Быйанду ижиле оморкойдыс

10.12.2021

Ӱредӱчи — ол баланыҥ ич кӱӱн-табыныҥ тӧзӧӧчизи. Оныҥ учун ол јаҥы ӧзӱп јаткан кижиниҥ кӱӱнин, санаазын, ич-кӧрӱмин јакшы, јарт билетен ле оҥдойтон кижи болуп јат. Канча ӧйдиҥ туркунына Зинаида Николаевна Такшибаева (Ухачина) кӧп тоолу ӱйе балдарды таскадып, оноҥ ары ӱредӱге ле јаан јӱрӱмге ууландырган. Ол тӧртӧн јыл Кан-Оозы аймакта Кайсын јурттыҥ школында ак-чек иштеп јаткан ченемелдӱ, билгири бийик ӱредӱчи деп, эл-јон јакшы билер.
Зинаида Николаевнаныҥ чыккан-ӧскӧн јери Кан-Оозы аймактыҥ Кырлык јурты. 1980 јылда Горно-Алтайсктагы педагогический училишени божодып, Кайсын јуртка ишке кирген. 1983 јылда Альберт Балыкчинович Такшибаев деп јиитле биле тӧзӧгӧндӧр. Олор Надежда ла Люба деп эки кыс, Кару деп уул чыдаткандар. Зинаида Николаевна бойы керегинде кӧп куучындаарын сӱӱбес. Кемзинчек эпши јаҥыс ла ченемелдӱ ӱредӱчи эмес, је онойдо ок ол ӱч балазыныҥ кару энези, баркаларыныҥ кару јааназы. Бу эпши ижине каруулу, јымжак кылык-јаҥду, јобош ло тӧп куучынду. Улуска качан да кату сӧс айтпайтан, кажы ла кижини тооп, килеп јӱретен. Атааркаш, кӱйӱниш деп неме билбес јарык санаалу, јилбилӱ, јӱрӱмге сӱӱнген ырысту кижи.
Зинаида Николаевна канча ӱйе балдарды јозокту jӱрӱмге, ишке-тошко турумкай болорына, албатызыла оморкоп, јаанды-јашты тооп јӱрерине jол берген ӱредӱчи. Ол методисттиҥ де ижин тӧзӧмӧлдӱ ле билгир апарган. Методикалык болужын jаҥыс бойыныҥ jурттыныҥ эмес, је анайда ок Кан-Оозы аймактыҥ бастыра jурттарыныҥ јиит ӱредӱчилерине јетирген. Иштеген ӧйиниҥ туркунына канча-канча бӧлӱк балдарды баштамы класстардаҥ ала таскадып, јаан јолына ӱйдешкен. Олордыҥ тоозында бийик ӱредӱлӱ, тӧрӧл jерине тузазын jетирип, ак-чек иштеген ле иштеп јӱрген балдар кӧп. Олор ончозы jӱрегинде «ӱредӱчи» деген бийик сӧсти бойыныҥ баштапкы ӱредӱчизиле колбойт. Зинаида Николаевнаныҥ айтканыла: «Ӱредӱчиниҥ ижи кӱч те болзо, је быйанду иш. Јаантайын балдардыҥ jанында, кийнинде ӧйдӧ ойто ол балдардыҥ оноҥ ары jедимдерин, ижин, jӱрӱмин кӧрӱп, угуп, jӧмӧжип jӱрзеҥ, сӱреен ырысту болорыҥ».
Бис, ӱренчиктери, Зинаида Николаевнаныҥ јаҥыс ла јаркындалган чырайын, јараш кийингенин, кылык-јаҥын, айткан эрмек-куучынын алынарга эмес, онойдо ок оныҥ ич-кӧрӱмин, санаа-укаазын, јӱрегиниҥ јалакайын ончо јанынаҥ аларга кӱӱнзейдис. Бистиҥ ӱредӱчибистиҥ тӧс амадузы ол јӱзӱн-башка эп-аргаларды тузаланып, бойыныҥ јилбӱзиле, билгирдиҥ байлыгына ӱренчиктерди таскадып, текши кеендикке јууктатканы деп айдарга јараар. Ӱренчиктериниҥ билгири тереҥ болгонын башка-башка маргаандарда эрчимдӱ, једимдӱ турушканы ла јеҥӱлӱ јерлерге чыгып тургандары недеҥ де артык керелейт.
Ченемелдӱ ӱредӱчиниҥ ижи јолду баалалат. Онызын Зинаида Николаевнаныҥ кӧп тоолу кӱндӱлӱ грамоталары, кайралдары керелейт. Jӱрӱмде кижиниҥ ырызы — ижинде, кожо иштеп јаткан улузында. Ӱреткен ӱренчиктериниҥ адынаҥ кару ӱредӱчибис Зинаида Николаевнаны толуп јаткан алтын јажыла уткуп, алкы бойына су-кадык кӱӱнзейдис.

Чыккан кӱнеерле, кару ӱредӱчибис!
Ырыс ла сӱӱнчи Слерге кӱӱнзейдис.
Арка-сынаар јеҥил јӱрзин,
Санаа-кӱӱнер омок болзын.

Ирина МУЙТУЕВА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина