Алтайдын Чолмоны

«Муниципалитетте иш – ончо иштердиҥ бажы»

21.04.2023

– деп, Горно-Алтайск каланыҥ башкартузыныҥ јааны Ольга Сафронова айдат.
Ӧткӧн алты јылдыҥ туркунына республиканыҥ тӧс калазыныҥ бастыра бӧлӱктеринде јаан кубулталар болгон, Горно-Алтайск бойы да билдирлӱ јаранган. Бу ончозы каланыҥ башкартузыныҥ, депутаттар биригӱзиниҥ, тергеелик јаҥдардыҥ турумкай ижиниҥ шылтузы. Адалган ончо бӧлӱктердиҥ ӧмӧ-јӧмӧ ижин дезе јаркынду эпши Ольга Александровна Сафронова бириктирет.

Ольга Сафронова Чой аймактыҥ Ыныргы јуртында кӧп балдарлу биледе чыккан. Оныҥ энези ле адазы бу ла Ыныргыдагы совхозто таныжып, биле тӧзӧгӧн. Адазы кӧлӱкчи болгон, энези башка-башка иштерде иштеп, оноҥ јурт башкартуныҥ ижине кирип, амыралтага муниципал службаныҥ нерелӱ ишчизи болуп чыккан.

«Бистиҥ биледе укталган иш бар деп айдарга јараар» – деп, Ольга Александровна кӱлӱмзиренип айдат. Оогошто Оля бӱткӱл каланы башкарарым деп сананбаган эмей, ол милицияда шылучы болорго амадаган. Карындаштарыла кожо спортло тазыктырынатан, школдо иштеген кружокторго ло секцияларга јӱретен. Эш-нӧкӧриле, педучилищени ӱренип божоткон Михаилле, ол тӧрӧл јуртында танышкан. 1993 јылда јиит биле Горно-Алтайск калага кӧчӧр деп шӱӱген. Ол ӧйдӧ Горно-Алтайсктагы пединститут университет болуп кубулта тӧзӧлгӧн лӧ Ольга Сафронова ондо ачылган экономикалык факультетке кирген. Студент ӧйинде биледе баштапкы уулчагы Николай чыккан. Ӱренерге јеҥил эмес, је профессия алар кӱӱни јаан ла јакшы преподавательдер учун јилбилӱ болгон деп, Ольга Александровна айдат. Кожо ӱренген нӧкӧрлӧри конспекттериле јиит энеле кӱӱнзеп ӱлежип, экзамендер ӧйинде кичинек Коляны кӧрӱжип туратандар.

Эш-нӧкӧри Михаил черӱде молјузын бӱдӱрип ле спорт бӧлӱкте ӱредӱ алып, спорт-школдордо, таможняда ла кӧп јылдарга ФСБ-ныҥ башкартузында иштеген. Чечняда јуучыл керектерде турушкан, јуучыл керектердиҥ ветераны. Иштеген јылдарыла амыралтага чыгып, каланыҥ спортшколында завхоз болуп иштеп, балдарды таскадарына болужат ла бойы спортто эрчимдӱ туружат.

Адазыныҥ јолыла јаан уулы Николай барган. Ол педколледжтиҥ физкультурный бӧлӱгин божоткон, черӱчил молјузын бӱдӱрип, бийик ӱредӱни ГАГУ-да алган. Погранбашкартуда ишке кирип, Кош-Агаш аймакта эки јыл черӱчил болгон ло эмди Горно-Алтайскта черӱ ижинде иштейт. «Уулым – спортчы ла тӧрӧлчи кӱӱндӱ кижи. Бу сӱӱндирип јат. Былтыр Коля биле тӧзӧгӧн, бис Полина деп јакшынак келиндӱ» – деп, Ольга Александровна куучындайт.

Кичӱ уулы Алексей былтыр калада 9-чы таҥмалу «Гармония» гимназияны божоткон ло эмди Новосибирскте ӱренет. Энезиниҥ айтканыла, ол эмдиги јиит ӱйениҥ кижизи: компьютерлерле, веб-дизайнла, јаҥы технологияларла јилбиркейт.

Келер јылда Сафроновтордыҥ билези кожо јуртаганыныҥ 30 јылдыгын – кӱмӱш тойын темдектеер.

Ольга Александровнага билези јаантайын эҥ баалу-чуулу байлыгы болгон ло артып јат, ижи дезе – јилбӱзи, ӧзӧтӧн лӧ кӧӧрӧйтӧн арга.

Университетте ӱредӱзин тӱгезип, ол бир јыл кире таҥынаҥ фирмада иштеген, оноҥ тергееде талалык ӧзӱмниҥ министерствозына иштеерге кирип, мында 15 јылга башка-башка јерлерде молјолгон иштерди бӱдӱрген. Нӧкӧрлӧриле кожо ЖКХ-ныҥ ла строительствоныҥ ӧзӱминиҥ сурактарыла иштегенин, муниципал тӧзӧлмӧлӧрлӧ јаантайын ӧмӧ-јӧмӧ колбулар тутканын, тергееге акча аларга, ол тоодо 2014 јылда суу кӧпшигениле колбой эл-јонныҥ чыгымын орныктырарга документтер белетегенин ол эске алат. Бу ла 2014 јылда республиканыҥ башчызы Александр Васильевич Бердников Ольга Сафронованы АР-дыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ јонјӱрӱмдик сурактар аайынча ордынчызы болорына кычырган. «Бу сакыбаган кычыру болгон. Је јалтанбагам – бӱдӱмјилеген ишти каруулу бӱдӱрерге, Алтай Республикага тузамды јетирерге санангам» – деп, Ольга Александровна айдат. Јаҥы јамыда эки јылдыҥ туркунына оныҥ башкартузында ӱредӱликтиҥ, су-кадыкты корыырыныҥ, архивтиҥ ле ЗАГС-тыҥ, эл-јонныҥ јонјӱрӱмдик корулажыныҥ сурактары болгон ло министерстволорло, јаҥныҥ федерал органдарыла кӧнӱ колбуда иштеп, сӱреен јаан ченемел алган.

2016 јылда Ольга Сафроновага сананбаган да муниципал ишке кӧчӱп, Горно-Алтайск каланыҥ башкартузыныҥ јааныныҥ баштапкы ордынчызы, чынынча алза, каланыҥ јааны болор шӱӱлте эдилген. 2017 јылда ол баштапкы катап каланыҥ депутаттарын тудар талдаштарда туружып јат. «Единая Россия» партияныҥ кандидаттарыныҥ тооломы аайынча депутатка ӧдӱп, Ольга Сафронова депутаттыҥ мандадынаҥ мойноп, каланыҥ башкартузыныҥ јаанын тудар конкурста туружар шӱӱлтеге келет – муниципал тӧзӧлмӧдӧ бир јылга иш тегин ӧтпӧгӧн, калада јаткандардыҥ ӧҥзӱре кӧп сурактары јарталып, олордыҥ аайы-бажына чыгар кӱӱни јаан болгон. Депутаттар оныҥ кандидатуразын јӧмӧгӧн лӧ 2017 јылда иштиҥ јӧптӧжӱ-контрактына кол салылган.

Горно-Алтайск каланыҥ јааныныҥ јамызына отурган ӧйлӧрди эске алып, каланы «чӧҥӱрбей» тудары тӧс иш болгонын Ольга Александровна эске алат. Горно-Алтайск банкротствоныҥ кыйузында турган. «Муниципалитет јаан тӧлӱлерлӱ болгон ло иштеер улусты ла чыгымдарды астадар, башкартуныҥ ижин јаҥырта тӧзӧӧр јеҥил эмес алтамдар эдерге келишкен» – деп, ол куучындайт.

Каланыҥ јааныныҥ эл-јонло баштапкы туштажуларында сурактар да, баштанулар да, комудалдар да кӧп болгон. Олордыҥ аайы-бажына чыгатан иш оноҥ јаан. «Бис айалганы тӧзинеҥ ала кубултканыс деп бӱгӱн темдектеер аргабыс бар – деп, Ольга Сафронова айдат. – Бюджеттиҥ кирелтелерин кӧптӧткӧнис, муниципалитеттиҥ тӧлӱзин ле ого чыгарган чыгымдарды билдирлӱ астатканыс, кымакайлап алган акчаны дезе калада ӧҥзӱре турган кӧп сурактардыҥ аайы-бажына чыгарга ууландырганыс – јолдорды јазаарын аайлап-баштап ӧткӱредис, электројеткилдеш аайынча курч сурактардыҥ аайына чыкканыс, оромдордо јарыткыштар тургузадыс, аргачылыкка, јонјӱрӱмдик бӧлӱкке јӧмӧлтӧ эдедис. Темдектезе, ӱредӱликтиҥ, культураныҥ ла спорттыҥ учреждениелеринде чыныктап јазаар иштер ӧдӧт, бастыра агаш кӧзнӧктӧрди пластиктеҥ эдилгенине солыйдыс».

Тергее кеминде, республикан министерстводо Ольга Сафронованыҥ ченемели јаҥы ижинде болушту болгонында алаҥзу јок. Калада иштерди бӱдӱрерге федерал акчала јеткилделген эл ӱлекерлерде ле программаларда туружар ончо аргалар тузаланылат. Бу чокум амадулу јаан иш болгонын айдар керек. Нениҥ учун дезе кандый бир ишке акча сураган угузуны эдердеҥ озо ого керектӱ ӱлекер документтерди белетеер, бу ишке кожотон акчазын бюджетте темдектеер керек.

«Јадар јер ле калада јадын-јӱрӱмниҥ айалгазы» деген эл ӱлекерди алар болзо, кандый јерди ле канайда јазаарын эл-јонло јӧптӧжип талдаар, ӱлекерин ле оныҥ баазын чоттоп чыгар ла кӧп ӧскӧ дӧ иштерди бӱдӱрер керек. Мындый ӱлекерлердиҥ шылтузында каланыҥ Заимка микрорайонында школ, балдардыҥ 5-чи номерлӱ сады тудулган; 8-чи, 9-чы, 5-чи ле 10-чы школдордыҥ (быјыл бого 6-чы номерлӱ лицейдиҥ баштамы школыныҥ туразы кожулган) тураларында ла калада балдардыҥ јети садында капитальный ремонт эдилген, Гардинка микрорайондо модельный библиотека ачылган, быјыл Жилмассивте тӧс библиотека јаҥырта јазалар. 50-неҥ ажыра туралардыҥ јанындагы јерлер ле эл-јон амыраган 18 јер јаҥырта јазалган. Каланыҥ 50 км кӧп јолдоры ла 30 км сууӧткӱштер ремонтолгон, 6000-наҥ ажыра тураларга газ ӧткӱрилген, кӱрлер чыныктап јазалат, физкультураныҥ ла су-кадыкты орныктырар тӧс јер тудулат. Бу тооломды мынаҥ да ары улалтарга јараар.

«Башкартудагы иш – айдары јок јаан ла сӱрекей јилбилӱ иш. Сен кӱнӱҥ ле улусла јуук колбу тудуп, каланыҥ ончо микрорайондорыныҥ сурактарын ајаруга алып, эл-јонныҥ тургускан сурактарыныҥ аайына чыгарга јаҥ ла јон ортодо јӧптӱ эрмек-куучын табарга јӱткӱйдиҥ.

Бу – јадын-јӱрӱмисти јакшы јанына ууландырарында турушкан «тирӱ» иш.

Иштеерге јаҥы тудумдарды табыштырган, туралардыҥ јанын јазаган, јолдорды јазаарын тӱгескен ӧйдӧ мен сӱӱнедим. Ижиҥниҥ турултазын кӧрӧри ле улустыҥ быйанын угары – оноҥ до ары иштеерге кӱӱнди кӧдӱрип јат» – деп, Ольга Сафронова айдат.

***

Горно-Алтайсктыҥ мэри Ольга Сафроновада республикабыстыҥ тӧс калазын ару ла јадарга эптӱ, јоруктаарга чыҥдый јолдорлу, мында јуртаган сӱӱнчилӱ чырайларлу улус ла амырап келген улуска соот кӧп јерлерлӱ чыннаҥ «столица» болорын кӧрӧр амаду бар. Бу јерде јаткан улус городын сӱӱгенин, тудулганына чебер болгонын, јашӧскӱрим дезе Горно-Алтайскта јадарга ла иштеерге кӱӱнзегенин кӧрӧр.

Светлана Кыдыева