Тӱрк албатылардыҥ культуразыныҥ фестивали

24.05.2022

Кӱӱк айдыҥ 12-чи кӱнинде ГАГУ-ныҥ алтаистика ла тюркологияныҥ факультединде талалар ортодогы тӱрк албатылардыҥ Россияныҥ албатыларыныҥ культуразыныҥ энчилигиниҥ јылына учурлалган культуразыныҥ фестивали ӧтти. Фестивальда Башкир, Тува, Хакас, Алтай, Якут республикалардаҥ ла ГАГУ-дагы ыраак ороондордыҥ студенттериниҥ биригӱзиниҥ, текши 50-неҥ ажыра јииттер турушкандар. Јилбилӱ ле учуры јаан керек-јаракты алтаистика ла тюркологияныҥ факультеди, ГАГУ-ныҥ алтаистиканыҥ ла тюркологияныҥ тӧс јери, АР-дыҥ эл политика ла јонјӱрӱмдик колбулар аайынча комитеди баштап ӧткӱргендер.

Бу фестиваль јетинчи катап ӧткӱрилип, тӱрк албатылардыҥ чӱм-јаҥдарын чеберлеери ле орныктырары аайынча иштерди, јиит јайалталарды, культуралык колбуларды тыҥыдарына јӧмӧжӧт. Фестивальдыҥ ууламјылары башка-башка: таҥынаҥ кожоҥдооры, албатылык бијелер, кӱӱлик ойноткыларла ойнооры ла албатынын чӱм-јаҥдары.
Фестивальдыҥ кӧдириҥилу бӧлӱгинде ГАГУ-ныҥ ректорыныҥ советниги В. Г. Бабин мынайда айткан эди: «Бу мындый иш тӱрк јашӧскӱримди бириктирип, олордыҥ кӧрӱм-шӱӱлтелерин бирлик болорына ууландырылат. Кажы ла јиит бойыныҥ албатылык чӱм-јаҥдарын јакшы билип, ӧскӧ укту јашӧскӱримге кӧргӱзип таныштырганы олордыҥ билгирин, јонјӱрӱмдик санаа-шӱӱлтезин, ич-кӧгӱстик байлыгын кӧргӱзет. Бу фестиваль ончо тӱрк албатылардыҥ кабайы болгон тӱӱкилик јер – Туулу Алтайда ӧткӱрилип турганын темдектебеске болбос. Слердиҥ байрамыгар јилбилӱ ле јаркынду болзын».
«Слердиҥ фестиваль-байрамыгар Уралдыҥ, Сибирьдиҥ ле Тӱндӱк тӱрк албатыларын бириктирет. Студенттерге ле педагогторго бу туштажу јаан аргалар ачып јат. Башка-башка укту албатылар ортодо јииттерди нак јӱрерине таскадары, бойыныҥ албатылык байлыктарын чебер алып јӱрерине ӱредери сӱрекей јаан ла учурлу иш. Бистиҥ орооныста кӧп тоолу албатылар јадып јат. Јашӧскӱрим ортодо этнокультуралык иштер ӧткӱрирери јаҥы некелтелерге келижер учурлу. Кажы ла албатыныҥ культуразыла јииттер элбеде таныжар аргалар тӧзӧлӧт. Ӧткӱрилип јаткан туштажу јаҥы јайалталардыҥ ады-јолдорын ачып, туружаачылар ортодо најылык кӧп јылдарга улалып артарына иженип турум» – деп, фестивальдыҥ кӱндӱлӱ айылчызы, филология билимдердиҥ докторы, М. К. Аммосовтыҥ адыла адалган СВФУ-ныҥ профессоры В. В. Илларионов туружаачыларга баштанды.
Јараш сӱрлӱ ойын-концертте М. К. Аммосов-тыҥ адыла адалган Тӱндӱк-Кӱнчыгыш федерал университеттиҥ, Горно-Алтайсктагы госуниверситеттиҥ, М. Акмуллыныҥ адыла адалган Башкир государственный педагогический университеттиҥ, Башкир госуниверситеттиҥ, Тувин госуниверситеттиҥ, Н. Ф. Катановтыҥ адыла адалган Хакас госуниверситеттиҥ, ГАГУ-дагы ыраак ороондордыҥ студенттериниҥ биригӱзиниҥ туружаачылары, «Кӱнчечектер» деп адалган алтай јииттердиҥ литературно-театрлык студиязы, АР-дыҥ кеендигиниҥ нерелӱ ишчизи Л. М. Лебедевага баштаткан Горно-Алтайсктагы педагогический колледжтиҥ ӱренеечилери, культураныҥ ла кеендиктиҥ Г. И. Чорос-Гуркинниҥ адыла адалган колледжиниҥ «Шуну» деп албатылык ансамбли (башкараачызы М. С. Тонов) турушкандар. Туружаачылар кӧрӧӧчилерге јаркынду бијелер, јаҥыланган кожоҥдор, чӱм-јаҥдардыҥ театрлык ӱзӱктерин, јӱрекке тийер сӧстӧрлӱ ӱлгерлер сыйладылар. Байрамдык фестивальда јалакайдыҥ ла најылыктыҥ ээзини элбеди. Кажы ла келген кижи јӱзӱн-башка албатылардыҥ культуразыла таныжып, олордыҥ тӱӱкилик ле албатылык байлыктарын бойлорына ачтылар.
Быјылгы јылда ӧткӱрилип турган фестивальдыҥ айылчылары болуп Кан-Оозы аймактыҥ ветерандарыныҥ биригӱзиниҥ јааны, АР-дыҥ ӱредӱлигиниҥ Кӱндӱлӱ ишчизи Р. Т. Тадышевага баштаткан кожоҥчы-ветерандар, Шабалин аймактаҥ культураныҥ ишчизи Байым-Сур Тадыр, јиит кожоҥчылар, кӱӱ чӱмдеечилер Шоҥкор Модоров ло Виктор Малчинов келдилер. Анайда ок ойын-концерт ӧдӧр ӧйдӧ алтаистика ла тюркологияныҥ факультединде «Албатылык художественный культура» деп ууламјыла ӱренип турган 550 группаныҥ студенттериниҥ иштериниҥ кӧрӱ-выставказы ӧткӧн. Ич-кӧгӱстик байлыгысты база бир тамчыла толтырткан фестиваль тӱгенген соҥында, алтаистика ла тюркология факультединиҥ деканы С. Б. Сарбашева айылчыларга Быйанду самаралар табыштырып, туружаачыларга сертификаттар сыйлады. «Фестиваль ӱйелер, албатылар ортодо колбуларды тыҥыдып, текши культуралык јилбӱлер таркадат. Кажы ла јыл фестиваль јаранып, туружаачылар кӧптӧп, сӱрлӱ јараш ойындарыла таныштыргылайт. Кийген кийимдери аҥылу, ойноткылары бай, албатылык культуразы телкем. Бис јаҥыс ла культуралык кӧргӱзӱлерле эмес, је анайда ок чӱм-јаҥдарла таныштыбыс» – деп, Сурна Борисовна айтты.

Хамида Тадина

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина