Алтайдын Чолмоны

Школдо балдардыҥ курсагына — јаантайын ајару

23.06.2020

Алтай Республиканыҥ школдорында ӱренген балдарды изӱ курсакла јеткилдеериниҥ сурактары Эл Курултайдыҥ Тӧргизиниҥ кичӱ изӱ айдыҥ 19-чы кӱнинде ӧткӧн јуунында кӧрӱлген.

Тӧргиниҥ јуунында АР-дыҥ парламентиниҥ депутаттары, АР-дыҥ башкарузыныҥ Бирлик аппарадыныҥ јааны Анатолий Донской, тергеениҥ  ӱредӱлигиниҥ министри Ольга Саврасова, республиканыҥ Шиҥжӱ-чоттош палатазыныҥ јааны Эжер Малчинов, АР-дыҥ прокурорыныҥ баш болушчызы Юлия Юркина ла о. ӧ. јамылу улус турушкан.

Шӱӱжилген сурак аайынча тӧс јетирӱни јуунда Ольга Саврасова эткен. Оныҥ айтканыла, республиканыҥ школдорында ӱренген балдарды аш-курсакла јеткилдеерин „Россия Федерацияда ӱредӱлик керегинде“ федерал јасак ла  тергеениҥ јасактары ээжилейт. Муниципал ӱредӱлик организа-цияларда ӱренген балдарды азыраар сурактар јербойында бойы башкарынып иштеген јаҥдардыҥ чыдулары болуп јат. Школдордо балдарды азыраарга керектӱ акча федерал, тергеениҥ ле јербойыныҥ бюджеттеринеҥ чыгарылат.

Россия Федерацияныҥ президенти быјыл чаган айда Федерал Јуунга эткен баштанузында ороонныҥ баштамы ӱредӱлӱ школдорында 1-4 класстардыҥ ӱренчиктерин 2020 јылдыҥ сыгын айынаҥ 1-кы кӱнинеҥ  ала 2023 јылдыҥ сыгын айыныҥ 1-кы кӱнине јетире јал тӧлӧбӧс изӱ аш-курсакла јеткилдеерин јакыган, бого керектӱ акча федерал бюджеттеҥ чыгарылар.

Быјылгы јылдыҥ кӱӱк айыныҥ 20-зинчи кӱниндеги јетирӱлерле, республиканыҥ школдорында 38 094 бала ӱренип јат деп, министр куучындаган. Олордоҥ  35 969 ӱренчик (94,4%) школдоҥ изӱ аш-курсакла јеткилделген, ол тоодо 413 бала ӱредӱни айылында ӧткӧн, 392 баланы школдыҥ буфединеҥ азыраары тӧзӧлгӧн. Школдо ажанарынаҥ 1833 ӱренчик мойногон.

Бастыра текшиӱредӱлик организацияларда балдарды азыраары санитар ээжилер аайынча ӧткӧнин, аш-курсактыҥ јӱзӱни Роспотребшиҥжӱле јӧптӧштирилгенин, балдарды канайда азыраганын шиҥдеген камыстар (ого школдыҥ башкараачызы, эне-адалардыҥ комитединиҥ турчызы, медишчи ле о. ӧ. улус кирип јат) кажы ла школдо тӧзӧлгӧнин Ольга Саврасова куучынында темдектеген.

Тӧргиниҥ јуунында јаан ајару баштамы ӱредӱлӱ школдордо ӱренген балдарды јал тӧлӧбӧс изӱ аш-курсакла јеткилдеер суракка эдилген. АР-дыҥ  ӱредӱлик ле билим аайынча министерствозы президенттиҥ јакылтазын бӱдӱрер иштердиҥ планын („Јолдыҥ картазын“) тургускан. 1-4 класстардыҥ ӱренчиктерине изӱ аш-курсак белетеер аҥылу јер јок алты школго АР-дыҥ бюджединеҥ 6,66 млн салковой акча чыгарылган. Ол тоодо Чаргыдагы орто ӱредӱлӱ школдыҥ  Мукур-Чаргыдагы баштамы ӱредӱлӱ школына — 2,0 млн салковой, Ильинкадагы орто ӱредӱлӱ школдыҥ Отоголдогы (Мариинск) баштамы школына — 810,0 муҥ салковой, Ороктойдогы баштамы ӱредӱлӱ школго — 2,0 млн салковой, Јыландудагы баштамы ӱредӱлӱ школго — 500,0 муҥ салковой, Шабалиндеги орто ӱредӱлӱ школдыҥ Топучийдеги баштамы школына — 1,0 млн салковой ло Кумалырдагы баштамы школго — 350,0 муҥ салковой.

Тургуза ӧйдӧ школдордо изӱ аш-курсак белетеер јерлерди келиштире јазаар, олорго керектӱ јазалдар,  мебель ле о. ӧ. эҥ керектӱ не-неме алар тоолом тургузылган. Ого 13,3 млн салковой акча керек деп, министр јуунда айткан.

АР-дыҥ ӱредӱлигиниҥ министерствозы республикада 1-4 класстардыҥ балдарын јал тӧлӧбӧс аш-курсакла јеткилдеерин тӧзӧӧргӧ РФ-тыҥ ӱредӱлик аайынча министерствозына суру бичик бичиген. Фе-дерал бюджеттеҥ 68,98 млн салковой субсидия акча алары темдектелет, Алтай Республиканыҥ кожуп турган акчазы (софинансирование) 12,99 млн салковой.

Школдордо балдарды изӱ аш-курсакла јеткилдеерге бюджетте темдектелген 24 млн салковойды депутаттар 38 млн салковойго јетире кӧдӱргенин парламенттиҥ комитединиҥ јааны Наталья Екеева шӱӱжӱ ӧйинде темдектеген. Республиканыҥ баштамы алты школында изӱ аш-курсак белетеер айалгалар тӧзӧлзӧ, олордо балдарды азыраарына керектӱ акча федерал бюджеттеҥ берилер. Мыныла колбой бистиҥ бюджедисте бу балдарды азыраарга темдектелген акча канайда тузаланы-ларын депутат сураган. Акча балдардыҥ аш-курсагына барар деп, Ольга Саврасова айткан.

Балазы школдо ажанганы учун эне-адалардыҥ тӧлӧгӧн акчазын јеҥилтер аргалардыҥ бирӱзи — школдор маала ажын бойы ӧскӱргени болуп јат деп, комитеттиҥ јааны Рустам Байдалаков темдектеп, бу иштиҥ айалгазын сураган. Бу ок суракты Тӧргиниҥ турчызы Аскар Тулебаев кӧдӱрип, Горно-Алтайсктыҥ ла Майманыҥ школдорында маала ажын ӧскӱрер иш коомой ӧткӧнин темдектеген. Анайда ок маала ажын кичеер јерлерди тудар ла јазаар сурак база айдылган.

Министр депутаттардыҥ айтканыла јӧпсинип, југуш ковид оору таркаган айалгаларда јербойында ӧскӱрген аш-курсакла балдарды азыраары артык болгонын айткан. Каланыҥ ла Майманыҥ школдорында маала ажын салар јерлер јок болгонын ол ајарган. Мааланыҥ ажын чеберлеер јерлер белетеерге  республиканыҥ эки школына быјыл бюджеттеҥ акча чыгарылып јаткан эмтир.

Ӧткӧн ӱредӱлӱ јылда эки муҥга јуук бала школдо ажанарынаҥ мойногоныныҥ шылтактарын комитеттиҥ јааны Артур Кохоев јуунда сураган. Ольга Саврасованыҥ айтканыла, шылтактар башка-башка, ол тоодо балдар школдо ажанарынаҥ мойногоны, белетеген курсак, оныҥ чыҥдыйы балдарга јарабай турганы ла о. ӧ. Школдо ажанарынаҥ мойногон эҥ кӧп ӱренчиктер калада,  мында ӱренчиктердиҥ тоозы да эҥ кӧп деп, ол айткан.

Ӱренчиктердиҥ аш-курсагына бюджеттеҥ чыгарган акча эки катап бийиктеерде, бир баланыҥ курсагына келишкен акча нениҥ учун кӧптӧбӧгӧнин Эл Курултайдыҥ председателиниҥ ордынчызы Герман Чепкин сураган. Оныҥ айтканыла, муниципал тӧзӧлмӧлӧрдӧ бу кӧргӱзӱ база башка-башка, темдектезе, Горно-Алтайскта  ла Маймада ол 55 ле 53 салковой болзо, Чамал аймакта 17, кезик аймактарда 30-40 салковой ло оноҥ до ас.

Чыгарган акчаныҥ кӧп сабазы су-кадыгыныҥ айалгазынаҥ улам арга-чыдалы кирелӱ балдарды школдордо эки катап азыраарын тӧзӧӧрине барган деп, министр јартаган. Балдардыҥ школдо курсагыныҥ чыҥдыйын ла тӧлӧгӧн бааларды мини-стерство јаантайын шиҥжӱде тутканын ол темдектеген.

Тургуза ӧйдӧ министерство ӱренчиктерди азыраар курсактыҥ тооломын, бодоштыра менюны тургузып, оны Роспотребшиҥжӱле јӧптӧп турганын ол јетирген.

Эл Курултайдыҥ эл политика, ӱредӱлик, культура, јондык биригӱлер ле СМИ-лер аайынча комитединиҥ јааны Наталья Екеева шӱӱжилген сурак аайынча јетирӱзинде балдарды школдо азыраарыныҥ сурагын парламенттиҥ јаантайын шиҥжӱде артырар керек деп айткан. Президент Федерал Јуунга быјыл эткен баштанузында „су-кадык курсак“ деген оҥдомолды айткан, куучын чыҥдый, јӱзӱни башка ла су-кадык курсак керегинде ӧдӱп јат, оноҥ бистиҥ балдарыстыҥ су-кадыгы кӧнӱ камаанду деп, парламентарий темдектеген. Оныҥ шӱӱлтезиле, бир баланыҥ курсагына темдектелген акчаныҥ кеми  ончо муниципал тӧзӧлмӧлӧрдӧ тӱҥей болор учурлу. Тургуза ӧйдӧ школдордиҥ ижи јербойында башкарынар јаҥдардыҥ чыдуларында, министерство јӱк шӱӱлтезин айдар аргалу. Айса болзо, школдорды министерствоныҥ башкартузына кӧчӱрер керек. Депутаттыҥ айтканыла, јуунда Роспотребшиҥжӱниҥ ишчилериниҥ шӱӱлтезин уккан болзо, јакшы болор эди.

Шӱӱжӱниҥ турулталарыла Тӧрги келиштире јӧп јараткан.

Јуунда анайда ок парламенттиҥ 2020 јылдыҥ экинчи јарымјылдыгына јасакчы, шиҥжӱ ле тӧзӧмӧл иштериниҥ планы јӧптӧлгӧн.

Эл Курултайдыҥ ээчий сессиязын кичӱ изӱ айдыҥ 26-чы кӱнинде ӧткӱрери темдектелип, ондо кӧрӱлетен тӧс сурактар база јӧптӧлгӧн.

Светлана КЫДЫЕВА