Кунугып јӱрбегер

08.12.2021

Кажы ла јыл, јаҥар айдыҥ 3-чи кӱнинде, Кенек улустыҥ телекейлик кӱни темдектелет.
Кӧп сабазында бис, эзен-амыр јӱргендер, јаныста су-кадыгынаҥ уйан улус барын ајарбайдыс. Олор кандый айалгада јадып турганы, эм-томго, аш-курсагына акча-манат бары-јогы кезик улусты санааркатпайт. Је ол ок ӧйдӧ андый улус јаантайын кӧрӱ-конкурстарда туружып, спортло тазыктырынып, јеҥӱлӱ јерлерге чыгып турганы — оморкодот. Андыйлардыҥ тоозында ады-јолы јарлу баянист, кӧп тоолу кожоҥдордыҥ чӱмдеечизи А.К. ЕНЧИНОВ.
— Абакум Кириллович, јаан јаштулар Слерле кожо кожоҥдоорын сӱӱйдилер. Бу јайаандыктыҥ јолында Слер канча јыл иштеп келдигер?

— Мениҥ ишмекчи јолым 1980 јылда Улаганныҥ Культура туразынаҥ башталган. Ол ӧйлӧрдӧ јайгыда агитбригада тӧзӧлип, турлулар, ӧзӧктӧр сайын ойын-концерт кӧргӱзип јорыктайтаныс. Јаантайын јол-јорыкта, кожоҥ-комытта јӱрген ишмекчи-коллегаларымды — эмди бисле кожо јок К.О. Енчинованы, Ф.И. Ябыковты, О.М. Манзырованы (Колян), М.П. Олчонованы, культураныҥ Барнаулдагы институдында ӱренген Х.А. Толтокованы (Тадина) јаантайын эске алып јӱредим. Чаҥкыр экраннаҥ ады јарлу кожоҥчыныҥ кожоҥын угуп ла ийзебис, бис оны тӱниле ӱренерис. Ол ӧйлӧрдӧ кӱӱлик ойноткылардаҥ јаҥыс ла баян болгон.
— Баянла ойноорына Слерди кем ӱретти?
— Мениҥ јаан акам Степа культурада баянист ле тискинчи болуп иштеген. Кичинек бала болгом, ончо ло неме јилбилӱ. Айылга экелип салган баянды чыгара тартып, чӧйӧӧ тартар болгом. Меге јӱк ле 4-5 јаш болгон ӧйлӧр. Јаан улус кожоҥдогондо, мен оны баянла келиштире ӱренер болгом. Оноҥ гитарала, балалайкала ойноорына ӱренгем. Кем де мени таскадып ӱретпеген. Бойым бала тужында Бийсктеги балдардыҥ кӱӱлик сургалын беш темдектерле божотком. Ӱренген ойноткыларым саксафон, скрипка, корнет.
— Школдо кайда ӱренгенеер?
— Мениҥ чыккан јерим Кара-Кујур јурттыҥ јанында Тӧҥӧлӧк ӧзӧк. Бистиҥ биледе 11 бала болгон, мен алтынчызы. Кичинектеҥ ала мениҥ кӧстӧрим коркышту коомой кӧрӧр болгон. Беш јаштуда мени энем Горно-Алтайск каладӧӧн операцияга экелген. Ол ло келип, эки јылдыҥ туркунына эмденерге келишкен. Је, байла, айалга кӱч болгон болор. Энем мени оноҥ ары кӧстӧри кӧрбӧс лӧ коомой кӧрӧр балдардыҥ Бийсктеги аҥылу школына ӱренерге ийген. Алтынчы классты ӱренип божодоло, јанып ийгем. Санаама јазап кирбей туру— кандый да шылтак болгон ло болбой.
— Тургуза ӧйдӧ кайда иштеп-јолдоп јӱрӱгер?
— Калганчы јылдарда кӧзи кӧрбӧс улустыҥ «Ак тайак» (Белая трость) деп адалган јайаандык ӧмӧлигиниҥ художественный башкараачызы болуп иштейдим. Бис кӧзи кӧрбӧс улустыҥ текшироссиялык биригӱзиниҥ бӧлӱги болуп јадыс. Бистиҥ турабыс Горно-Алтайскта Гардинка деп микрорайондо. Бис јаантайын јуулыжып, кожоҥдоп јадыбыс. Мени эш-барааным Римма Ивановна баштап јӱрет. Автобусла јорыктаары бир эмеш кӱчке келижет. Улустаҥ автобустыҥ номерин айдып беригер деп суразаҥ, кем де айдып берер, кем де тескери айдып берер. Оныҥ учун јаҥыскан јӱрерге кӱчке келижет. Эш-барааным ойын-концерттерде, јол-јорыкта јаантайын кожо.
Тургуза ӧйдӧ бистиҥ ӧмӧлик кенектердиҥ айлыгына белетенип јат. Ойын-концерттеристи Горно-Алтайскта, Чамал, Оҥдой аймактарда кӧргӱзерге амадайдыс. Пандемиядаҥ озо «Бистер канаттарыс јайадыс» деген республикан кӧрӱ-конкурста јаантайын туружып, јеҥӱлӱ јерлер алып туратаныс. Оору-јобол астап, мындый керек-јарактар биске ойто кайра келер деп, иженип турум. Бистий улуска јӱзӱн-башка маргаандарда, кӧрӱ-конкурстарда туружары јаан байрамдый. Ӧкпӧӧриш, белетениш тыҥ болот.
— Куучыныгар учун алкыш болзын, оорыбай-чылабай ла јӱрӱгер.

Х. ТАДИНА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина