Алтайдын Чолмоны

«Јӱрӱм – ол тартыжу…»

30.04.2020

Јашӧскӱримниҥ «Јылдыстык» газеди кычыраачыларын тергеебистиҥ јарлу спортчыларыла таныштырарын улалтат.

Бӱгӱнги бистиҥ айылчы республикабыска спорттыҥ солун бӱдӱми болгодый джиу-джитсуда јаан једимдерге јеткен Денис МАЙМАНОВ болор.

Денис бойы Кӧксуу-Оозы аймактыҥ Корымду јуртында чыккан. Анда ла баштамы школды ӱренип божодоло, бир јыл Кастактуныҥ школында ӱренген. Оноҥ ӱредӱзин В. К. Плакастыҥ адыла адалган республикан гимназияда улалткан. Калада ӱренип турала, 6-7 класстарда Денис самбо кӱрешле тазыктырынып баштаган. Оныҥ баштапкы тазыктыраачылары И. Л. Санаров ло А. В. Майчиков болгондор. Ченемелдӱ тазыктыраачылар уулчакка кӱрештиҥ телекейин ачкан деп айдар керек. Оныҥ да учун Денис олорго алкыш-быйанду јӱрет.

–Школдо ӱренип турала, кӱреште јаан једимдерге једип болбогом. Је андый да болзо, кӱрештиҥ тӧзӧлгӧзи ле ого јилбӱ ол тушта салынган – деп, Денис айдат.

Ол 2006 јылда республикан гимназияны ӱренип божодоло, Томсктогы государственный педагогический университетке ӱредӱге кирген. Университетте джиу-джитсуныҥ секциязы иштеген ле Денис 2008 јылдаҥ ала ары јӱрӱп баштаган. Оны Алексей Валерьевич Соколов тазыктырып турган эмтир. Тургуза ӧйдӧ јерлежис 31 јашту, ол Томск калада јадат ла тазыктыраачы болуп иштейт. Билелӱ, эш-нӧкӧриниҥ ады София.

Спорттыҥ бу бӱдӱми телекей ичинде јарлу боло берген. Джиу-джитсула Сибирьде тӧс јер Новосибирск кала болгон. Анда он јылдыҥ туркунына Бастырароссиялык маргаандар ӧткӱрилген. Эмди андый маргаандарды Барнаулда база ӧткӱрип баштагандар.

Денистиҥ айтканыла болзо, кӱрештиҥ бу бӱдӱми самбого тӱҥей. Оныҥ учун ол оны јилбиркеткен. Ол спорттыҥ бу бӱдӱмиле тазыктырынып баштайла, джиу-джитсуныҥ байа бир технический арга-арсеналы телкем ле јилбилӱ болгонын оҥдогон. Джиу-джитсуда самбодо ло дзюдодо чылап «ӧштӱни» мергедеп јат. Је кӱрештиҥ ӧскӧ бӱдӱмдеринеҥ аҥылузы неде дезе, јерге јыгылып, переворот, контроль, болевой ло бууй тартар приемдорды тузаланып, тартыжуны эрчимдӱ улалтар аргаҥ бар.

Денис джиу-джитсула тазыктырынып баштайла, ӱч јылдаҥ Новосибирскте ӧткӧн маргаанда јеҥӱчил болуп чыккан. Бу јеҥӱ оны спорттыҥ бу бӱдӱмиле анаҥ да тыҥ тазыктырынарына тебӱ берген. Анайып, Денис Майманов Сибирьдеги федерал округтыҥ маргаандарыныҥ ла Бастырароссиялык маргаандардыҥ кӧп катап јеҥӱчили болуп чыккан. 2016 јылда Санкт-Петербургта ӧткӧн ороонныҥ чемпионадында, 2017 јылда Москвада ӧткӧн мындый ок маргаандарда призер болгон.

2019 јылдыҥ кандык айында Денис гран ары јанында ӧткӧн телекейлик маргаанда баштапкы катап турушкан. Бириктирилген Араб Эмираттардыҥ Абу-Даби калазында ӧткӧн телекейлик чемпионатта Денис Майманов бойыныҥ дивизионында баштапкы јерге чыккан. Ол маргаан керегинде Денис мынайда айткан: «Ӧскӧ ороондордыҥ спортчыларыла кӱрежерге сӱрекей јилбилӱ болгон. Јаҥы Зеландияныҥ спортчызын баллдарла ойноп алган эдим. Араб Эмираттардыҥ спортчызын буур приемло јеҥгем».

Дениске спорттыҥ бу бӱдӱмиле тазыктырынарга ла маргаандарда туружарга јарайт.

–Јаантайын тазыктырынып, бойыҥды ченейдиҥ. Кайда да сен јеҥедиҥ, кайда да сени јеҥедилер. Мен кӧп катап јеҥдирткем, је учурлу болгоны – туруп, оноҥ ары барары – деп, ол јолду айткан.

Тургуза ӧйдӧ Денис тазыктыраачыныҥ ижин бӱдӱрет ле бастыра билгирлерин ӱренчиктерине берерге амадайт. Байла, оныҥ да учун оныҥ тазыктырып турган спортчылары јакшы једимдерге једип баштаган. Темдектезе, Денис тазыктырып турган спортчылардыҥ бирӱзи Барнаулда ӧткӧн Бастырароссиялык маргаанда јакшы кӱрежип, финалда тазыктыраачызыла кожо кӱрешкен.

Бис јерлежис бойыныҥ керегин тапканына сӱӱнедис. Эм тургуза ол Томскто ло иштеер кӱӱндӱ. Айса болзо, качан бирде Алтайына јанып, мында јерлештерин спорттыҥ бу бӱдӱмине тазыктырар… Республикабыста джиу-джитсу аайынча тазыктыраачы табылза, Денис ого јӧмӧжӧргӧ, келип, мастер-класстар берерге белен.

Бӱгӱн, качан бастыра ороон коронавирус југуш оорудаҥ улам карантинде отурарда, Денис тазыктыруларды интернет ажыра ӧткӱрет. Бойына да бош салынарга бербейт.

–Балдар сениҥ кӧзиҥниҥ алдында ла јаандап, чыйрак, кӱчтӱ, дисциплинированный болуп чыдап јатканын, башка-башка бӧлӱктерде једимдерге једип турганын кӧрӧргӧ сӱрекей јакшы ла оморкодулу. Спортло, единоборстволорло тазыктырынганы – балдарды, анчада ла уулчактарды, јӱрӱмге белетейт. Не дезе, јӱрӱм – ол тартыжу. Анда кӧп уур-кӱчтер, јеҥӱлер ле јеҥдириштер бар.

Мен бойым кичӱ Тӧрӧлимди сӱӱйдим. Је ары јаантайын ла барарга келишпейт. Јылында бир-эки ле катап барып келедим. Тӧрӧл јуртыма баргамда, јаштаҥ ала таныш јерлерде,  ада-энемниҥ айылында болуп, јаан ийде аладым. Бастыра бу ӧйдиҥ туркунына мени јуук улузым, билем ле тӧрӧӧндӧрим јӧмӧгӧн. Бӱгӱнги баштаҥкайларымда мени эш-нӧкӧрим јӧмӧйт. Ол јаан маргаандарда јаантайын менле кожо. Јуук улустыҥ јӧмӧлтӧзи кажыбыска ла керек деп сананадым.

Ада-энемге јаштаҥ ала ишти сӱӱрине, таҥынаҥ  башкарынып јӱрерине таскатканы учун јаан быйаным айдадым. Анчада ла энемге, Светлана Николаевна Маймановага, билебиске уур-кӱч ӧйлӧр болордо, ийде-кӱч табып, меге јаан телекейге јол ачканы учун алкыш-быйаным айдадым – деп, јерлежис айткан.

Кычыраачыларыска нени кӱӱнзеер эдер деген сурагыма Денис мындый каруу јандырган:

–Бу кӱч ӧйдӧ чыдамкай, кӱӱн-санаалары бийик болзын, бой-бойын јӧмӧжип турзын ла бастыра неме јакшы болор деп ижензин, јашӧскӱримге дезе, спортло тазыктырынзын, ачу аш ичпезин, таҥкы тартпазын, су-кадык јӱрӱм јӱрзин деп кӱӱнзерим.

Бис те јерлежиске бек су-кадык ла бийик једимдер кӱӱнзейдис.

Сӱӱген курсагы: Курсакты кӧп ылгабайдым. Кандыйын ла сӱӱйдим.

Сӱӱген бичиги: Су-кадыкты, физический белетеништи тыҥыдары керегинде бичиктер кычырарын сӱӱйдим. Андый билгирлер ижимге де тузалу болот.

Сӱӱген ӧйи: Јай.

Сӱӱген фильми: «Последний самурай».

К. ЯШЕВ