниҥ адыла адалган јондык сыйдыҥ фондыныҥ кӱндӱлӱ турчызы» деп нерелӱ ат беретени керегинде јӧп чыгарылган. Быјыл бу нерелӱ ат јарлу бичиичи Паслей Самыкка адалды. Бу кайралды бичиичиниҥ эш-нӧкӧри Вера Ивановна алып, оныҥ адынаҥ быйанын айтты. Ол мындый кайрал балдардыҥ «Мениҥ тӧрӧл Алтайым» деп конкурс-кӧрӱде берилип јатканы анчада ла бичиичиниҥ јайаандыгында тӧс темала јуук болгонын темдектеди.
Быјыл «Мениҥ тӧрӧл Алтайым» деп конкурс-кӧрӱ ӧткӱрилери чаган айда јарлалган болгон. Конкурс ӱч бӧлӱкле ӧткӧн: 6-9 јашту, 10-13 јашту, 14-16 јашту балдар ортодо. Конкурстыҥ номинациялары – јурук (живопись, графика, акварель) ла јаҥжыкпаган техникаларла тузаланган јуруктар.
«Мениҥ тӧрӧл Алтайым» деп конкурс баштапкы катап 2018 јылда ӧткӧн. Былтыр Г. И. Чорос-Гуркинниҥ адыла адалган јондык сыйдыҥ лауреады болуп кӧстӧлгӧн «Солнечная энергия+» ООО-ныҥ генеральный директоры Андрей Ялбаков бойыныҥ сый акчазын мындый конкурс ӧткӱрерине ууламјылаган. Оныҥ шылтузында балдардыҥ јуруктарыныҥ конкурсы республикан кеминде ӧткӱрилип башталган.
Быјыл конкурстыҥ учредители ле тӧзӧӧчилери бу конкурсты ээчиде јарлап, мынаҥ ары јаҥжыктырарын јараткан. Онойып, бу конкурс база да кӧп јиит јурукчыларды бириктирип, јаҥы јайалталарды ачкан. Мындый керек-јарактар балдарга јилбилӱ ле сӱрекей керектӱ. Конкурста јиит ӱйе јаҥыс та јеҥӱге јӱткиген ле јайалтазын кӧргӱскен эмес, је онойдо ок бойыныҥ кичӱ тӧрӧлине кару ла јуук болгонына, оныҥ ар-бӱткенин чеберлеп јӱрерине, культуразын ла тӱӱкизин билерине ајару эдет.
Балдардыҥ ачык-јарык кӱӱнле јураган јуруктары кӧрӧӧчилерге сӱӱнчи экелеринде алаҥзу јок. Эҥ јайалталу јиит јурукчылар бийик баалалган иштери учун јакшынак сыйларла кайралдатканы сӱрекей оморкодулу. Онойып, призер ло јеҥӱчил болгон балдар смарт частарла, экшн-камераларла, смартфондорло, планшетный компьютерлерле кайралдаткан. Бу ончо сыйларды быјылгы конкурстыҥ спонсоры болгон «Солнечная энергия+» ООО-ныҥ генеральный директоры Андрей Ялбаков, аргачы Александр Транов јеткилдеген.
Жюриниҥ турчылары РФ-тыҥ нерелӱ јурукчызы Вячеслав Торбоков, РФ-тыҥ нерелӱ јурукчызы, Г. И. Чорос-Гуркинниҥ адыла адалган јондык сыйдыҥ лауреады Валерий Тебеков, искусствоведениениҥ кандидады Алексей Эдоков, Г. И. Чорос-Гуркинниҥ адыла адалган јондык сыйдыҥ лауреады, «Алтайдыҥ Чолмоны» газеттиҥ фотокорреспонденти Евгений Бутушев, јурукчы Айсулу Модорова болгон.
Быјылгы конкурста тергеебистиҥ башка-башка јурттарынаҥ 139 бала туружып, конкурска 156 јурукты табыштырган. Ончо јуруктарды жюри баалап, эҥ артыктарын талдады.
