Олег Хорохордин ле Рустам Минниханов кол салган

25.09.2020

Алтай Республиканыҥ башчызы Олег Хорохордин ле Татарстан Республиканыҥ Президенти Рустам Минниханов сыгын айдыҥ 23-чи кӱнинде субъекттер ортодо саду-экономикалык, билим-технический ле јонјӱрӱм-культурный ӧмӧ-јӧмӧ иштер керегинде Јӧптӧжӱни бӱдӱрери аайынча керек-јарактардыҥ планына кол салган.

Документке кол Олег Хорохординниҥ Татарстандӧӧн ишмекчи јол-јорыгы ӧйинде, Казанский Кремльде салылган. Иш-керектердиҥ планы тӧзӧлгӧлӧнгӧн јӧптӧжӱ быјыл кичӱ изӱ айда Горно-Алтайскта тургузылган болгон.

Алтай Республиканыҥ Олег Хорохординге башкарткан делегациязы Казаньда ишмекчи јол-јорыкла јӱрген. Делегацияныҥ турчылары Татарстан Республиканыҥ инвестиционный ӧзӱм аайынча Агентствозында болгон. Олор анда тергеениҥ саду-экономикалык ла инвестиционный аргаларыла танышкан, анайда ок Казаньныҥ јондык телекейин кӧргӧн, ол тоодо Старо-татарский слободаны ла Кабан кӧлди јараттай јерлерди.

Рустам Миннихановтыҥ темдектегениле, тергеелер ортодо колбулар эрчимделген. Је ол ок ӧйдӧ субъекттер ортодо товароӧдӱштирӱниҥ кеми јаан эмес, јартап айтса, Татарстан Алтай Республикадӧӧн баазы 450 миллион салковойго турар продукция аткарат. Оныҥ айтканыла, Алтай Республиканыҥ кайкамчылу ар-бӱткенине ајару јаан. Мынаҥ озо ӧйлӧрдӧ ирбисти чеберлеп алары ла тоозын орныктырары аайынча јӧптӧжӱге кол салылган, бу бӧлӱк јанынаҥ ведомстволор ортодо јолдыҥ картазы тургузылган болгон. Бу иште билимдердиҥ Российский академиязыныҥ — экологияныҥ ла эволюцияныҥ сурактары аайынча А. Н. Северцовтыҥ адыла адалган институттыҥ билимчилери туружып баштаган.

(Башталганы 1-кы бӱкте)

«Ӧмӧ-јӧмӧ иштиҥ шылтузында ас туштап турган киске бӱдӱмдӱ тындуларды шиҥдеери аайынча Тӧс јерди тӧзӧӧрис. Ирбистиҥ балдары, олор јерлик ар-бӱткенниҥ ортозында ӧссин деп, Алтай Республиканыҥ Сайлугемдеги национальный паркына табыштырылар. Туулу Алтайдыҥ кайкамчылу ар-бӱткени — бастыра ороонныҥ байлыгы. Слердиҥ тергееде туризмниҥ инфраструктуразы једимдӱ ӧзӱм алынат» — деп, Татарстанныҥ Президенти айткан.

Анайда ок ол туризмниҥ бӧлӱгиниҥ аргалары Алтай Республиканыҥ ичкери ӧзӱмине камаанын јетирерине быжу бӱдедим деген.

«Бисти тереҥ этнокультурный колбулар бириктирет. Јаан Алтай — кӧп тоолу культуралардыҥ тӧрӧли, ол тоодо тӱрктердиҥ. Бистиҥ билимчилер ортодо ӧмӧ-јӧмӧ ишти мынаҥ да ары тыҥыдарыс — тӱӱкиниҥ ле культураныҥ, тӱрк албатылардыҥ шиҥдеечилериниҥ. Культураныҥ ла тӱӱкиниҥ энчизин чеберлеп алары, јайаандык ӧмӧликтерле, музейлердиҥ экспозицияларыла ӱлежерин јӧмӧӧри ол иштиҥ тӧзӧлгӧзинде болор» — деп, Татарстанныҥ башкараачызы айткан.

Олег Хорохордин Татарстан Республиканы ТАССР тӧзӧлгӧнинеҥ ала 100 јылдыгыла, Рустам Миннихановты дезе — Татарстанныҥ Президентиниҥ талдаштарында быжу јеҥӱ алганыла уткыган.

«Татарстанла бистиҥ ӧмӧ-јӧмӧ иш бир аай барып јат. Бис јаҥжыкканы аайынча ӱредӱликтиҥ, билимниҥ, культураныҥ, тӱӱкиниҥ сурактары аайынча ӧмӧлижип иштеп турганыс. Туризмниҥ бӧлӱгинде, ирбис тындуны чеберлеп алары ла орныктырары јанынаҥ ӧмӧ-јӧмӧ иштеери керегинде јӧптӧжӱ тургузылган. Авиаколбу ӧзӱм алынат — Казань-Горно-Алтайск деген јаантайынгы авиарейс орныктырылган, ол эки тергеениҥ албаты-јонына сӱрекей керектӱ болот. Быјыл бис ӧскӧ бӧлӱктерде ӧмӧ-јӧмӧ иштеерин баштаганыс» — деп, Олег Хорохордин айткан.

Бистиҥ тергееге эҥ ле јилбилӱ ууламјылардыҥ тоозында ол туризмниҥ бӧлӱгинде ӧмӧ-јӧмӧ ишти, турист ууламјыларды јарлаарын, анайда ок аҥылу экономикалык зоналар тӧзӧӧри ле ӧскӱрери јанынаҥ ченемел алыжарын ла ӧмӧ-јӧмӧ иштеерин адаган. «Јӧптӧжӱ бистиҥ тергеелерге тузазын јетирерине быжу бӱдедим» деген. Оныҥ угусканыла, 2021 јылда Алтай Республика 30 јылдыгын байрамдаар. Рустам Миннихановты оныла колбулу керек-јарактарда туружарына кычырган. Татарстанныҥ Президенти ол кычыртуны быйанду алган ла Алтай Республикада татар албатыныҥ Сабантуй деген национальный байрамын тӧзӧӧри ле ӧткӱрери јанынаҥ арганы кӧрӧр болгон.

Татарстанныҥ Президенти Рустам Минниханов бистиҥ республиканыҥ башкараачызы Олег Хорохординди «Татар Автономный Советский Социалистический Республиканыҥ тӧзӧлгӧниниҥ 100 јылдыгы» деп медальла кайралдаган. Татарстанныҥ государственный кайралы тергеелер ортодо ӧмӧ-јӧмӧ иштиҥ ӧзӱмине, албатылар ортодо најылыкты ла оҥдожуны тыҥыдарына камаанын јетиргени учун табыштырылган.

Ишмекчи јол-јорык ӧйинде бистиҥ тергеениҥ делегациязы «Алабуга» деген аҥылу экономикалык зонаныҥ консультанттарыла тушташкан, мындый ок паркты бисте ачар кӱӱндӱ.

«Тургуза ӧйдӧ бу бийик кеминде эмес, оныҥ да учун ӧмӧ-јӧмӧ иш ӧткӱрери керектӱ болот. Кӧп улус уккан эҥ јаркынду ӱлекерлердиҥ бирӱзи — киске бӱдӱмдӱ тындуларды шиҥдеери аайынча «Ак Барс» деген тӧс јерди тӧзӧӧри» — деп, Казанский Кремльдиҥ окылу чыгартулу кижизи Лилия Галимова айткан. —Бу узак сакыган ӱлекер болуп јат. Оны учына јетире јазаары канча јылдарга улалган. Тургуза ӧйдӧ ол турган јеринеҥ ичкери јылган деп оҥдомол бар. Бу јанынаҥ Алтай Республикада ныкта иш ӧткӱрилет. Оныҥ да учун ӧмӧ-јӧмӧ ишти тыҥыдары керектӱ болот».

Татарстан мындый тӧс јерди тӧзӧӧргӧ турганы 2019 јылдыҥ ӱлӱрген айында јарлу боло берген. Республикада ирбисти ӧскӱрери јанынаҥ тӧс јер тӧзӧӧри керегинде куучын 2016 јылдаҥ бери улалып келген. Бу ишти тӧзӧӧрине 300 миллион салковойго јетире акча ууландырары да темдектелген болгон.

Мынаҥ озо јарлалганыла, киске бӱдӱмдӱ ле ас туштап турган тындуларды шиҥдеери аайынча «Ак Барс» деген тӧс јерди «Биологиялык башкаланышты чеберлеп алары ла экологиялык туризмди ӧскӱрери» деген федерал ӱлекерге кийдирери темдектелет.

Татарстанныҥ башкараачызы бистиҥ тергееде быјыл кичӱ изӱ айда болгон, ол ло тушта ӧмӧ-јӧмӧ иштеериниҥ јӧптӧжӱзине кол салылган.

«Тергеелер бирлик јилбӱлерди тапкан, бӱгӱн бис башка-башка ууламјылар аайынча ӧмӧ-јӧмӧ иштеп турус. Ол тоодо авиаколбу, туризм, фармацевтический кластер ле оноҥ до ӧскӧ ууламјылар. Јӧптӧжӱ Татарстан Республикага да, Алтай Республикага да јарамыкту ла јаан аргалар ачат. Башка-башка бӧлӱктер аайынча иштеери јанынаҥ аргалар бисте сӱрекей јаан. Бис ӧмӧлижип, импортозамещениениҥ, инвестицияларды тартып аларыныҥ, бистиҥ тергеелердиҥ јонјӱрӱм-экономикалык ӧзӱмине јарамыкту ла узак ӧйдиҥ колбуларын тӧзӧӧриниҥ сурактарын аайлаштырып ийер аргалу» — деп, тергеениҥ башчызы айткан.

Рустам Минниханов јаҥыс катап эмес темдектегениле, «Бистиҥ тергеелер экономика ла гуманитар ууламјы јанынаҥ ӧмӧлижип иштейт. Алтай тӱрк цивилизация тӧзӧлӧрине аҥылу учурын јетиргенин, Јаан Алтай — кӧп тоолу культуралардыҥ, ол тоодо тӱрктердиҥ культуразын тӧзӧӧрине камаанын јетиргенин ундыбас керек».

Бу јӧптӧжӱ беш јылга тургузылган. Ол јаҥыс ла экономиканыҥ, јурт ээлемниҥ тӧс бӧлӱктериниҥ ӧзӱми аайынча ченемел алыжарын темдектейт эмес, је анайда ок су-кадыкты корыырында ла фармацевтикада, культурада, ӱредӱликте, спортто, јашӧскӱримниҥ политиказында, строительстводо, архитектурада, тура-коммунальный ээлемде, саду-экономикалык иште колбуларды тыҥыдарына камаанын јетирер учурлу. Ӧмӧ-јӧмӧ инвестиционный иш ӧткӱрери, башка-башка бӧлӱктерде ӱлекерлерди ле программаларды бӱдӱрери темдектелет.

Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ пресс-службазы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина