Кыштаҥ чыгып, јаҥы јӱрӱмге

04.04.2023

Тулаан-кандык айлар – кӧп саба ээлемдерде мал тӧрӧдӧриниҥ кидим ӧйи. Нениҥ учун дезе јастыҥ бажы кандый да болзо јылу, айдарда, јаҥы чыккан курагандарды, бозуларды кичееп аларга јеҥил болор. Ӱзеери, балдар каникулдарга чыгып, ада-энезине сакман ижинде јаан болужын јетирет.
Олордыҥ тоозында Дамир Балушкин ла Женя Саманова, Јоло јурттаҥ

2022-2023 јылдардыҥ кыжына Алтай Республиканыҥ јурт ээлемчилери 380 условный тын малду кирген.

Белетелген азыралдыҥ текши кеми (азыралдыҥ кӧчӱп турар кӧмзӧзин ле кыш башталардаҥ озо алылган азыралды чотко кийдирзе) – 173 тонна. Былтыргы кыштаар ӧйдиҥ бажында азырал единицалардыҥ кеми 198 муҥ тонна болгон. Азыраар ӧй башталганынаҥ бери бӱгӱнге јетире 122 тонна/азырал ед. тузаланылган. Былтыр бу кӧргӱзӱ 59 муҥ тонна болгон.

Бир условный тын мал азыралла јеткилделгениниҥ кӧргӱзӱзи чаган айдыҥ 17-чи кӱниндеги айалгала – 2,0 ц азырал единица (былтыр – 1,4 ц). Быјылгы кӧргӱзӱ тергеедеги кӧп јылдардыҥ орто кӧргӱзӱлериниҥ кеминде болот. Чочыдулу айалгалар болбозын деп он ээлемде азыралдыҥ ӱзеери кӧмзӧзи белетелген.

Майма, Турачак, Чой аймактарда кышкыда јуртээлемдик ончого јуук тындулар турлуларда турат. Тӧзӧлгӧлӱ ээлемдерде сӱттеҥир уйлардыҥ 100 проценти турлуларда тудулат. Олордыҥ тойыныжы орто кеминде деп темдектелет.

Республиканыҥ эҥ ле кӧп мал тудулган беш муниципал тӧзӧлмӧзинде (Шабалин, Кан-Оозы, Кӧксуу-Оозы, Оҥдой, Чамал) бир условный тынга азыралдыҥ кеми 2-3 азырал единица болот.

Бийиктей аймактарда (Кош-Агаш, Улаган) тындулар ачык одорлордо јӱрет, бир эмеш ле азыралат. Бу ӧйгӧ азыралдыҥ кеми ондо бир тын малга – 1 азырал единица.

Азырал тергеениҥ ӧскӧ аймактарынаҥ ла Алтай крайдаҥ экелилет. Бескези 3 ц тюктыҥ баазы 3,0-3,5 муҥ салковой. Текши не-немениҥ баазы кӧдӱрилгениле колбой комбикормныҥ ла оныҥ кошмокторыныҥ баазы база билдирлӱ бийиктеп калган.

Муниципал тӧзӧлмӧлӧрдиҥ јетиргениле, сыгын айдаҥ ала республиканыҥ јуртээлемчилери Алтай крайдаҥ концентрированный азыралды эрчимдӱ аладылар. Бӱгӱнги кӱнге кӧргӱзӱлерле, бир тонна азыралдыҥ баазы: куштарга комбикорм – 19,5 муҥ салк. (10% бааланган); уйларга – 19 муҥ (8% бааланган); чочколорго – 20 муҥ (36% бааланган). Комбикормныҥ кошмокторыныҥ: арба – 18 муҥ, буудай – 19 муҥ, сула – 18 муҥ, арыш – 15 муҥ салковой.

2022-2023 јылдардыҥ кыжын једимдӱ чыгарга 2 муҥ кире тудум-кып ӧйлӱ-ӧйинде белетелген.

Кӱн-айдыҥ уур-кӱч айалгаларында иштеерге ончо муниципал тӧзӧлмӧлӧрдӧ кар арчыыр техника бар, текши тоозы – 569. Былтыргы кышта ондый техниканыҥ тоозы 519 болгон.

АР-дыҥ аҥдаары аайынча комитединиҥ јетиргениле, барынтычыларла тартыжары тӧс сурактардыҥ бирӱзи болгончо. Малга табару эдип турган казыр аҥдардыҥ тоозы јылдыҥ ла турумкай кеминде артат, олор јуртээлемдик ле улус аҥдаган тындуларга јылдыҥ ла табарып јат. Аймактарда барынтычылардыҥ тоозын кирелендирери аайынча иштер тыҥыдылган.

Кандык айдыҥ кечеги кӱниндеги јетирӱлерле тындулардыҥ чыгымы 38 условный единица болгон. Тӧс шылтактары: бӧрӱлер табарганы ла ӧкпӧниҥ оорулары.

Алтай Республикада кышты чыгары јурт ээлем министерствоныҥ јаантайынгы ајарузында. Ол јанынаҥ јурт ээлемниҥ министри башкарган оперативный штаб эрчимдӱ иштейт.

АР-дыҥ јурт ээлем министерствозыныҥ јетиргениле

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина