Тем алатан Геройлор

10.01.2023

Ӧткӧн јылдыҥ јаҥар айыныҥ 28-чи кӱнинде Горно-Алтайсктыҥ государственный университединде сенатор Владимир Полетаев каланыҥ 1-кы ла 6-чы таҥмалу лицейлериниҥ 11-чи класстарыныҥ ӱренчиктериле, анайда ок видеоколбу ажыра Кӧксуу-Оозы јурттыҥ орто ӱредӱлӱ школыныҥ ӱренчиктериле 2022 јылдагы адакы туштажузын ӧткӱрген.

Мынаҥ озо Владимир Полетаев ӧрӧ адалган школдордыҥ балдарыла туштажуларга бир кезек јарлу улусты экелген эди. Иштеп турган бӧлӱктеринде јаан једимдерге јеткен бу улус ӧткӧн туштажуларда балдарга јӱрӱмдик јолы керегинде куучындап, берилген сурактарга каруулар јандырган. Јылу айалгаларда ӧдӱп турган мындый туштажулар балдарга тузалу болот, јӱрӱминде ичкери барарга, тургускан амадуларына једерге ийде берет деп айтса, јастыра болбос.
Бу да учуралда балдарга јолугарга сӱрекей солун улус келген — Россияныҥ Геройлоры Алексей Романов ло Вадим Савчук. Туштажуда анайда ок Алтай Республиканыҥ јуучыл комиссары Олег Денисенко турушкан.

Алексей Викторович Романов полковник, Россия Федерацияныҥ Геройы. Ол Эстонский ССР-да чыккан. Курганда школды божодып, машиностроительный заводто иштеген. Оогоштоҥ ала спортло тазыктырынган. Дзюдодо ло биатлондо СССР-дыҥ спортыныҥ узыныҥ кандидадына јеткен. 1981 јылда черӱге барган. Оборы јаан спортчы уул десантник болорго кӱӱнзеген ле амадузы бӱткен. Удабай Афганистандагы јуу-согуштарда туружып, уур шыркалаткан. Интернациональный молјузын бӱдӱрип тура јалтанбазын кӧргӱскени учун Кызыл Чолмон орденле кайралдаткан.

Јанала, Рязаньдагы бийик ӱредӱлӱ воздушно-десантный училищеге ӱредӱге кирген. Оны божодып, гвардияныҥ лейтенанты званиелӱ такып Афганистанга барган. Бу тушта ол разведротаныҥ командириниҥ ордынчызы болгон.
1994 јылда гвардияныҥ майоры званиелӱ парашютно-десантный батальонныҥ командирине кӧстӧлгӧн. Чечен Республикада ӧткӧн јуу-согуштарда турушкан. Јуучыл узы, јалтанбазы ла тапкыры учун гвардияныҥ майоры Романовко Россия Федерацияныҥ Геройы деп ат-нере берилген. 1998 јылда М. В. Фрунзениҥ адыла адалган јуучыл академияны божодып, ВДВ-ныҥ 45-чи кайучы полкыныҥ штабыныҥ командирине тудулган.

1999 јылдыҥ кӱчӱрген айынаҥ ала Тӱндӱк Кавказта контртеррористический операцияда турушкан. Кийнинеҥ службазын Россияныҥ ФСБ-зыныҥ аҥылу ууламјылу тӧс јериниҥ «В» башкартузында улалткан. 2013 јылдаҥ ала РФ-тыҥ Президентиниҥ башкартузыныҥ јондык ӱлекерлер аайынча референти болот.
Романов баштапкы катап Афганистанда болордо, оныла кожо интернациональный молјузын Шабалиннеҥ Владимир Туянин ӧткӧн. Афганистанга экинчи катап барарда, взводтыҥ командириниҥ ордынчызы Горно-Алтайсктаҥ Сергей Капустин болгон.
Вадим Иванович Савчук керегинде айдар болзо, ол Донецкий областьта чыккан. 1985 јылда Казаньдагы Суворовский јуучыл училищеге ӱредӱге кирген. 1987 јылда оны једимдӱ божодоло, Рязаньдагы бийик ӱредӱлӱ воздушно-десантный училищеге ӱренип барган. Оны тӱгезерде, 108-чи гвардейский парашютно-десантный полктӧӧн взводтыҥ командири эдип аткарылган.

1995 јылдыҥ чаган айынаҥ ала баштапкы чечен јууда турушкан. Јуу-согуштардыҥ бирӱзинде шырка-латкан. Аҥылу јакылтаны бӱдӱрер тушта кӧргӱскен јалтанбазы учун гвардияныҥ старший лейтенанты Савчук Вадим Иванович Россия Федерацияныҥ Геройы деген ат-нере алган. 97-чи гвардейский парашютно-десантный полктыҥ парашютно-десантный ротазыныҥ командирине јеткен. Кийнинеҥ Россияныҥ ФСБ-зыныҥ аҥылу ууламјылу тӧс јериниҥ «В» башкартузында службага кӧчкӧн.
Туштажу најылык айалгада ӧткӧнин темдектеер керек. Айылчылар балдарга школдо ӱренген ӧйлӧри, јуучыл операцияларда, ол тоодо Бесланда турушканы керегинде куучындаган. Јуучылдыҥ јолын талдаарында олорго камаанын «Офицеры» ла «В зоне особого внимания» деген фильмдер јетирген эмтир. Романов ло Савчук тургускан амадуларга једерге, јӱрӱмде турумкай болорго нени эдер керек болгонын база айткан, берилген кӧп тоолу сурактарга каруулар јандырган. Туштажуга чыгарылган ӧй тӱрген ӧдӧ берген. Россияныҥ Геройлоры јуулган балдарды Јаҥы јылла уткуп, бастыразыныҥ амадулары бӱтсин деп кӱӱнзеген.

«Президенттиҥ јарлыгыла 2023 јыл Педагогтыҥ ла наставниктиҥ јылы деп тегиндӱ јарлалбаган» – деп, Владимир Полетаев айткан. Ол каланыҥ 1-кы ла 6-чы таҥмалу лицейлериниҥ 11-чи класстарыныҥ ӱренчиктерине ле Кӧксуу-Оозы јурттыҥ орто ӱредӱлӱ школыныҥ ӱренчиктерине мындый јилбилӱ туштажулар ӧткӱрип келгени удай берген деген. Сенатордыҥ айтканыла, ол келер јылда мындый туштажуны РФ-тыҥ ӱредӱ аайынча министриниҥ ордынчызыла ӧткӱрерге темдектеп алган. Балдарга кандый бир ууламјы аайынча ӱредӱ талдап аларга болушту болор эди. Владимир Полетаев анайда ок медициналык, IT ле оноҥ ӧскӧ ууламјылар аайынча туштажулар тӧзӧп ӧткӱрер.
Россияныҥ Геройлоры Романов ло Савчукла ӧткӧн туштажуныҥ кийнинеҥ кӧп јииттер Алтай Республиканыҥ јуучыл комиссары Олег Денисенконы айландыра туруп ийген. Олор јуучыл ӱредӱге кирери аайынча сурактар берген.
Алтай Республикадаҥ сенатор Владимир Полетаевке мындый тузалу ла сӱреен керектӱ туштажулар тӧзӧп ӧткӱрип турганына јаҥыс ла быйан айдар керек.

Кырчын ЯШЕВ
Евгений БУТУШЕВТИҤ фотојуруктары

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина