Алтайдын Чолмоны

Бу оору-јоболды јеҥип чыккан улус кӧп

31.07.2020

Бастыра телекей коронавирус југуш оорула тартыжарын улалтканча. Бистиҥ де тергееде бу ууламјыда иштер ӧдӧт. Медицинаныҥ, Роспотребшиҥжӱниҥ, полицияныҥ ишчилери, јаҥныҥ органдары бу оору таркабазын, оорыган улусты јазылзын деп, бастыра кӱчин салат деп айдар керек.

Тергеебисте коронавирус југуш оорудаҥ эмденип алган улус бар. Олордыҥ бирӱзи Горно-Алтайсктаҥ Иван Анатольевич Бедюров. Оны эмчиликтеҥ јаан изӱ айдыҥ 28-чи кӱнинде чыгаргандар. Бис ол кӱн Иван Анатольевичке јолыгып, ого бир канча сурак бергенис.

–Эмчиликке качан киргенер?

–Јаан изӱ айдыҥ 10-чы кӱнинде киргем. Бу југуш ооруны кайдаҥ тудуп алганымды эмдиге билбезим. Каладаҥ ыраак кайда да барбагам. Озо баштап эди-каным изип, камалгам чыгып баштаган. Бир канча кӱннеҥ бажым тыҥ айлана берген. Бажымды кӧдӱрип де болбой тургам. Чын ла сӱрекей кӱч болгон. Оноҥ тӱрген медболуштыҥ кӧлӱгиле бери экелгендер. Анализтердиҥ турултазыла бу јаман оору болгоны јарталган. Оноҥ МСКТ-ны ӧткӧм лӧ экијандай пневмония болгоны јарталган. Меге 53 јаш, чын ла кӱч болгон. Карын ИВЛ-ды тузаланарга келишпеген ле эмчилеристиҥ шылтузында јазылып баштагам.

–Эмчиликте эмденип турган улус кӧп пӧ?

–Баштап тарый кӧп болгон, эмди эмеш астай берди ошкош. Биске палатадаҥ чыгарга јарабас болгон до. Мен јаткан палатада бис алты кижи болгоныс, сегис кижи јадар палатада.

–Кажы јердиҥ улузы?

–Кӧп сабазы Кош-Агаш аймактаҥ, бир кижи Томсктоҥ. Ол Кош-Агаштӧӧн иштеп келген болтыр.

–Јаман оорудаҥ јазылган кижиде нени айдар кӱӱнер бар?

–Озо ло баштап бастыра врачтарга, бу эмчиликте иштеп турган улустыҥ ончозына, техничкалардаҥ ала эмдеп турган врачтарына јетире, алкыш-быйаным айдадым. Бисти сӱрекей јакшы кичееген, ресторанда чылап азыраган. Јӱк ле јайым јетпей турган болгон.

–Мынаҥ ары нени эдер деп сананадар?

–Понедельникке јетире амыранарым, оноҥ ишке чыгарым.

–Кычыраачыларыска, тергеебистиҥ эл-јонына айткадый кӱӱнземелдер бар ба?

–Бойоорды ла јуук улузарды кичеегер. Мен озо баштап бу оору бар деп чек бӱтпегем, маска јок баскындагам. Је бойым оорыйла, бу кандый јаман оору болгонын билдим. Кайда да тудуп алгам. Бу ла калабыстыҥ ичинде. Кайдаҥ тудуп алганымды эмдиге билбейдим. Оныҥ учун кичеенигер, маска кийер, колдорды јунар деген ээжилерди бӱдӱригер.  База ла катап медишчилерге јаан быйаным айдадым.

–Эмди ле тыныжарда кандый бир уур-кӱчтер сезилет пе?

–Јок, андый неме сеспейдим. Јӱк ле узак јадындагам учун сӧӧк-тайагымда, эт-балтырымда кандый да саҥ башка сезим бар. Эмеш баскындап ийзем ӧдӧ берер болор.

–Оорыбай-чылабай, јакшы јӱрӱгер.

–Быйан болзын.

 *   *   *

Алтай Республикада бу ла калганчы кӱндерге јетире эмчиликтерде коронавирусту 142 кижи јадат. Республикан эмчиликте 79 кижи эмденет, олордоҥ эки кижи интенсивный терапияныҥ палатазында, ИВЛ-га бир кижи колболгон.

Майма аймактыҥ эмчилигинде 44 кижи эмденет, ол тоодо бежӱзи интенсивный терапияныҥ палатазында. Кош-Агаш аймактыҥ эмчилигинде эмденип турган улустыҥ тоозы 11 кижи. СПИД-ле тартыжарыныҥ тӧс јеринде јети кижи эмденет.

Бу ооруныҥ симптомдоры јогынаҥ оорып турган 293 кижи айылдарында амбулаторный эмдениш ӧдӧт. Јаан изӱ айдыҥ 28-чи кӱнинде эмденип алган улустыҥ тоозы 36 кижи болгон. Олор Горно-Алтайсктыҥ, Кош-Агаш, Майма, Турачак, Кан-Оозы ла Шабалин аймактардыҥ улузы. Јаан изӱ айдыҥ 29-чы кӱнине јетире тергеебисте бу оорудаҥ јазылган ла медучреждениелердеҥ чыгарылган улустыҥ тоозы 1059 кижи.

Коронавирус југуш ооруныҥ таркаарын болдыртпазыла колбой тергееде 571 кижи медициналык шиҥжӱ алдына алынган.

Тожоҥтыдагы гран-кыйуда кӧлӱктер ӧткӱрер пунктта тепловизионный шиҥжӱ ӧткӱрилет. Анайып, Монголиядаҥ Алтай Республиканыҥ јериндӧӧн кирип јаткан бастыра граждандар ла коштор шиҥделет. Јаан изӱ айдыҥ 28-чи кӱнинде гран-кыйуны 31 кӧлӱк кечкен. Тискинчилер шиҥделген ле бирӱзинде де бу југуш ооруныҥ темдек-симптомдоры темдектелбеген. Јеткерлӱ коштор база болбогон.

Пандемия башталганынаҥ ала коронавируска лаборатория ажыра 53672 кижи шиҥделген (тергеениҥ эл-јоныныҥ 24,52 проценти), ол тоодо јаан изӱ айдыҥ 28-чи кӱнинде – 612 кижи.

Јаан изӱ айдыҥ 28-чи кӱнинде коронавирус Кош-Агаш аймактыҥ 9 кижизинде, ол тоодо эки балада, Горно-Алтайсктыҥ тӧрт кижизинде, ол тоодо бир балада, Кан-Оозыныҥ тӧрт кижизинде, ол тоодо эки балада, Улаган аймактыҥ тӧрт кижизинде, ол тоодо бир балада, Майма аймактыҥ ӱч кижизинде, Оҥдой аймактыҥ эки кижизинде, ол тоодо бир балада ла Майма аймакка ӧскӧ тергеелердеҥ келген эки кижиде темдектелген.

Бу темдектелген 28 учуралдыҥ 18-зинде мынаҥ озо оору улусла колбу болгоны јарталган. 10 учуралда ооруныҥ симптомдоры темдектелген.

Мыныла колбой Алтай Республикада оорыган 1529 учурал лабораторно темдектелген, ол тоодо Кош-Агаш аймакта – 701, Горно-Алтайскта – 290, Кан-Оозы аймакта –  126, Майма аймакта – 120, Шабалин аймакта – 102, Турачак аймакта – 78,  Улаган аймакта – 48, Чамал аймакта – 24, Оҥдой аймакта – 21, Кӧксуу-Оозы аймакта – 18 ле Чой аймакта  1 учурал.

Тергееде COVID-19 оорулу улустаҥ јети кижи божогон: тӧртӱзи коронавирустаҥ, ӱчӱзи ӧскӧ шылтактардаҥ улам.

Јаан изӱ айдыҥ 29-чы кӱниниҥ эртен туразына јетире телекейде бу оорула 1667130 кижи оорыганы темдектелген. 659045 кижи божогон. Россияда оорыгандардыҥ тоозы 823515, божогон улустыҥ тоозы – 13504 кижи. 612217 кижи эмчиликтердеҥ чыгарылган.

Одоштой турган тергеелердеги айалганы алар болзо, Алтайский крайда – 8786, Хакасияда – 2786, Кузбасста – 3329, Тувада 6018 учуралдаҥ.

Монголияда 289 учурал темдектелген (Алтай Республиканыҥ гран-кыйузына јакалай турган Баян-Ульгий аймакта бир де учурал јок), Кӱнчыгыш-Казахстанский областьта 5864 учурал. Китайдыҥ Синьцзян-Уйгурский автономный районында 191 учурал темдектелген, пандемия башталганынаҥ ала бастыра 254 оору кижи табылган.

*   *   *

Мынаҥ озо Кош-Агаш аймакта айалга кӱч боло берген эди ле аймакты бӧктӧӧргӧ келишкен. Кан-Оозы аймакта бу оорула оорыган улустыҥ тоозы база кӧп деп темдектелет. Јаан изӱ айдыҥ 29-чы кӱнине јетире Кан-Оозы аймакта коронавирусла оорыган 126 учурал темдектелген. Оноҥ кӧп учуралдар јаҥыс Кош-Агаш аймакта ла Горно-Алтайскта болуп јат.

Аймактыҥ бастыра јурттарында ооруны таркатпазына ууламјылалган иштер ӧдӧт. Эҥ кӧп учуралдар Чаргы-Оозыныҥ, Кӧзӱлдиҥ ле Кан-Оозыныҥ јурт јеезелеринде темдектелген деп, Роспотребшиҥжӱниҥ республикан башкартузы јетирет. Јаан изӱ айдыҥ 4-чи кӱнинеҥ ала 20-чи кӱнине јетире 104 учурал темдектелген болгон. Ооруныҥ очогын илелеери аайынча иштердиҥ кийнинеҥ, ӧскӧ тергеелердеҥ келген улус  самоизоляцияныҥ ээжилерин бӱдӱрбегенинеҥ улам оору таркаганы јарталган. Карантинде отурардыҥ ордына олор нӧкӧрлӧриле, тӧрӧӧндӧриле тушташкан, магазиндерде ле эмдеер-профилактический организацияларда болгон. Кӧп сабазы маска јогынаҥ јӱрген. Анайда ок айылдары сайын эмденген улустыҥ кезиги айылдары сайын отурар ээжини бӱдӱрбеген ле дезинфекцияны ӧткӱрбеген.

Роспотребшиҥжӱниҥ эл-јонго јеткилдештер јетирип турган предприятиелер аайынча ӧткӱрип турган рейдтери бу предприятиелердиҥ кезиги дезинфекционный ла масочный ээжини бӱдӱрбей турганын кӧргӱзет. 92 объект шиҥделген кийнинеҥ 28 протокол тургузылган, олордоҥ 26 протокол аайынча административный штрафтар салынган.

Самоизоляцияныҥ ээжизин бускан бир кижиге административный бузуш керегинде протокол тургузылган. Јаргы оны 15 муҥ салковой штраф тӧлӧӧри керегинде јӧп чыгарган. Ишчилеринде COVID-19 табылган эки магазинниҥ ижи токтодылган.

Ооруны мынаҥ ары таркатпас амадула Роспотребшиҥжӱниҥ Алтай Республика аайынча башкартузыныҥ ишчилери оору улусла колбуда  болгон граждандардыҥ изоляциязы аайынча иштер ӧткӱрет. Аймактыҥ оперативный штабына андый улусты эмчиликке јаттыргыссын, анайда ок аймактыҥ эл-јонын айылдары сайын отурар ээжини буспазын деген некелтелер айдылган.

 К. ЯШЕВ