Алтайдын Чолмоны

Чӱмдӱ сӧстиҥ байрамы – текши калыкка

29.10.2019

М. В. Чевалковтыҥ адыла адалган эл библиотекада Алтай тилдиҥ кӱнине учурлалып «Учурлу јаштары кирген бичиичилер» деген VIII краевед кычырыштар ӧтти.

Ӧдӱп јаткан Какай јылда таланыҥ ады-јолдоры элбеде јарлу кӧп тоолу бичиичилериниҥ учурлу толо јаштары кирген. Айдарда, быјылгы Кычырыштар онноҥ ажыра бичиичиге, ийделӱ сӧстиҥ устарына, олордыҥ јайаандык энчи-байлыгына учурлалды:

—алтай драматургияныҥ чике бажында турган, XX чакта ӱредер бичиктердиҥ баштапкы авторы М. В. Мундус-Эдоковтыҥ чыкканынаҥ ала 140 јылдыгына;

—бичиичи-фронтовик, Россияныҥ Бичиичилер биригӱзиниҥ турчызы Ч. И. Енчиновтыҥ чыккканынаҥ ала 105 јылдыгына;

—Ленинградтагы блокаданыҥ туружаачызы, Россияныҥ Бичиичилер биригӱзиниҥ турчызы,  баштапкы алтай ӱлгерлер чӱмдеечи эпши А. Ф. Саруеваныҥ чыкканынаҥ ала 105 јылдыгына;

—Россияныҥ Бичиичилер биригӱзиниҥ турчызы А. М. Демченконыҥ чыкканынаҥ ала 105 јылдыгына;

—РФ-тыҥ культуразыныҥ нерелӱ ишчизи, Россияныҥ Бичиичилер биригӱзиниҥ турчызы Э. М. Палкинниҥ чыкканынаҥ ала 85 јылдыгына;

—РФ-тыҥ Бичиичилер биригӱзиниҥ турчызы Б. К. Суркашевтиҥ чыкканынаҥ ала 80 јылдыгына;

—РФ-тыҥ культуразыныҥ нерелӱ ишчизи, АР-дыҥ эл бичиичизи, Россияныҥ Бичиичилер биригӱзиниҥ турчызы В. Р. Куницынныҥ 75 јажына;

—Россияныҥ Бичиичилер биригӱзиниҥ турчызы В. Г. Бахмутовтыҥ чыкканынаҥ ала 70 јылдыгына;

—журналист, кӧчӱреечи, Россияныҥ Бичиичилер биригӱзиниҥ турчызы С. С. Торбоковтыҥ 65 јажына;

—Россияныҥ Бичиичилер биригӱзиниҥ турчызы П. А. Кедечиновтыҥ 60 јажына.

Талалык Кычырыштардыҥ туружаачыларын, айылчыларын Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ ӱредӱ, культура, јашӧскӱримниҥ политиказы, спорт, јондык биригӱлер, СМИ-лер аайынча комитединиҥ јааны Наталья Екеева, Россияныҥ Бичиичилер биригӱзиниҥ турчызы, чӱмдӱ бичик кепке базар «Алтын-Туу» байзыҥ-јурттыҥ редакторы бичиичи Сергей Торбоков, Россияныҥ Бичиичилер биригӱзиниҥ турчызы Павел Кедечинов уткуп, бичиичилердиҥ алтын кӧмзӧзи, чӱмдемелдери керегинде айдып, туружаачыларга ачык јол кӱӱнзедилер. Јуулгандарга культураныҥ ла санаттыҥ Г. И. Чорос-Гуркинниҥ адыла адалган колледжиниҥ «Шуну» деген јайаан ӧмӧлиги (башкараачызы Мансур Тонов) кӱӱлик сый этти.

Кычырыштарда эске кычырарыныҥ марыла Чой, Турачак, Кан-Оозы, Шабалин, Оҥдой аймактардаҥ ла Горно-Алтайсктаҥ текши тоозыла башка-башка ууламјыларда 76 кижи турушты. Олордыҥ тоозында јаан да, ӱренчиктер де, ӱренеечилер ле јашӧскӱрим болды.

Ӧкпӧӧриштӱ, сандырашту кӧрӱ-маргаан байрамдык айалгада ӧтти. Кычырары, кычырганын кӧгӱске салары, чӱмдӱ сӧслӧ кееркедилген, айдылган јурукты, телекейди эске чыгара айдары каруулу, јилбилӱ јайаан иш деп, туружаачылар јакшы билер. Сценада чӱмдемелди эске кычыраачы бир ле уунда актер, јурукчы, кӱӱчи деп айдарга јараар. Угаачылардыҥ ајарузын, јилбӱзин тудатаны, онойдо ок чӱмдемелдиҥ учурын ачатаны кеендиктиҥ база бир кайкамчылу бӧлӱги.

Онойып, 5-8 класстардыҥ ӱренчиктери ортодо 1-кы јерге Оҥдой аймакта Шашыкманныҥ орто школынаҥ Айвар Чальчиков (5 класс) чыкты. Кан-Оозы аймакта Јалаҥай-Бажынаҥ К. А. Тугамбаевтиҥ адыла адалган школдоҥ Дарья Извекова (7 класс) ла каладаҥ 13-чи таҥмалу школдоҥ Виолетта Колесникова (7 класс) чыктылар.

Окылу жюриде Алтай Республиканыҥ ээлӱ кайчызы Таныспай Шинжин, фотосогоочы Анатолий Шодоев (бичиичи И. В. Шодоевтиҥ уулы), эл театрдыҥ актеры Айдар Унатов иштедилер.

Краевед кычырыштардыҥ кӧдӱриҥилӱ јабылтазында туружаачыларга бичиичилердиҥ билелериниҥ адынаҥ кереес сыйлар табыштырылды. Темдектезе, Айкела Модоровага, Тимур Башаровко, Анжелика Семенкинага, Жаннэта Мейрхановага (ресгимназия) Шодоевтердиҥ, Кедечиновтордыҥ, М. Мундус-Эдоковтыҥ билелери сыйларын табыштырды.

Айвар Чальчиковко, Виолетта Колесниковага, Елизавета Исаевага (кала, 13-чи таҥмалу школ), Алина Нонуковага (Јабаган) сыйларды М. Мундус-Эдоковтыҥ билези табыштырган. Виктория Должанскихке (кала, 8-чи таҥмалу школ) В. Г. Бахмутовтыҥ билези сыйын табыштырды.

Экинчи бӧлӱкте 9-11 класстардыҥ балдары, СУЗ-тардыҥ ӱренеечилери ортодо јеҥӱчилдер болуп: 1-кы јерге Бирсан Гасанова Горно-Алтайсктагы экономический техникумнаҥ (2-чи курс), 2-чи јерге Андрей Поносов Паспаулдагы орто ӱредӱлӱ школдоҥ (10 класс), 3-чи јерге Снежана Мамашева Боочыдагы орто школдоҥ (9 класс) чыктылар.

Окылу жюриде АР-дыҥ эл политика ла јондык колбулар аайынча комитединиҥ јааны Людмила Варванец, Россияныҥ Бичиичилер биригӱзиниҥ турчызы Павел Кедечинов, эл театрдыҥ актеры Вадим Деев иштеди.

Бу бӧлӱкте Снежана Мамашевага Кедечиновтыҥ билези, Даниил Болтоковко (М. З. Гнездиловтыҥ адыла адалган ГАГПК) Шодоевтиҥ билези, Екатерина Ячменевага (кала, коррекционный школ) М. Мундус-Эдоковтыҥ билези, Вадим Власкинге (Чой), Андрей Поносовко, Жанна Рассоловага (Чой), Бирсан Гасановага, Арчынай Майнаковага, Иван Мощенкого (ГАГУ) В. Г. Бахмутовтыҥ билези бичиктерин сыйлады.

Јашӧскӱрим ле јаан улус деген бӧлӱкте 1-кы јерге Коргонноҥ Надежда Ломакина, 2-чи јерге Алина Кокулева (Алтыгы Талду), Ольга Николаева (Горно-Алтайск) чыктылар.

Бу бӧлӱктиҥ окылу жюризинде филология билимдердиҥ кандидады Раиса Палкина, эл музейдиҥ артизи Эльмира Челтенова, Россияныҥ Бичиичилер биригӱзиниҥ турчызы Сергей Торбоков болды.

Ольга Николаевага Палкиндердиҥ билези, Мария Мельниковага Бахмутовтыҥ билези кереес сыйларын табыштырды.

Ончо јеҥӱчилдер дипломдорло, баалу сыйларла кайралдаткан.

Краевед кычырыштарга баштапкы катап «Кӧрӧӧчилердиҥ јараткан улузына сыйы» деген ууламјы кийдирилгени солун. Мындый сыйла Айдана Туйменова (кала, 7-чи таҥмалу школ), Алина Зырянова (Кӧмӱр-Оозы), Мария Мельникова (Камлак) кайралдаттылар.

Эл библиотеканыҥ јааны Светлана Штанакова Кычырыштар-дыҥ туружаачыларына, башкараачыларына Быйанду самаралар табыштырды. Кычырыштардыҥ јаантайынгы туружаачыларына, ӱредӱчи-библиотекарьларга, маргаанныҥ туружаачыларыныҥ башкараачыларына, коррекционный школдыҥ балдарына база сыйлар болды. Талада јаан јаштулардыҥ айлыгы ӧйинде кӧрӱ-маргаанныҥ тоомјылу туружаачызы Мария Мельниковага база кереес сый болды.

Кычырыштардыҥ туружаачылары, айылчылары бичиктердиҥ солун кӧрӱзиле танышты. Кӧрӱде юбиляр бичиичилердиҥ бичиктери тургузылды.