Тӱштӱк Сибирьдиҥ калыктарыныҥ культуразын шиҥжӱлеечи

03.09.2021

Екатерина Макаровна Тощакова јарлу этнограф, Тӱштӱк Сибирьдиҥ албатыларыныҥ материальный культуразы аайынча специалист, тӱӱки билимдердиҥ кандидады 1911 јылдыҥ кӱчӱрген айыныҥ 15-чи кӱнинде чыккан. Быјылгы јылда билимчиниҥ чыкканынаҥ ала 110 јылдыгы темдектелер.

Ол 1931 јылда педкурстарда ӱренип, оны божоткон кийнинеҥ ӱредӱчи болуп иштеген. 1930 јылдардыҥ учкары Ойроттыҥ животноводческий техникумында алтай тилди ле физический географияны ӧткӱрген. Москвада В. И. Ленинниҥ адыла адалган госпедагогический институдыныҥ тӱӱкилик факультедин једимдӱ божодып, 1945 јылдаҥ албаты ӱредӱлигиниҥ органдарында иштеген.
Екатерина Макаровна 1950 јылдардыҥ башталганында СССР-дыҥ Билимдер Академиязыныҥ Н. Н. Миклухо-Маклайдыҥ адыла адалган этнографияныҥ институдыныҥ аспирантуразында ӱренген. Ол 1950 јылда «Тӱштӱк алтайлардыҥ ӱй улузыныҥ јондык ла билелик айалгазы» деп адалган кандидатский диссертациязын једимдӱ корыган. Оныҥ кийнинде, 1955-1958 јылдарда, Горно-Алтайскта тӱӱкиниҥ, тилдиҥ ле литератураныҥ билим-шиҥжӱлӱ институдыныҥ (ГАНИИЯЛ) јааны, 1958-1961 јылдарда ГАНИИЯЛ-дыҥ тӱӱки бӧлӱгиниҥ баш билим ишчизи, Горно-Алтайсктагы пединституттыҥ тӱӱки кафедразыныҥ баш преподаватели болуп иштеген.
1961 јылда Екатерина Тощакова Новосибирск јаар кӧчкӧн лӧ ондо СО РАН-ныҥ тӱӱки, филология ла философия институдыныҥ Сибирьдиҥ калыктарыныҥ культуразыныҥ ла этнографиязыныҥ музейинде этнография сектордыҥ јааны, билим ишчи, онойдо ок Новосибирсктиҥ госуниверситединде ӱредӱчи болуп иштеген.
1960 јылдарда ол Тӱштӱк Сибирьдиҥ калык-тарыныҥ культуразын ла јадын-јӱрӱмин шиҥжӱлеери аайынча Ыраак Кӱнчыгыш археологиялык экспе-дицияныҥ ижинде турушкан. Билимчи бу экспедиция ӧйинде алтайлар керегинде сӱрекей солун материалдар јууган.
Билимчи 20-деҥ ажыра билим ле билим-публицистикалык иштердиҥ авторы. Олордыҥ тоозында «Алтай эпши революциядаҥ озо ӧйдӧ: эпшиниҥ ижи ээлемде. – Эпшиниҥ билимдеги айалгазы» (1958 ј.), «Эмдиги алтайлардыҥ јондыгында ла билезиндеги эпши кижиниҥ айалгазы» (1973 ј.), «Алтайлардыҥ албаты культуразыныҥ јаҥжыккан јаҥжыгулары (XIX чак ла XX чактыҥ бажы)» (1978 ј.) ла о.ӧ. Е. М. Тощакова кеми башка-башка калыктар ортодо ӧткӧн конгресстерде ле билим конференцияларда эрчимдӱ турушкан.
Ченемелдӱ, билгири бийик билимчи Екатерина Макаровна Тощакова Новосибирскте 1984 јылдыҥ чаган айыныҥ 13-чи кӱнинде амырап калган.

АР-дыҥ тергеелик кӧмзӧзинеҥ
Фотојурукта: Е.М. Тощакова (2-чи рядта чике ортозында) ветеринар бӧлӱктиҥ баштапкы курсыныҥ ӱренеечилериле, 1938 ј.

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина