Алтайдын Чолмоны

Тергееде оорыган улустыҥ тоозы сегиске јетти

21.04.2020

Бистиҥ тергее кандык айдыҥ 16-чы кӱнине јетире коронавируска табартпаган сок јаҥыс тергее болуп арткан болгон. Је ӧткӧн неделениҥ учы кирезинде коронавирус бойын кӧргӱсти: тургуза ӧйдӧ бистиҥ тергеениҥ јеринде бу оорула оорып турган алты кижи бар.

Тергеениҥ башчызы Олег Хорохординниҥ темдектегениле, баштапкы учуралдар (2 кижи) бессимптомный болгон болзо, бӱткӱл билезиле (тӧрт кижи) оорый бергендерде бу ооруныҥ темдектери јарт кӧрӱнет. Бу улус бастыразы стационарда јадып эмденет. Олордыҥ су-кадыгыныҥ аайы кирелӱ, керектӱ бастыра јерлерде дезинфекция ӧткӱрилген. Оору улусла колбуда болгон улус чокымдалган, анализтер алылган, олорго самоизоляцияда болоры керегинде јӧптӧр табыштырылган.

Коронавирусла тартыжары аайынча федерал оперативный штабтыҥ калганчы јетирӱлериле болзо, бистиҥ ороондо бу ооруга табарткан улустыҥ тоозы 42853 кижиге јеткен, оорунаҥ эмденип алгандардыҥ тоозы 3291, бу оорудаҥ улам божогон улустыҥ тоозы — 361.

Коронавирус бастыра јер-телекейге таркаган. Бу оорула оорыган улузыныҥ тоозы кӧп ороондор: США, Италия, Испания, Германия, Франция ла Иран. Россия оорыган улузыныҥ тоозы аайынча 10-чы јерде турат.

Јер-телекейдиҥ кезик билимчилериниҥ шӱӱлтезиле болзо, бу оору бойы табылган, оны лабораторияда сананып тӧзӧбӧгӧн. Ооруныҥ инкубационный ӧйи оныҥ бӱдӱминеҥ камаанду, ол 3 кӱннеҥ ала 14 кӱнге јетире улалат. Бу оору эҥ ле озо 2019 јылда јаҥар айда Китайдыҥ Ухань калазында табылып камылган.

Тергеениҥ оперштабыныҥ јетиргениле, Горно-Алтайскта јадып турган биледе коронавирус бары илелелген.

Тӧрт кижидеҥ турган билениҥ адазыныҥ Новосибирск барып келген кийнинеҥ су-кадыгы коомойтыган, эди-каныныҥ температуразы бийиктеген, јӧдӱл табылган, сӧӧк-тайагы оорыган деп чокумдалат. Кйининде онойып ок бу кижиниҥ эш-нӧкӧри ле балдары оорый берген.

Кандык айдыҥ 19-чы кӱнинде олор медициналык тӱрген болуш алдырткан, олорго коронавируска тест эдилген ле олор оныла оорып турганы јарталган. Тургуза ӧйдӧ бу биле СПИД оорула тартыжарыныҥ ла оноҥ профилактика эдериниҥ тӧс јериниҥ аҥылу боксында јадат. Олордыҥ су-кадыгы кирезинде.

Аҥылу аруташ ла бу билеле јуук болгон улусты илелеер иштер ӧткӱрилет.

Ол ло кӱнде база эки кижиде бу оору бары Турачак аймакта Ыдып сууныҥ јанындагы таҥынаҥ тудум иштер ӧткӱрилип турган объектте профилактикалык шиҥжӱ ӧйинде јарталган.  Текши тоозыла 66 ишмекчи шиҥделген. Коронавирус оорулу болгон эки ишмекчи экӱлези Томская областьтаҥ  келген вахтовиктер. Тесттердиҥ турулталары јарталгалакта, вахтаныҥ ӧйи божогон учун олор кандык айдыҥ 18-чи кӱнинде јана берген. Бу ишмекчилердиҥ су-кадыгы керегинде Роспотребшиҥжӱниҥ Томский область аайынча башкартузына јетирилген. Олор экӱде бу оору иле каршузы јогынаҥ ӧдӧт.

Олорло јуук болгон ончо улус карантинге кийдирилгени чокумдалат. Аҥылу аруташ ӧткӱрилет.

Оҥдой јурттыҥ јаан јашту кижизи тымуурып, эмчиликке баштанган болгон. Аймактыҥ эмчилигиниҥ ишчилери оны коронавирус бар-јогына ол ло тарыйын шиҥдеген эмтир. Југуш оору бары јарталарда, билениҥ ончо улузы, олорло кӧнӱ колбуда болгон улус ылтам шиҥделген. Бу биледе база бир кижи оору болгоны јарталган. Арткан улус, ол тоодо балдар, југушпаганын шиҥжӱ кӧргӱскен.

Оорыган эки кижи республиканыҥ «СПИД оорудаҥ чеберленер ле оныла тартыжар тӧс јерине» јетирилген ле тургуза ӧйдӧ ондо эмдеш ӧдӧт. Су-кадыгыныҥ айалгазы кем јок, оору јеҥил ӧдӱп јат деп, аймактагы коронавирус југуш ооруга ла оныҥ јайыларына удурлажар штабтыҥ кандык айдыҥ 18-чи кӱнинде ӧткӧн јуунында айдылган.

Бу јуунныҥ јетирӱлериле, 4 кижи карантин айалгада, Оҥдойдогы эмчиликтиҥ ле Роспотребшиҥжӱниҥ Оҥдой аймактагы бӧлӱгиниҥ ишчилериниҥ шиҥжӱзинде, айылынаҥ чыкпай јадат.

Аймакта оорыган кижи бары јарталган ла кӱнниҥ эртезинде 328 кижи аймактыҥ эмчилигинде коронавирус бары-јогына шиҥделген. Бу оорыган улусла, олордыҥ билезиниҥ турчыларыла тушташкан, куучындашкан, айылдашкан улус, јуртта, иштеер ӧмӧликтерде југужар аргалу болгондор, ол тоодо Караколдо каргандардыҥ интернат-туразында јаткан ла иштегендер. Улустаҥ алган анализтер Горно-Алтайскка аткарылган. Шиҥжӱ ӧткӧн ончо улуста коронавирус оору јок болгонын тест-шиҥжӱлер кӧргӱскен. Он коноктыҥ бажында бу улус такып шиҥжӱ ӧдӧтӧн эмтир.

Штабтыҥ јааны Андрей Мунатовтыҥ айтканыла, Оҥдой јурттыҥ јондык јерлеринде эртен-эҥир дезинфекция ӧткӱрилет. Садуныҥ јерлеринде аш-курсактыҥ баалары јаантайын шиҥжӱде. Анайда ок аймактыҥ јурт јеезелеринде айалганы шиҥжӱде тударга ӱч бӧлӱк тӧзӧлгӧн лӧ оныҥ турчылары југуш оорудаҥ чеберленер ээжи-некелтелерди јурттыҥ эл-јоны канайда бӱдӱрип турганын кӧрӧт. Јондык айалга јаҥдардыҥ јаантайын ајарузында.

Тургуза ӧйдӧ аймактагы 53 туробъектте, ол тоодо «јажыл тураларда» токтоп амыраган јорыкчылар јок. Ӧскӧ тергеелерде иштеп јанган улустыҥ, черӱдеҥ келгендердиҥ ле о. ӧ. тооломы тургузылып, олор эки неделеге айыл-јуртынаҥ чыкпай јадары шиҥжӱге алынат. «Самоизоляцияда» болгон мындый улустыҥ тоозы эмдиги ӧйдӧ 15 кижи.

Оҥдой јуртта мынаҥ озо маска кийген улус ас-мас ла болгон болзо, коронавирусла оорыган учурал темдектелгениле колбой, маска кийбей јӱрген улус ас кӧрӱнет. Аптекалар, кезик магазиндер садыжып кирген улусты астаҥ, бӧлӱктеп кийдирер ээжи тургускан. Јурттыҥ тӧс јеринде, Мария-РА магазинниҥ эжигиндеги јерде чогулып калатан кӧлӱктер билдирлӱ астаган.

Аймактыҥ јурттарынаҥ керек-јарактарыла Оҥдойго келген кӧлӱктӱ улус аш-курсакты арбыда алып турганын темдектеер керек. Је коронавирусла колбой ал-санаага тӱжӱп, коркыган, ачынган, чугаан-табыш кӧдӱрген учуралдар, «паника» деген неме јок. Јуртта сӱрее-чӧпти јуунадары, мааланыҥ иштерине белетенери ле јаскы ӧскӧ дӧ иштер јаҥжыкканы аайынча ӧдӧт.

«Југуш оору бистиҥ тергеени кыйып ӧтпӧзи јарт болгон. Ол биске орой келгени учун улус бу оору керегинде уккан, чеберленер аргаларды билер ле темдектелген ээжилерди бӱдӱрер керек болгонын оҥдоп јадыс — деп, куучындашкан улус айдат.

«Айылда отурып, бойыгарды, јуртыгарды, јоныгарды чеберлеп јадыгар» — бу бӱгӱнги кӱнниҥ ээжизи боло берген.

Светлана КЫДЫЕВА