Национальный ойындардыҥ јаан маргаандары сакыйт

10.08.2019

Кӱреҥ кӱсте национальный ойындардыҥ фестивалин ӧткӱрери тергеебисте јакшынак јаҥжыгу болуп калды ла быјыл база катап ӧткӱрилер.

Ондо «Ирбизектиҥ ойындары» ла «Сартакпайдыҥ согоондоры» деп эки бӧлӱк солун ла экпиндӱ маргаандар ӧдӧр. Фестиваль јарланып, 2019 јылда ӧткӱрилетен элбек культурный керектердиҥ календарине кирген. Быјылгы фестиваль сыгын айдыҥ 1-кы кӱнинде каланыҥ «Спартак» стадионында ӧдӧр. Је оноҥ озо талдашту тур-маргаан куран айдыҥ 17-чи кӱнинде Шабалин аймакта ӧдӧри ле оныҥ јеҥӱчилдери сыгын айда ӧдӧтӧн маргаандарда туружары темдектелет.

Бу кӱндерде Алтай Республиканыҥ башчызыныҥ ижин удурумга бӱдӱреечи Олег Хорохордин национальный ойындардыҥ фестивалине белетенер ле оны ӧткӱрер тӧзӧмӧл комитеттиҥ јуунын ӧткӱрген. Ондо фестивальдыҥ талдашту маргаандарын ла сыгын айда ӧдӧтӧн тӧс маргаандарды ӧткӱрери керегинде куучын ӧткӧн. Национальный ойындардыҥ фестивалиниҥ тӧзӧӧчизи ле ӧткӱреечизи болуп турган «Алтайдыҥ Чолмоны» газеттиҥ баш редакторы Айсулу Кыйгасованыҥ јетирӱзиле, баштап ла национальный ойындардыҥ мындый кемдӱ фестивалин 2017 јылда «Алтайдыҥ Чолмоны» газеттиҥ 95 јылдыгына учурлай ӧткӱрер шӱӱлте эдилген болгон. Онойып, бу фестиваль эки јыл кайра сыгын айда Горно-Алтайск каланыҥ «Спартак» стадионында болгон ло ондо эки бӱдӱм спорт маргаандар ӧткӧн. Ол тушта фестивальдыҥ ок-јаала маргаанында тергеениҥ јети аймагынаҥ 30 кире спортчы турушкан ла јеҥӱчилдерге ле туружаачыларга сыйлар, медальдар, грамоталар табыштырылган. Онойдо ок акча-манаттыҥ сертификаттары берилген. Национальный ойындардыҥ беш бӱдӱмиле ӧткӧн «Ирбизектиҥ ойындарында» Оҥдой, Шабалин, Кан-Оозы, Улаган ла Майма аймактардаҥ, Горно-Алтайсктаҥ 23 спортчы турушкан. Олордыҥ тоозында алтай кӱреште абсолюткала Эл Ойындардыҥ эки jеҥӱчили, спорттыҥ телекейлик классту бир узы, Россияныҥ спортыныҥ он узы ла башка-башка маргаандардыҥ jеҥӱчилдери ле призерлоры. Олор бескези 75 килограмм ташты кӧдӱрип апарары, 800 метрге jӱгӱрери, камчы согоры, ок-jаадаҥ адары ла кӱрежери аайынча ченелтелерди јеҥӱлӱ ӧткӧндӧр.

Национальный ойындардыҥ быјыл сыгын айдыҥ 1-кы кӱнинде «Спартак» стадиондо ӧдӧтӧн фестивалиниҥ программазына ойто ло ок-јаала адыштыҥ «Сартакпайдыҥ согоондоры» деп ачык турнири (баш јаргычы А. А. Сельбиков) ле «Ирбизектиҥ ойындары» деп алтай многоборьеле (баш јаргычы А. М. Яйтаков) маргаандар ӧдӧр. Фестивальдыҥ кӧдӱриҥилӱ ачылтазы 12.00 саатта ӧдӧри темдектелген. Оноҥ ары 13.00 саатта маргаандар башталар.

Фестивальдыҥ тӧзӧӧчилериниҥ темдектегениле, быјылгы ойын-маргаандар база беш бӱдӱмле ӧдӧр. Ол тоодо ташты кӧдӱрип апарары – «Таш кӧдӱриш», 400 метрге jӱгӱрери, камчы согоры, ок-jаадаҥ адары ла «Алтай кӱреш».

Је национальный ойындардыҥ фестивалиниҥ ээжилеринде јаҥыртулар эдилген. Ол тоодо сыгын айдыҥ 1-кы кӱнинде ӧдӧтӧн «Ирбизектиҥ ойындарына» талдашту тур-маргаандар ӧдӧр. Ол куран айдыҥ 17-чи кӱнинде Шабалин аймакта ӧткӱрилер. Тӧзӧӧчилердиҥ айтканыла, эки јыл кайра ӧткӧн фестиваль јаан јилбӱде болгон ло кӧп спортчылар туружарга кӱӱнзегендер. Спорттыҥ бу байрамы эрчимдӱ ле јаркынду ӧтсин деп, многоборьениҥ сыгын айдыҥ 1-кы кӱнинде ӧдӧтӧн финалында кӧп лӧ болзо, 14 кижи туружар аргалу болор. Онойдо ок талдашту турда турушпаган спортчылар финалда туружар аргазын јылыйтып јат. Талдашту турда туружарга угузулар куран айдыҥ 15-чи кӱниниҥ 15.00 саадына јетире алылар. Угузуны ватсапта 89835819253 номерле бичип эмезе бу номерге согуп, берерге јараар. Эмезе инстаграм директке бичиир.

«Сартакпайдыҥ согоондоры» маргаанда база јаҥы ээжилер кийдирилген – спортчылар јаҥыс ла јаҥжыкканыла турала эмес, је бир тизезине отурып адар. Онойдо ок ок-јаачылар таҥма-шагайактарга (кеглялар) аткылаар. Кажы ла туружаачы бойыныҥ кандый ла бӱдӱмдӱ (бойы эткен, спортивный, јаҥжыккан), кандый да стабилизатор ло шыкаар эдим јок, учкур эмес башту согоонду ок-јаазыла адар учурлу. Тогус таҥма јерде бир тизӱде турар, олорды 30 секундка адып ийер керек.

Маргаандардыҥ јеҥӱчилдерин ле призерлорын грамоталар, медальдар, кубоктор ло акча-сыйлар сакыйт. Онойдо ок бойы эткен эҥ артык ок-јааныҥ ла «Алтай кӱреште» мӱркӱттиҥ эҥ артык бијезиниҥ конкурстарыныҥ јеҥӱчилдерине аҥылу сыйлар белетелген.

Фестивальдыҥ некелтезиле, туружаачылар национальный кийимдӱ (кӧгӱспек, кур, алтай бӧрӱк) болор ээжи бар. Национальный ойындардыҥ фестивали ӧткӧн кӱнниҥ 18.00 саадында элбек культурный программа башталар. Онойдо ок стадиондо албаты устарыныҥ эдимдериниҥ кӧрӱзи ӧдӧри темдектелет.

Ӧрӧ адалган јуунда онойдо ок алтай баатыр Ирбизектиҥ кереезин тургузар сурак база кӧрӱлгенин айдар керек. Алтай Республиканыҥ культура аайынча министерствозында ишмекчи группа тӧзӧлгӧн лӧ документтер јазалган, акча-манатла болужар кӱӱндӱлерге аҥылу чот ачылган. Бӱгӱнги кӱнде 500 муҥ салковойдоҥ кӧп акча-манат јуулган. Тургуза ӧйдӧ кереести кайда тургузары шӱӱжилет. Олег Хорохординниҥ јуунда айткан шӱӱлтезиле, кереести тургузар јӧпти Туулу Алтайдыҥ эл-јоны, јондыгы јарадар учурлу ла ол керегинде самара республиканыҥ Јондык палатазына аткарылар.

Удурумга башчы Олег Хорохордин национальный ойындардыҥ фестивалин бийик тӧзӧмӧл кеминде ле текши калыктыҥ јыргалындый ӧткӱрерге ого јакшы ла кыракы белетенер керек деп айткан. Бу ойындар спорттыҥ јаан маргаандары болгоныла коштой ол јашӧскӱримге, ӧзӱп јаткан ӱйеге јаан тазыктырулу ла таскамалду учурлу болуп јат деген.

Мындый ойындар ӧткӱрер шӱӱлте калыктыҥ бойынаҥ, «ӧзӧгинеҥ» туулып чыккан деп айдар керек. Калыктыҥ ичкери кӧрӱмдӱ ле спортко јуук бир канча эрлери алтай улустыҥ јебрен чактардаҥ бери маргаандажып, ийде-кӱчиле теҥдежип келген ойындарын орныктырып, олорды бийик кеминде, тергеелик учур берип, ӧткӱрерин јаҥжыктырып апарары керегинде шӱӱлте эткендер. Фестиваль спортчылардыҥ да, спортты ла маргаандарды сӱӱген тегин кӧрӧӧчилердиҥ де санаа-кӱӱнине јараган, олордо туружар ла кӧрӧр кӱӱндӱлер кӧптӧгӧнин темдектейли. Быјыл куран ла сыгын айларда ӧдӧтӧн талдашту тур ла тӧс маргаандар республиканыҥ эҥ артык спортчыларын јуур, ак-чек ле эрчимдӱ тартыжулар ӧдӧр деп иженер керек.

Н. БЕЛЬЧЕКОВА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина