Ичкери, јаҥы јеҥӱлерге!

09.07.2019

Јаан изӱ айдыҥ 5-чи кӱнинде Горно-Алтайск каланыҥ «Спартак» стадионында Алтай Республиканыҥ спортчыларыныҥ XVIII Јайгы олимпиадазы ачылды.

Олимпиаданыҥ ачылтазынаҥ бир канча ӧй озо Алтай Республиканыҥ башчызыныҥ ижин удурумга бӱдӱреечи Олег Хорохордин кӱрешчилердиҥ «Спартак» стадиондогы залында бастыра аймактардыҥ чыгартулу улузыла, тазыктыраачыларыла, спортчыларла тушташты.

Бу туштажуда ол јуулган улустыҥ кӧп тоолу сурактарына каруулар берип, физкультураны ла спортты республика ичинде оноҥ ары ичкери ӧскӱрерине јӧмӧлтӧ-болушты чыдал јеткенче јетирерим, кожо јаба иштейли деп кычыру этти. «Бойымныҥ да бастыра јӱрӱмим спортло колбулу, оныҥ учун спорттыҥ курч сурактарын билип ле оҥдоп јадым» – деп, ол айткан.

Агару амадуус кӱкӱртке туштабас,

Кожоҥ чӧйилип, калык jыргазын!

Ару санаабыс айаста карарбас,

Айылчы алкыжы jайылзын!

Jаркынды jылдыстаҥ, ай-кӱннеҥ аларыс,

Jоныстыҥ, jеристиҥ алкыжын угарыс.

Ойын-сооjынын калыгыс тыҥдагай,

Омок jыргалын эл-jон уткыгай!

Горно-Алтайсктыҥ акробаттарыныҥ

ачылтадагы кожоҥынаҥ

Озо баштап јуулгандарды јиит кӱрешчилердиҥ, волейболчылардыҥ, футболчылардыҥ, гимнасттардыҥ, ӧскӧ дӧ бӱдӱмдердиҥ спортчыларыныҥ кӧргӱзӱлӱ ойындары кайкаткан. Кӧрӧӧчилер олорды изӱ колчабыжуларла уткыгандар. Оныҥ кийнинеҥ спортчылардыҥ парады башталды. Эҥ озо јаргычылардыҥ колонназын бу олимпиаданыҥ баш јаргычызы Артем Майчиков баштап апарган.

Каланыҥ ла ончо аймактардыҥ командалары тӧс каалгадаҥ стадионныҥ ортозы јаар ээчий-деечий уулангылайт. Кажы ла командада мактулу, ады-чуузы текши јарлу спортчылар кӧп. Олордыҥ ады-јолдорын парадты башкараачылар орустап-алтайлап адагылайт. Јуулган кӧрӧӧчилер кажы ла команданы изӱ колчабыжуларла уткыгандар. Айла, бу учуралда улус отурар трибуналар толтыра болды.

Ончозын Оҥдой аймактыҥ јуунты командазы баштаган. Онызы да јолду, јаан республикан учурлу керектер де, маргаандар да шак бу аймакта табылган. Ол тоодо Эл-Ойын, Кӧк-Бӧрӱниҥ маргаандары, мында телекейлик классту спортчылар да, спорттыҥ устары да толтыра. Эҥ артыктар: спорттыҥ нерелӱ узы Ойгор Тайпинов, самболо телекейлик классту устар — Амат Шилыков, Эмиль Меркитов, Олег Качашев, Владислав Тайпинов, Ай-Мерген Аткунов, Амыр Чадин, грек-рим кӱреште — Арунат Кучинов, чой кӧдӱреринде — Вячеслав Ельдепов. Јуунты команданы аймактыҥ администрациязыныҥ јааныныҥ ордынчызы Михаил Тебеков баштады.

Экинчи келгени Кан ичиниҥ јуунты командазы. Шак ла мында туку 1980 јылда, Москвадагы Телекейлик олимпиадага учурлай, ол тушта Горно-Алтайский областьтагы эҥ артык спортчылардыҥ баштапкы Олимпиадазы јолын алынган. Оноҥ бери бӱгӱнге јетире Алтай Республиканыҥ тоозыла 18-чи Олимпиадазы каланыҥ тӧс стадионында ачылды.

Кӧдӱриҥилӱ парадта кажы ла аймак керегинде мактулу кӧп сӧстӧр айдылды. Майма аймакта — ветерандар, полиатлонло телекейдиҥ чемпионы Виктор Архипов, спорттыҥ узы Валентина Жук, спорттыҥ кӧп тоолу устары. Олорды ээчий Шабалин, Кӧксуу-Оозы, Кош-Агаш, Улаган, Чамал, Турачак, Чой аймактардыҥ командалары ӧткӱлейт. Кажы ла аймакты бойыныҥ јараштыра кӧктӧлгӧн кеп-кийими аҥылайт.

Горно-Алтайсктыҥ командазы спортчыларыныҥ тоозыла эҥ кӧп болгоныла аҥыланды ошкош. Олор калганчы олимпиадаларда ӱзӱк јогынаҥ канча катап текши јеҥӱлер алган эмей. Мында да тыҥ кайкагадый неме јок. Республиканыҥ тӧс јери, тӧс калазы болгон адында, андый јеҥӱлер болор учурлу эмес пе? Је спортто кӧп јылдарга улай иштеп келгендердиҥ айдыжыла, алдында калада спорт база тыҥ «аксаган». Олор керек дезе экинчи де, ӱчинчи де болгон ӧйлӧрди эске алынарга јараар. Эмди де Эл-Ойындарды алза, каланыҥ командазы анда јеҥӱлерди ас алат. Је ол ӧскӧ куучын.

Калганчы јылдарда јаан республикан учурлу байрамдарды Горно-Алтайскта ӧткӱрери база јаҥжыгу болуп бараадыры ошкош. Незин јажырар, бу да 18-чи Олимпиаданыҥ ӧткӱретен јери озо баштап Кӧксуу-Оозында темдектелген болгон. Оноҥ бу керек Турачакка бӱдӱмјилелген. Је анда башкараачылар солынып, аайлашпастар боло берерде, каланыҥ јаандарына баштангандар. Олор мойношпогон. Анайып каланыҥ улузы спорттыҥ бу јаан байрамын улай ла кӧрӧр аргалу боло берди.

Олимпиаданыҥ программазын алар болзо, ого мындый бӱдӱмдер кийдирилген: футбол, волейбол, гандбол, столдогы теннис, јеҥил атлетика, кӱрештиҥ башка-башка бӱдӱмдери, полиатлон. Бастыра 11 бӱдӱм. База 7 бӱдӱмде республиканыҥ чемпионаттары ӧткӱрилген. Олордыҥ турулталары Олимпиаданыҥ зачедына кирген. Олор – шахмат, бокс, ок-јаадаҥ адары, атла јарыжары, городоктор, чой кӧдӱрери ле спорт ориентирование.

Парадтыҥ кийнинеҥ Алтай Республиканыҥ башчызыныҥ ижин удурумга бӱдӱреечи О. Л. Хорохордин Алтай Рес-публиканыҥ спортчыларыныҥ XVIII Јайгы олимпиадазыныҥ ачылып јатканы керегинде јарлаган. Оныҥ кийнинеҥ Россия Федерацияныҥ ла Алтай Республиканыҥ гимндерин ончо улус бут бажына туруп уктылар. Республиканыҥ јааныныҥ ижин удурумга бӱдӱреечи јуулгандарды јылу сӧстӧрлӧ уткыган. Оныҥ айтканыла, республиканыҥ спортчыларыныҥ Сибирьде, ороон ичинде ле телекейде бийик једимдерге једип турганы јакшынак јаҥжыгу болуп келеедири. Бу керектерди оноҥ ары улалтарга, бистиҥ башкару оноҥ до ары албаданып иштеер деп, Олег Хорохордин чертенген айас айткан. Оноҥ ол Россия Федерацияныҥ башкарузыныҥ, Алтай Республика-ныҥ башкарузыныҥ кайралдарыла эҥ артык спортчыларды, спорттыҥ ишчилерин кайралдады.

Бу ок ачылтада «Алтай Республиканыҥ кӱндӱлӱ кижизи» деп кӱндӱлӱ ат спорттыҥ ветераны, кӧп јылдардыҥ туркунына республикан спорткомитетти башкарган Альберт Николаевич Толкочековко адалды.

Уткуулду сӧзин Горно-Алтайск каланыҥ мэри Юрий Нечаев айткан.

Алтай Республикада Олимпий советтиҥ јааны А. Телесов спорттыҥ бу байрамыла јуулгандарды уткып, ончо спортчыларга бийик једимдер ле јеҥӱлер кӱӱнзеди. Ол Россияныҥ Олимпий комитединиҥ, республиканыҥ Олимпий совединиҥ адынаҥ «Россияныҥ олимпий кыймыгузын ичкери ӧскӱреринде јеткен једимдери учун» деп кайралды Кош-Агаштаҥ Кирилл Власович Бойдоевке ле Улаганнаҥ Владислав Иванович Тадыкинге табыштырды.

Оноҥ Олимпий отты камызары республиканыҥ эҥ артык спортчыларына бӱдӱмјилелди. От камызарында турушкандар – Денис Голубовский, Владимир Белобородов, Марина Друшлякова, Батыр Бултаев, Эжер Енчинов.

Мында ок ончо спортчылардыҥ адынаҥ черттӱ сӧзин јуучыл самболо телекейлик кубоктыҥ јеҥӱчили Игорь Казанин, јаргычылардыҥ адынаҥ — республиканыҥ нерелӱ јаргычызы Айабас Яйтаков айттылар.

Олимпиаданыҥ ачылтазыныҥ учында јербойыныҥ кожоҥчыларыныҥ кожоҥдоры стадион ичинде узак чӧйилген, анайда ок акробат спортчылардыҥ кӧргӱзӱлӱ программазын кӧрӧӧчилер јилбиркеп кӧрдилер.

Олимпиада башталды!

Александр СЕЛЬБИКОВ,

журналист

Евгений БУТУШЕВТИҤ фотојуругы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина