Алтайдын Чолмоны

Амаду «Пара-Крымныҥ» Кубогын ойноп алары

15.09.2020

Сыгын айдыҥ 7-10 кӱндеринде Евпаторияда, спортты ӧскӱрериниҥ тӧс јеринде, кенек спортчылар ортодо «Пара-Крым-2020» деген бастырароссиялык физкультурно-спортивный фестиваль ӧткӧн. Бу јаан маргаандарда Арасей тергеениҥ 56 талазынаҥ 400-теҥ ажыра спортчы турушкан. Алтай Республиканыҥ јуунты командазы фестивальда база турушкан. Бистиҥ јерлештерис таҥынаҥ туружаачылар ортодо беш медаль ойноп алгандар. Мыны јакшы једим деп айдар керек.

Фестивальда болгон спорттыҥ бӱдӱмдериниҥ таныштыру-презентациязында Крым Республиканыҥ министрлер Совединиҥ председателиниҥ ордынчызы — иш ле јонјӱрӱмдик корулаш аайынча министр Елена Романовская турушкан. Вице-премьер спортчыларга уткуулду сӧзиле баштанып: «Мындый фестивальды ӧткӱргени су-кадыгы кирелӱ улус ортодо спортты ла физкультураны элбеде таркадарына, Крымда бу кыймы-гуны ӧскӱрер јарамыкту айалгалар тӧзӧп јат» — деп айткан. Ол анайда ок кенек спортчылар мындый мероприятиелерде туружып, бойлорыныҥ арга-чыдалын ченеп јадылар. Эҥ ле турумкайларына дезе јаан спортко кӧнӱ јол ачылып јат деп темдектеген.

Бу фестиваль канча јылга улай «Спорт — јӱрӱмниҥ некелтези» деген федерал ӱлекердиҥ, «Демография» деп нацӱлекердиҥ, анайда ок Россия Федерацияныҥ ла Крым Республиканыҥ спорт ло иш аайынча министерстволоры-ныҥ болужыныҥ ла јӧмӧлтӧзиниҥ шылтузында ӧткӱрилип јат. ВОИ-ниҥ ле РССИ-ниҥ баштапкы бастырароссиялык фестивали 2007 јылда ӧткӧн. Кенек спортчылар 2014 јылга јетире Сочиде маргышкандар. Бу фестиваль 2015 јылдаҥ ала Крымда ӧткӱрилет. Су-кадыгынаҥ кирелӱ спортчылар быјылгы фестивальда спорттыҥ беш бӱдӱмиле маргышкандар. Фестивальдыҥ медальдары дартста, јеҥил атлетикада (100 ле 400 метр ыраагына јӱгӱреринде), столдо ойноор теннисте, пауэрлифтингте ле сууда эжинеринде ойнолгон.

Најылыктыҥ чогы камызылат

Фестивль ӧткӧн кӱндерде анайда ок спорттыҥ башка-башка бӱдӱмдериле — столдо ойноор теннисле, парадайвингле, фридайвингле, парусту, кайага чыгары, ок-јаадаҥ, пневматический мылтыктаҥ адары аайынча бӱдӱмдеринде, сапсерфингле, коляскалу отургушла јӱрери аайынча кӧргӱзӱлӱ ле ӱредӱлӱ мастер-класстар ӧткӧн. Спорттыҥ суудагы бӱдӱмдери аайынча маргаандар кенек улустыҥ спортыныҥ бастырароссиялык биригӱзиниҥ «Кӱн, Салкын, Суу, Кижи» деп адалган ӱлекери аайынча ӧдӱп јат. Бу фестивальды ӧткӱреринде анайда ок президенттиҥ гранттарын јӧмӧп турган бастырароссия-лык фонд эрчимдӱ туружып јат деп, темдектеер керек. Быјылгы фестиваль Крым Республиканыҥ ла Севастополь каланыҥ Роспортебшиҥжӱзиниҥ тергеелер ортодогы бӧлӱгиниҥ башкартузыныҥ тургускан ээжилери ле некелтелери аайынча ӧткӧн.

Фестивальдыҥ текши турулталарыла быјылгы маргаандарда командала баштапкы јерди Кемеровский областьтыҥ спортчылары алган. Экинчи јерге Крым Республиканыҥ јуунты командазы чыгарда, ӱчинчи јер Орловский областьтыҥ спортчыларына келишкен.

Кенек улустыҥ бастырароссиялык обществозыныҥ председатели, Госдуманыҥ депутады Михаил Терентьев фестивальдыҥ јабылтазында: «Јеҥӱ алган командаларды акту кӱӱнимнеҥ уткуп турум! Је мен спорттыҥ бу јаркынду байрамында кем де јеҥдиртпеген деп айдарга турум. «Пара-Крым» деп фестиваль ол јаҥыс та маргаандар эмес, мында најылыктыҥ, ачык-јарык кӱӱн-таптыҥ, бой-бойына болужарыныҥ чогы камызылып јат. Спортчылар ого белетенип, оны энчикпей сакып јадылар. Бистиҥ маргаандарыс најылык айалгаларда ӧдӱп јат, ол кажы ла туружаачыга јаҥы најылар сыйлайт. Быјыл коронавирустыҥ пандемиязыла колбой, ого белетеништӱ иштер кӱч айалгаларда ӧткӧн. Фестивальды јӧмӧп, биске јаан болужын јетиргени учун Крым Республиканыҥ башкарузына јаан быйанымды айдып турум. Бистиҥ спортчылар бу фестивальды энчикей сакып, оныҥ маргаандарында кӱӱнзеп турушкандар. Фестиваль једимдӱ ӧткӧниле слерди уткуп турум!» — деп айткан.

Фестивальдаҥ — беш медальду

Алтай Республиканыҥ јуунты коман-дазы Евпаторияда ӧткӧн бастырароссия-лык парафестивальдаҥ беш медальду јанган деп, мынаҥ ӧрӧ айткан эдибис. Команданыҥ капитаны Людмила Рыспаева сууда болгон 50 метр эжиниште баштапкы јер алып, алтын медальла кайралдаткан. Надежда Ортонулова пневматический мылтыктаҥ таҥма адып, экинчи јерге чыккан. Чейнеш Манзырова дартсла, пауэрлифтингле болгон маргаандарда эрчимдӱ туружып, баштапкызында экинчи, экинчизинде ӱчинчи јерлер алган. Алена Бабушкина дезе столдо ойноор теннисте кӱлер медальла кайралдаткан. Бистиҥ тергеедеҥ бу фестивальда бастыра сегис кижи турушкан.

Республиканыҥ јуунты командазы сыгын айдыҥ 11-чи кӱнинде фестивальдаҥ јанып келерде, оны Горно-Алтайскта аэропортто тергеениҥ башчызы Олег Хорохордин уткы-ган. Ол спортчыларга баштанып,  мынайда айткан: «Слерле бастыра Алтай Республика оморкоп јат деп алаҥзыбай турум. Турумкайыгар ла јана баспазыгар спортто шак мындый бийик јеҥӱлерге экелип јат».

Команданыҥ капитаны, кенек улустыҥ бастырароссиялык обществозы-ныҥ Алтайдагы республикан орга-низациязыныҥ председатели Людмила Рыспаева республиканыҥ башчызына болуш ла јӧмӧлтӧ учун јаан быйанын айткан. Бу туштажуда Олег Хорохордин иштиҥ, јонјӱрӱмдик ӧзӱмниҥ, эл-јонды ишле јеткилдеериниҥ министри Адар Су-минге ле спорт ло физкультура аайынча комитеттиҥ председатели Олег Гуринге «Пара-Крым-2021» фестивальга белетенер ӧйдӧ бистиҥ спортчыларга бастыра јанынаҥ јарамыкту аргалар ла айалгалар тӧзӧӧрин јеткилдезин деген јакылта берген.

Алтай Республикадаҥ быјылгы парафестивальда бастыра  сегис кижи турушкан деп мынаҥ ӧрӧлӧй база айткан эдибис. Командага јеҥӱ экелген спортчылар керегинде дезе кыскарта мынайда айдарга јараар: бу парафестивальда олордыҥ кажызы ла јеҥӱге јана баспас јӱткӱмелин кӧргӱскен. Олорды јеҥӱге команданыҥ капитаны, ченемелдӱ спортчы Людмила Рыспаева баштаган. Ол бойы сууда эжинер спортто Россияныҥ чемпионаттарыныҥ кӧп катап јеҥӱчили, Голландияда ӧткӧн телекейлик чемпионаттыҥ туружаачызы. Евпаторияда болгон маргаандарда Людмила сууда  кожо эжинген јети кижини акалап, финишке ончолорынаҥ озо келген.

Надежда Ортонулова парафестивальда бойын чечен адышту кижи деп кӧргӱскен. Ол мындый јаан маргаандарда баштапкы ла катап туружып, кӱндӱӱниҥ пьедесталыныҥ экинчи тепкижине кӧдӱрилген. Надежда Улаган аймакта Балыктујул јуртта јадып јат. Ол ӱч баланыҥ эрке энези. Дартста экинчи, пауэрлифтингте ӱчинчи болгон Чейнеш Манзырова Улаган јурттыҥ бойында јадып, аймактыҥ «Улаганныҥ солундары» газединде корреспондент болуп иштейт. Ол газетте јарлап турган бичимелдериниҥ кӧп лӧ сабазын су-кадыгы кирелӱ спортчы улустыҥ јадын-јӱрӱмине ле маргаандарда јеткен једимдерине учурлайт. Кӧп тоолу туружаачылар ортодо столдо ойноор теннисте ӱчинчи јер алган Алена Бабушкинаныҥ чыккан ла ӧскӧн јери Майма јуртта. Ол тургуза ӧйдӧ су-кадыгынаҥ улам айылында отурат.

Кенек улустыҥ бастырароссиялык обществозыныҥ Алтайдагы республикан организациязыныҥ председатели Людмила Рыспаева Евпаторияда фестивальда јеҥӱ алган  спортчылардыҥ кезиктерин мынаҥ ары ӧскӧ дӧ јаан маргаандарга апарып, олордыҥ арга-чыдалын анда ченеп кӧрӧргӧ јазанат. Айдарда, спортко јайалталу болуп бӱткен јерлештеристиҥ ады-јолдоры јеҥӱ алган бӧкӧлӧрдиҥ ле капшуундардыҥ то-озында мындаҥ да ары адалар ла угулар. Ол амадулар кыйалтазы јогынаҥ бӱдерине иженип ле бӱдӱп турубыс. Је Людмила Рыспаеваныҥ эҥ јаан амадузы ол — «Пара-Крым» фестивальдыҥ командалар ортодо ойнолып турган улалып јӱрер Кубогын ойноп, оны Алтай Республикага экелери болуп јат. Бу да амаду качан бирде јазымы јогынаҥ бӱдер деп иженип турубыс.

П. Кабар