Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Чамал аймактыҥ ӧзӱминиҥ ууламјыларын чокымдап

16.08.2019

АР-дыҥ удурумга башчызы Олег Хорохордин Чамал аймактыҥ ӧзӱминиҥ тӧс ууламјыларын чокымдаары аайынча јербойыныҥ эл-јоныла туштажу ӧткӱрген.

Јербойындагы курч сурактар ла олорды аайлаштырары аайынча эрмек-куучындар Чопош, Бешпелтир, Эликманар, Ӱзнези ле Куйус јурттардыҥ эл-јоныла туштажулар ӧйинде ӧткӧн. Чамалда болгон «Ийделӱ Алтай» деген муниципал форумда тергеениҥ ӧзӱминиҥ 2024 јылга јетире программазына кандый иш-керектерди кийдирери јанынаҥ шӱӱлтелер айдылган.

Чопошто болгон туштажу ӧйинде эл-јон јонјӱрӱмдик инфраструктураныҥ ӧзӱминиҥ, суујеткилдештиҥ ле оромдорды јарыдарыныҥ сурактарыла јилбиркеген. Темдектезе, Олег Хорохордин јербойындагы бичиктер салар јери јетпей турган библиотеканы элбедер аргалар тапсын деген јакылта берген. Јурттардагы библиотекалар јаҥы бичиктерле «Культура» деген нацӱлекер аайынча јеткилделер ӧйдӧ бу сурактыҥ учуры јаан деп, ол айткан.

Эҥ ле курч сурактарды аайлаштырарына ӱзеери акча-манат удурумга башчыныҥ јакылтазы аайынча чыгарылган. Темдектезе, сууӧткӱшти јазаары јанынаҥ иш Себи-Оозында башталган, келер ӧйдӧ ӧскӧ јурттарда мындый ок иш ӧткӱрилер. Нениҥ учун дезе јурттардыҥ кӧбизинде бу сурак курч турат. Јуртты јарыткыштарла бӧлӱктей јеткилдеери база башталган, энергетиктерге ишти тӱргендетсин деп шӱӱлте эдилген.

Аймактыҥ ӧзӱминиҥ тӧс ууламјызы туризмле колбулу, мында јурт ээлем база ӧзӱм алынат. Бешпелтирдиҥ эл-јоны јербойында малды ӱренделтери аайынча тӧс јер, аймакта кышкы туризмди ӧскӱрерге болуп, туучаналык јол тудары аайынча шӱӱлтелер айткан. Андый јол тударына јербойыныҥ ар-бӱткениниҥ айалгалары келижип јат, мында кышкыда кар јаан болот. База бир баштаҥкай — муниципал тӧзӧлмӧниҥ јеринде балдардыҥ су-кадыгын орныктырары аайынча албатылар кеминде лагерь тӧзӧӧри.

Бастыра айдылган шӱӱлтелерди экспертный группа шиҥдезин ле учына јетире белетезин деп, Алтай Республиканыҥ Ӧзӱмниҥ тӧс јериндӧӧн аткарылган.

Аймактыҥ албаты-јоны туризмниҥ ӧзӱминиҥ чокым программазы јок болгоны керегинде кородогонду айдып, Кадынды јакалай јерлерде турбазалар јасактыҥ ээжи-некелтелерин бузуп тудулып турганын темдектеген. Мынаҥ улам улуста сууга једер јол-арга болбойт. Олег Хорохординниҥ јартаганыла, бу суракты аайлаштырары туризмниҥ стратегиязында темдектелип калган. Тургуза ӧйдӧ бу стратегияны белетеери учына јууктажып калган. «Ол сурактыҥ аайына кыска ӧйдиҥ туркунына чыгар арга јок, је оны аайлаштырарын бис бӧлӱктей ӧткӱрерис» — деп, ол айткан.

Эликманардыҥ эл-јоны јонјӱрӱмдик учурлу јаҥы объекттер тудары керегинде сурак тургускан. Удурумга башчыныҥ јартаганыла, јурттыҥ текши ӧзӱминиҥ программазында школ, ФАП, котельный ла балдардыҥ садын тудары, сууӧткӱш ӧткӱрери, оромдо јарыткыштар тургузары темдектелип калган. Балдарды тартарга школго эки автобус берери керегинде сурак шӱӱжилет.

Куйуста болгон туштажуга Эјеганныҥ ла Ороктойдыҥ улузы база келген. Анда связьла, чыҥдыйы јабыс электројеткилдешле колбулу сурактар шӱӱжилген. Цифровой соҥдошты јоголтконыныҥ ла электросетевой ээлемниҥ модернизациязыныҥ кийнинде бу курч сурактар чечилер деп, удурумга башчы айткан.

Анайда ок Куйуста јаҥы школ тудары аайынча ӱлекер-чоттомол документтерди учына јетиргизе белетеер ле 50 бала јӱрер школды тударына керектӱ акча-манатты аларга бу объектти нацӱлекерге кийдирзин деген угузу бичик табыштырар керек деп јӧп јарадылган.

Олег Хорохордин аймактыҥ јериниҥ бу бӧлӱгинде туризмниҥ аргалары тузаланылбай турганын аҥылап темдектеген. Бу јердиҥ ӧзӱминиҥ шылтузында аймактыҥ албаты-јонло толгон тӧс јуртына келижип турган јӱктиҥ кемин јабызадар арга болор деген.

Тергеелик ле јербойында кеминде јолдордыҥ аайы ла олорды јазаары јанынаҥ јаан куучын ӧткӧн. Бу сурак аайынча удурумга башчы аймактыҥ 120 кижи јуулган Культура байзыҥында ӧткӧн «Ийделӱ Алтай» форум тушта элбеде куучындаган болгон. Оныҥ айтканыла, быјыл аймакта Ӱзнези-Бешпелтир деген јолдыҥ 9 километр кире ӱзӱгин, Куйум сууны кечире кӱрди јазаары планга кийдирилген. Анайда ок Јыландуныҥ јанында јолды јазаары, бу јолдыҥ 18 километр ӱзӱгинде јолдыҥ кырын чедендеери база темдектелет.

«Беш јылдыҥ туркунына Чамалдыҥ узуны 23 километр јолы нормативтерге келиштирте јазалар, Ӱзнези-Бешпелтир, Аскат-Айулу, Чамал-Уожан деген јолдор, Эјеган ла Ороктой јурттардыҥ јанында јолдор база ээжи-некелтелерге келиштирилер» — деп, Олег Хорохордин куучындаган.

Ол балдардыҥ јаҥы садтарын ла школдорды тудары ӧдӧт деген. Темдектезе, Чамалда 2020 јылда 125 јерлӱ детсадты тузаланарына табыштырары темдектелет. Анайда ок искусствоныҥ школыла, Эликманарда балдардыҥ садын тударыла колбулу сурактар чечилер. Сооктор келгелекте, Чамалдагы сууныҥ иштебей турган скважиналары јанынаҥ сурактыҥ аайы-бажына аймактыҥ башкартузы чыгып койор.

Кичӱ ле орто аргачылыктыҥ ӧзӱми, туризм, су-кадыкты корыыры, ӱредӱлик, культура ла спорт аайынча сурактарга учурлалган дискуссионный площадкалар аймактыҥ тӧс јуртында кӱн туркунына иштеген. Аймактыҥ јонјӱрӱм-экономикалык ӧзӱмин тӱргендедери јанынаҥ документ белетеери керегинде шӱӱлте эдилген. Оныҥ туризмле колбулу бӧлӱгинде — кӧрӧр площадкаларды јарандырары, транспортный инфраструктураны ӧскӱрери, тротуарларда велосипедтерлӱ јӱрер јолдор салары, јондык парктар тӧзӧӧри.

Айдылган шӱӱлтелердиҥ тоозында — Патмос ортолыктыҥ јанында саду ӧткӱрер јер тӧзӧӧри, турсезонноҥ башка когыс ӧйдӧ улусты ишле јеткилдеерге, Чамалдагы ГЭС-ти текшилей јазаары, Россияныҥ ла гран ары јаныныҥ тӧс туроператорлорына аймактыҥ јараш јерлериниҥ реестрин белетеери.

«Земский доктор» ло «Земский фельдшер» деген программаларды оноҥ ары улалтсын, су-кадыкты корыырыныҥ ла ӱредӱликтиҥ учреждениелериниҥ материально-технический тӧзӧлгӧлӧрин тыҥытсын деген шӱӱлтелер айдылган. Аймакта спорттыҥ маргаандарын ӧткӱретен, улус уштынар-кийинер јерлерлӱ, тренажерный залду тӧс јер тудар керек.

«Бӱгӱн профильный министерстволорго культураныҥ, ӱредӱликтиҥ, су-кадыкты корыырыныҥ ла спорттыҥ бастыра объекттериниҥ реестрин белетезин деген јакылта берилген. Анда кандый јаҥы объектти тудары керектӱзи, кайдазын јазаары темдектелер. Оныҥ кийнинеҥ уур-кӱч сурактарлу объекттерле колбулу иш башталар» — деп, Олег Хорохордин айткан.

Оныҥ темдектегениле, иштер нацӱлекерлер де кеминде ӧдӧр, бюджеттиҥ акчазы кымакай тузаланылар, таҥынаҥ инвесторлордыҥ да акчазын тартып алары темдектелет.

Иштиҥ мергендӱчилерине кайралдар форум тушта табыштырылган. Профессионал ижинде једимдери, јаш ӱйени ӱредерине ле таскадарына јаан камаанын јетиргени, ӱредӱликтиҥ бӧлӱгинде кӧп јылдардыҥ туркунына ак-чек иштегени учун Алтай Республиканыҥ Кӱндӱлӱ грамотазыла Чамалдагы орто текшиӱредӱлик школдыҥ химия аайынча ӱредӱчизи Елена Ермилова кайралдаткан.

Профессионал ижинде једимдери, су-кадыкты корыырыныҥ бӧлӱгинде кӧп јылдардыҥ туркунына ак-чек иштегени учун андый ок кайралла Чамал аймактыҥ эмчилигиниҥ ишчилери — баш медсестра Людмила Егорова, фельдшер-лаборант Марина Котфодова ла рентгенолаборант Владимир Орускоев кайралдатты.

АР-дыҥ башкарузыныҥ пресс-службазы

А. ТЫРЫШКИННИҤ фотојургы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина