Алтайдын Чолмоны

Санитар-эпидемиологиялык айалгалар кеминде

28.01.2020

Роспотребшиҥжӱниҥ Алтай Республикадагы башкартузыныҥ јааны, Алтай Республиканыҥ баш санитарный врачы, медицина билимдердиҥ кандидады,  Россия Федерацияныҥ  медицина билимдериниҥ Академиязыныҥ профессоры, Алтай Республиканыҥ нерелӱ врачы Леонид ЩУЧИНОВ чаган айдыҥ 23-чи кӱнинде пресс-конференция ӧткӱрип, элбек јетирӱлер эдер эп-аргалардыҥ журналисттерине Алтай Республикада санитар-эпидемиялык айалгаларды шиҥжӱде тудары аайынча иштер канайда ӧткӧни ле быјылгы јылдыҥ учына јетире бӱдӱретен иштер керегинде куучындаган.

Республиканыҥ государственный баш санитар врачы пресс-конференцияда оныҥ башкарып турган ведомствозы тергееде санитар-эпидемиологиялык айалгаларды туура салбас ајаруда тудуп јат деп темдектеген. Алтай Республиканыҥ јеринде турумкай санитарно-эпидемиологический айалганы јеткилдеер амадула башкарынып, Роспотребшиҥжӱниҥ тергеелик башкартузы республиканыҥ башчызыла, Эл Курултайдыҥ спикериле, баш федерал инспекторло, муниципал тӧзӧлмӧлӧрдиҥ јаандарыла, јондык организацияларла, прокуратурала, аргачылыкла јуук колбуда иштейт. 2019 јылдыҥ туркунына јаҥныҥ органдарыныҥ шӱӱжӱзине 1175 сурак чыгарылган.

Леонид Щучиновтыҥ айтканыла, Роспотребшиҥжӱниҥ бастыразына шыдар баштаҥкайлары текшилей јӧмӧлтӧ алып јат. Мынызы калганчы јылдардыҥ туркунына кейдиҥ, ичер сууныҥ, јердиҥ кыртыжыныҥ шиҥжӱ-кӧргӱзӱлерин аларына, јайгыда балдарды амырадарын једимдӱ ӧткӱрерине, ӱредӱлӱ учреждениелерди јаҥы ӱредӱлӱ јылга ӧйинде белетеерине јаан камаанын јетирет. Учреждениениҥ специалисттери бу иштерди једимдӱ бӱдӱреринде јаантайын эрчимдӱ туружат.

Кӱнӱҥ сайынгы иште республикада санитар-эпидемиологиялык айалгаларды буспазын ла эл-јонныҥ јадын-јӱрӱмин јарандырарын кичееп, ороонныҥ президенти Владимир Путинниҥ 2018 јылдыҥ кӱӱк айыныҥ јетинчи кӱнинде чыгарган «Национальный ууламјылар ла Россия Федерацияны 2024 јылга јетире ичкери ӧскӱрериниҥ иштери керегинде» эки јӱс тӧрт таҥмалу јасакты јӱрӱмде бӱдӱрерин јеткилдейт. Башкартуныҥ специалисттери республикада санитарно-эпидемиологиялык айалгаларды керектӱ кеминде тударга эл-јонды чыҥдый суула јеткилдеери, демография, су-кадык, экология, улусты јадар јерле јеткилдеериле, каланыҥ ич ле тыш јанын арутап кичеериле колбулу национальный ӱлекерлерде туружат.

Алтай Республиканыҥ башчызы, башкарузыныҥ председатели Олег Хорохординниҥ јӧмӧлтӧзиниҥ ле ишти кату шиҥжӱге алганыныҥ шылтузында кӧргӱзӱлер јакшы јанына кубулган. Ӧрӧлӧй турган федерал службала, Саратов каланыҥ «Микроб» деген РосНИПЧИ институдыла, чумала тартыжарыныҥ Иркутсктагы институдыла, гигиенаныҥ Новосибирсктеги шиҥжӱ ӧткӱрер институдыла, југуш ооруларла тартыжар Омсктогы институтла ӧмӧ-јӧмӧ иштегени ишти тӧзӧмӧлдӱ ле чыҥдый ӧткӱрерге база јаан јӧмӧлтӧзин јетирет.

Темдектезе, атмосферный кейдиҥ 2019 јылда алынган шиҥжӱ-пробалары база јакшы деп темдектелген, санитарный некелтелерге келишпей турганы јок болгон. Бу ӧйдиҥ туркунына кейдиҥ бастыра 1094 пробазы алынып шиҥделген. Ичер сууны санитарно-химический кӧргӱзӱлер аайынча шиҥдеерге 1002 проба алынган. Олордоҥ јӱк ле 4,9 проценти санитарный нормалардаҥ тууралаган. Тӱгенген јылдыҥ учкары ичер суула јеткилдеп турган арга-источниктердиҥ јӱк 17 проценти керектӱ айалгага келишпеген. Је Майма ла Турачак аймактарда эл-јонды чыҥдый суула јеткилдеери аайынча курч сурактар эмдиге јетире артканча.

Роспотребшиҥжӱниҥ баштаҥкайы аайынча тергеениҥ башчызыныҥ јӧмӧлтӧзиле санитарный аруташтыҥ сурактарын чечеринде системный эп-арга тузаланылат. Ӧткӱрилген мониторингтиҥ кӧргӱзӱлери аайынча 2019 јылда ээжи-некелтелерге јарабас 4113 јерде ташталган текши кеми 2755 тонна сӱрее-чӧп јоголтылган. Ээзи јок 3322 јошкын ийт тудулган. Јасактарды бусканы учун 2735 кижи административный каруузына тургузылган.

Кату коммунальный таштанчылардыҥ полигондорын керектӱ айалгада тударыныҥ, таштанчылардыҥ переработказыныҥ курч сурактары база артканча. Суйук коммунальный таштанчыларды чыгара тартарыныҥ сурагы Майма јуртта курч турат. Бу сурактыҥ аайына чыгарга јербойында канализационный система тудар керек.

Јошкын ийттер улуска табару эдип турганы база токтоголок. Медицинаныҥ учреждениелерине ле эмчиликтерге јошкын тындуларга тиштеткен 720 кижи баштанган. 2019 јылда бешенстводоҥ тӧрт учурал темдектелген. Андый оору айылда туткан ӱч ийтте ле јердиҥ тӱлкӱзинде бар болгоны јарталган. Мындый учуралдар Чой, Шабалин ле Чамал аймактарда болгон деп айдар керек.

Аш-курсак эдип ле садып турган объекттер јаантайын шиҥделип турганы учун, чыҥдыйы коомой аш-курсакла колбулу инфекционный ооруларла кӧп улус оорыган учуралдар темдектелбеген. Аш-курсактыҥ 6017 пробазы шиҥделген. Ӧдӱштирӱдеҥ аш-курсактыҥ текши кеми 201,47 килограмм 115 партиязы айрылган. Чыҥдыйы бийик аш-курсак садып аларында потребительдердиҥ тап-эригин корыырга, Государственный јетирӱлик ресурс (ГИРЗПП) тӧзӧлӧт. Роспотребшиҥжӱниҥ Алтай Республика аайынча башкартузы 2019 јылда ГИРЗПП-га республиканыҥ 17 предприятиезин кийдирген.

Роспотребшиҥжӱниҥ јаҥныҥ органдарыла кожо ӱредӱниҥ ле таскадуныҥ, балдардыҥ јайгы амыралтазыныҥ айалгаларын шиҥжӱде тудуп турганыныҥ шылтузында калганчы јылдарда ӱредӱлӱ учреждениелерде инфекционный ооруларла балдар оорыган учуралдар темдектелбеген. Школдордо балдар ӱренер айалгалар јаранат. 2019 јылда бастыра школдор јылу туалеттерле јеткилделген. Јурт јерлердеги школдордо физический культурала, спортло тазыктырынар јакшынак айалгалар тӧзӧлгӧн. Ӱредӱлӱ ишти ле балдарды азыраарын тӧзӧӧринде санитарный јасакберимниҥ некелтелерин бӱдӱрериниҥ сурактары эмди де артат. Тургуза ӧйгӧ јетире 19 школдыҥ кыптарында јарыткыштар гигиенический некелтелерге келишпейт. Балдарды азыраарын тӧзӧӧринде курч сурактар артканча.

Россия Федерацияныҥ президенти В. В. Путин школдыҥ балдарын азыраар суракка јаан ајару эдет. Ол керегинде ол быјыл чаган айдыҥ 15-чи кӱнинде Федерал Јуунга эткен Баштанузында база катап чокум айткан. Ол баштамы класстардыҥ ӱренчиктерин акча тӧлӧбӧзинеҥ изӱ курсакла јеткилдеери јанынаҥ некелте тургускан. Ол бу ишти тургуза ла баштазын деп сураган. Республиканыҥ баш санитар врачыныҥ айтканыла, бӱгӱнги кӱнде бистиҥ тергееде баштамы класстарда 16140 бала ӱренип јат. Мынча кире баланы акча тӧлӧбӧзинеҥ изӱ курсакла јеткилдеери јеҥил керек эмес. Је Алтай Республиканыҥ ӱредӱ ле билим аайынча министерствозы президенттиҥ берген јакылтазын кыйалтазы јогынаҥ бӱдӱрер учурлу.

2019 јылда Алтай Республикада балдардыҥ јайгы амыралтазына белетеништӱ иштерди, анайда ок амыралта канайда ӧдӱп турганын кату шиҥжӱде тутканы учун, бу кампания једимдӱ ӧткӧн. Балдардыҥ су-кадыгын орныктырар јайгы учреждениелерде 23838 бала (школдыҥ балдарыныҥ текши тоозыныҥ 83 проценти) амыраган. Је балдардыҥ јай ӧйинде амыраар учреждениелериниҥ материально-технический тӧзӧлгӧзи јабыс кеминде артат. Ӱзӱги јок иштеер лагерьлердиҥ тоозы бисте база ас.

2019 јылда Роспотребшиҥжӱниҥ Алтай Республика аайынча башкартузыныҥ специалисттери 1601 шиҥжӱ ӧткӱрген. Олордоҥ 784-зи темдектелгени аайынча ӧткӱрилген болзо, 817-и сакыбаган јанынаҥ ӧткӱрилген. Олор кӧп једикпестерди илезине чыгарган. Шиҥжӱлердиҥ турулталарыла 1269 протокол тургузылган.

Ӧткӧн јылда Алтай Республикада анайда ок А деген вирусный гепатитле оорыган 71 учурал темдектелген. Ӧткӧн јылдыҥ кӱӱк айыныҥ 5-чи кӱнинеҥ ала јаҥар айдыҥ 12-чи кӱнине јетире Кӧксуу-Оозы аймактыҥ јети јуртында гепатитле оорыган учуралдарболгон. Быјылгы јылдыҥ чаган айыныҥ 21-чи кӱнинде дезе Кан-Оозы аймакта база 70 учурал темдектелген. Мында А деген вирусный гепатитле он јети јашка јетпеген 44 бала, јаан улус ортодо 26 кижи оорыган. Је бистиҥ тергееде 2019 јылдаҥ ала бӱгӱнге јетире дифтерияла, корьло, паротитле, полиомелитле, туляремияла, чумала, сибирский язвала, холерала оорыган учуралдар бир де катап темдектелбеген деп айдар керек.

Ӧткӱрилген иштердиҥ шылтузында Алтай Республиканыҥ јеринде јеткерлӱ инфекционный оорулар таркадылбаган. Диагностика ӧйинде эдилбей турганы ла кӧп саба учуралдарда инфекционный оорулардыҥ расшифровказы јок болуп турганы — эпидемиологический јанынаҥ курч сурактарга экелет.

Ӧткӧн ӧйдиҥ туркунына Роспотреб-шиҥжӱниҥ Алтай Республика аайынча башкартузыныҥ специалисттери граждандардаҥ келген 2727, ол тоодо чаазынга бичип аткарган 557 баштанузын ла комудалын шиҥдеген. Баштанулардыҥ кӧп сабазы јаҥжыкканы аайынча розничный садула колбулу. Оны ээчиде сӱрее-чӧпти јуунадарыныҥ ла јоголторыныҥ сурактары турат. Улус анайда ок ЖКХ-ныҥ јеткилдештерин јетирериле, јадар јердиҥ айалгаларыла, садып турган аш-курсактыҥ чыҥдыйыла, эл-јонды ашкарарын тӧзӧӧриле, балдарды таскадарыла, ӱредериле колбулу сурактарга јаан ајару эдет.

Јыл туркунына јаргыныҥ органдарына 37 исковый угузу белетелген.  Потребительдердиҥ исковый некелтелери аайынча дезе текши кеми 797228 салковой акча тӧлӧттирилген.Оныҥ 274783 салковойы тышкары оромдордо алган сынык-бычыкка келижип јат. Роспотребшиҥжӱниҥ тергеелик башкартузы јеткилдештердиҥ чыҥдыйын бийиктедер ле бузуштарды болдыртпас амадула аргачылык биригӱле, јондыкла ӧмӧ-јӧмӧ ишти оноҥ до ары улалтат. Анайып, ӧрӧлӧй айдылган ӧйдиҥ туркунына эл-јонныҥ турушканыла 69 јуун ӧткӱрилген. Анайда ок «Аргачыларга ачык эжиктердиҥ кӱндери» деген ишти ӧткӱрери улалат. Шиҥӱлӱ рейдтердиҥ турулталарын кӧргӧн ачык угуштардыҥ кӱндери ле ӱредӱлӱ семинарлар кажы ла айда ӧткӱрилет.

Роспотребшиҥжӱниҥ башкартузы бастыра иштерди ачык-јарык айалгада ӧткӱрет. Ведомствоныҥ ижи кӱнӱҥ сайын службаныҥ электрон сайтында кӧргӱзилет. Анда 1200 материал јарлалган. Потребительдер «изӱ колбу» ажыра 52 јартамал алган. Гигиена јанынаҥ ӱредӱде 14259 кижи турушкан. Ӧткӧн ӧйдиҥ туркунына јербойыныҥ газеттеринде Роспотребшиҥжӱниҥ ижи керегинде бастыра 103 бичимел јарлалган. Телекӧрӱлтеде 32 јетирӱ чыккан. Радио ажыра 196 берилте белетелген.

Быјыл јаан кар тӱшкен. Оны арчыырында ла чыгара тартарында кӧп једикпестер учурайт. Бу сурак анчада ла республиканыҥ тӧс калазында курч туруп јат. Ӧткӧн јылдыҥ кӱчӱрген ле јаҥар айларында Горно-Алтайскта тожоҥ јолдордо 64 кижи јыгылып, башка-башка сынык-бычык алган. Чаган айдыҥ эки неделезениҥ туркунына дезе калада 11 мындый учурал темдектелген.

Роспотребшиҥжӱниҥ Алтай Республикадагы башкартузыныҥ ишчилериниҥ алдында 2020 јылда тергеениҥ санитар-эпидемиологиялык айалгаларын керектӱ кеминде тудары јанынаҥ иш, алдында ла јылдарда чылап ок, јаан учурлу болуп артып јат.

П. КАБАР