6-9 јашту балдар ортодо:
1 јер – Раудин Кундиянов («Встреча с принцессой»)
2 јер – Диана Кодина («На перевале»)
3 јер – Аруна Саймина («От јаҥдаганы»)
10-13 јашту балдар ортодо:
1 јер – Полина Чевалкова («Вечер в аиле»)
2 јер – Софья Лебедева («Девушка Катунь»)
3 јер – Аделина Дедеева («Прогулка у озера»)
14-16 јашту балдар ортодо:
1 јер – Ульяна Хорошавина («Эл ойын. Укрощение буйства»)
2 јер – Мария Майманова («Кышкы эҥир»)
3 јер –Тельденов Денис («Амыр»)
Конкурстыҥ тӧзӧӧчилери болгон «Алтайдыҥ Чолмоны» ла «Оностогы кӱрее» фонд бойлорыныҥ адынаҥ аҥылу сыйлар эткен. Онойып, аҥылу сыйга цифровой фотоаппарат Улаган аймактыҥ Балыкчы јуртында јаткан сегис јашту јиит јурукчыга, Эжер Токоековко, табыштырылды. Онойдо ок жюриниҥ темдектегениле јараш ла јаркынду јуруктары учун конкурстыҥ тӧзӧӧчилериниҥ ӱзеери јилбиркедиштӱ сыйларын Кемине Чинина (Экинур), Ангелина Токтошева (Курай), Карина Тудина (Кан-Оозы), Амелия Могулчина (Каспа), Байлана Дугашева (Оҥдой) алгандар. Ӱзеери эдилген баалу сыйларда јурукчыларга керектӱ јепселдер, паурбанк, тату сыйлар болгон.
Јеҥӱчилдерди ле призерлорды, онойдо ок иштери бийик кеминде темдектелген балдарды «Солнечная энергия+» ООО-ныҥ исполнительный директоры Аржан Трифанов, Александр Транов, жюриниҥ председатели Вячеслав Торбоков, «Алтайдыҥ Чолмоны» газеттиҥ баш редакторы Айсулу Кыйгасова дипломдорло, баалу сыйларла кайралдады. Конкурстыҥ ончо туружаачыларына сертификаттар табыштырылды.
Јайалталу балдарга јӧмӧжип, болужын јетиргискен, онойдо ок јарлу јурукчы Г. И. Чорос-Гуркинниҥ ады-јолын элбедеринде турушкан улуска Быйанду самаралар табыштырылган. Олордыҥ тоозында Андрей Ялбаков, Эркемен Ядагаев, Вячеслав Торбоков, Родион Зиновьев, Наталья Сафронова, Александр Транов, Оксана Качкышева, Тенгис Бабрашев, Сынару Казакова, Айсана Темденова, Людмила Черемных болдылар.
Байрамда кӱндӱлӱ айылчылар јиит јурукчыларды база уткыган. Эл Курултайдыҥ ӱредӱ, культура, спорт, јашӧскӱримниҥ политиказы ла јондык колбулар аайынча комитединиҥ председатели Вячеслав Уханов парламенттиҥ, комитеттиҥ адынаҥ балдарды байрамла уткып, онойдо ок бу керек-јарак јаан учурлу болгонын темдектеген. Ол бу јолын баштап, јаҥжыгу јолго ууланган конкурс мынаҥ ары государственный јӧмӧлтӧ алары јанынаҥ шӱӱп кӧрӧри керегинде айтты.
Алтай Республиканыҥ национальный политика ла эл-јонло колбулар аайынча комитединиҥ јааныныҥ ордынчызы Родион Виноградов бу конкурстыҥ туружаачыларын база уткыган. Ол ада-энелерге, ӱредӱчилерге балдардыҥ кӱр-кӧксине, сагыжына, ӧзӱмине чын санаалар ла чын кӧрӱм салып турганы учун быйанын айткан.
РФ-тыҥ нерелӱ артисти Болот Байрышев чӱмдӱ јараш кожоҥдорыла, ойноткыларыныҥ кӱӱзиле балдардыҥ байрамын јарандырып, ончо улуска сӱӱнчи сыйлады.
Балдардыҥ јуруктарыныҥ «Мениҥ тӧрӧл Алтайым» деп кӧрӱзи эл музейде бир айдыҥ туркунына иштеер. Айдарда, ӧткӧн конкурстыҥ туружаачыларыныҥ јуруктарында салынган јаркынду будуктар ла јӱзӱн-башка учуралдар эмди де кӧп кӧрӧӧчилерди сӱӱндирип, јаш тужын ла кичӱ тӧрӧлин эзедер.

С. АБЫСОВА
Е. БУТУШЕВТИҤ фотојуругы