Алтайдын Чолмоны

Тергеениҥ башчызыныҥ ишмекчи јол-јорыгынаҥ

25.08.2020

Росагашээлемниҥ башкараачызыла туштажу

Алтай Республиканыҥ башчызы Олег Хорохордин  Москвада ишмекчи јол-јорыкта јӱрӱп, Россия Федерацияныҥ ар-бӱткенниҥ байлыктары ла экология аайынча министриниҥ ордынчызы, агаш ээлемниҥ федерал агентствозыныҥ  башкараачызы Сергей Аноприенколо тушташкан. 

Туштажуда олор «Экология» национальный ӱлекердиҥ «Агаштарды корыыры»  деп  федерал  программа-зыныҥ тергееде бӱдӱп турганын, агаш ээлемди ӧскӱрериниҥ, агаштарды ӧрттӧҥ корулаарын јеткилдеериниҥ сурактарын шӱӱшкендер.

Быјыл Алтай Республикага бу ӱлекерге федерал бюджеттеҥ 67,7 млн салковой чыгарылган, оноҥ 52 млн салковой агашты ӧрттӧҥ корулаар техника ла јепселдер аларына чыгарылган.   Артканы јаҥы чаалдар отургузар јерлердиҥ кемин элбедерине, тергеениҥ лесничестволорын агашээлем техникала ла јепселдерле јеткилдеерине, ӱрендердиҥ кӧмзӧзин тӧзӧӧрине учурлалган.

Агаш аразында ӧрттӧрди ӧчӱрер ишти тыҥыдарга јыл башталарда тергее ӧрт ӧчӱрер 16 техника ла јепсел алган, олорды јылдыҥ учына јетире экелери јанынаҥ контракттар тургузылган.  Былтыр тергееге 60 техника ла јепселдер келген. Онойдо ок   Алтай Республикада агаш корулаар бойыныҥ авиациялык техниказы бар, ол вертолетторло, ӧрттӧр ӧчӱрер эп-аргаларла јепселген.  Агаш аразында ӧрт ӧчӱрер группалардыҥ ижиниҥ шылтузында республиканыҥ јеринде јаан ӧрттӧр болбогон, онойдо ок Сибирьдиҥ ӧскӧ тергеелерине болужар арга болгон. Ол тоодо Алтай Республиканыҥ ӧрт ӧчӱрер десантниктериниҥ тӧрт группазы Красноярский крайда ӧрттӧр ӧчӱреринде турушкан.

Федерал ӱлекерди бӱдӱрер тушта республикада чаалдар отургузар јерлер элбедилген, агаштары кезилген ле чирип-оорып ӱрелген ончо јерлерде јаҥыдаҥ отургузарга ӱрендердиҥ кӧмзӧзи тӧзӧлгӧн – быјыл чаалдар отургузар иштер 530 га јерде ӧткӧн.  Агашты искусственный аргала отургузарыныҥ кӧргӱзӱзи 300 гадаҥ ашкан, онызы 110% кӧп.  Агротехнический  кичееш 1300 га јерде ӧткӧн.  4 га јер ӱренделген. Онойдо ок кӱске ӱрендер белетеери, јаҥыдаҥ јерлер ӱренделери пландалган.

Росагашээлемниҥ башкараачызы Сергей Аноприенко Алтай Республиканыҥ агаш аразында ӧрттӧр болдыртпазы ла олорло  тартыжары јанынаҥ турулталу ижин темдектеген.  Ол онойдо ок агаш ээлемниҥ башка-башка бӱдӱмдерин ӧскӱрери јанынаҥ тергеениҥ јаан аргаларын темдектеп, бу ууламјыда республикала колбулу иштерди улалтарын айткан.

Агробиотехнологияларды ӧскӱрери шӱӱжилген

Алтай Республиканыҥ башчызы Олег Хорохордин ле Россия Федерацияныҥ билим ле бийик ӱредӱлик аайынча министри Валерий Фальков Москвада ишмекчи јол-јорык ӧйинде туштажуда агробиотехнологиялык кластердиҥ ӧзӱминиҥ бӧлӱгинде јаба иштеерин шӱӱшкендер. 

Олег Хорохордин республиканыҥ Майма аймагында «Кичӱ ле орто аргачылык ла таҥынаҥ аргачылыкта ишти јӧмӧӧри» деп нацӱлекерле тергееде баштапкы агропарк тудулып јатканын куучындаган.  Сыгын айда ла мында сырьеодоҥ продукция иштеп алары башталар. Бери 2024 јылга јетире резиденттердиҥ ле инвесторлордыҥ 500 млн салковойдоҥ ажыра инвестицияларын тартары пландалат, јылдыҥ ла продукцияныҥ кеминиҥ кӧптӧӧри 10% болор.

«Агропаркта бис агробиотех-нологияларды, ол тоодо јуртээлем продукцияны  тереҥжиде иштеп, эдериниҥ технологияларын ӧскӱрерге турубыс.   Бу бӧлӱкте бистиҥ аргаларыс јаан. Инновациялык јӧптӧр, билим иштер, технологиялардыҥ трансферин јеткилдеери керектӱ болоры ла онызы ведомстволор ортодо колбулу иштеерин некеери јарт» – деп, республиканыҥ башкараачызы темдектеген.

Олег Хорохординниҥ ајарганыла, эл-јонго сырьезынаҥ јербойында продукция иштеп алганы, ӱзеери баазын тергееде артырып,  экология јанынаҥ ару ла белен продуктын  бойы садары јаан учурлу.

Онойдо ок тергееде сок јаҥыс вузты, Горно-Алтайский государственный университетти (ГАГУ), ӧскӱрер сурак база ајаруда болгон.

«ГАГУ-ны ӧскӱрери ле јӧмӧӧри субъектти бӱгӱнги кӱнде суруда профессионал кадрларла, јиит специалисттерле јеткилдееринде тыҥ керектӱ» – деп, Валерий Фальков чокымдаган.

Министр Россияныҥ ӱредӱ ле билим айынча министерствозы тергееле билим-производственный ууламјыны ӧскӱреринде мынаҥ да ары колбулу иштеерин улалтарын айткан.

Коронду таштанчылардыҥ ла шоҥкорлордыҥ сурагы

Алтай Республиканыҥ башчызы Олег Хорохордин  Москвада Россияныҥ ар-бӱткенниҥ байлыктарыныҥ ла экологияныҥ министри   Дмитрий Кобылкинле база туштажуда болгон.

Тӧс сурак тергееде «Экология» нацӱлекерди бӱдӱрери керегинде болгон.  Олег Хорохординниҥ јетиргениле, Россияда экология јанынаҥ ару деген субъекттердиҥ бирӱзи Туулу Алтайда  Акташта алдындагы туулык-металлургический предприятиениҥ ртутьту таштанчыларын јоголтор сурак узактаҥ бери туруп јат.

«Мындый чӱмдӱ объекттерди јоголтор иштер сӱреен чыгымду.  Республика олорды чыгара тартарга айландыра ар-бӱткенге экологиялык каршулу,  тыҥ јеткерлӱ объекттерди јоголторына федерал субсидиялар чыгарары аайынча конкурста туружарга пландайт» – деп,   Олег Хорохордин айткан.

Туштажуда онойдо ок Сайлукемде нацпаркта Кызыл бичиктеги балобан-шоҥкорлорды ӧскӱрер питомник тӧзӧӧри шӱӱжилген.  Парк канча јылга улай јерлик ар-бӱткенде бу шоҥкорлорды орныктырары аайынча программада туружат. Ол аайынча Москваныҥ питомниктеринде ӧскӱрген азатпайларды шоҥкорлордыҥ уйаларына отургузып турулар.

«Качан да бу солун куштардыҥ тоозы Алтай Республикада ороон ичинде арай ла болзо эҥ ле кӧп болбогон.    Бис јоголорго јеткен бу бӱдӱм куштарды орныктырарында болужар учурлу — деп, Олег Хорохордин чокымдаган. – Парктыҥ јеринде питомник тӧзӧгӧни бу иштиҥ турултазын тыҥ бийиктедери јарт».