Согоондор сыылады Караколдыҥ сындарында

21.06.2023

Кичӱ изӱ айдыҥ 9-11 кӱндеринде Алтай Республикада баштапкы ла катап ок-јааныҥ 3D бӱдӱмиле Россияныҥ чемпионады ӧткӧн. Оҥдой аймактыҥ Каракол јуртында болгон маргаандарда ороонныҥ јирме тӧрт тергеезинеҥ јӱс алтан алты спортчы турушкан.

Чемпионаттыҥ ачылтазында ок-јаачыларды Оҥдой аймактыҥ јааны Эдуард Текенов, физкультура ла спорт аайынча республикан комитеттиҥ председателиниҥ ордынчызы Илья Дмитриев, Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ туризмниҥ, аргачылыктыҥ ӧзӱми, спорт ло јашӧскӱримниҥ политиказы аайынча комитединиҥ јааны Сергей Тимошенский уткугандар. Спортчыларга бойлорыныҥ уткуулду сӧстӧрин анайда ок ок-јаала спорттыҥ бастырароссиялык федерациязыныҥ јааны Олимпий ойындардыҥ кӱлер јеҥӱчили, телекейдиҥ чемпионы, Россияныҥ нерелӱ тазыктыраачызы, ороонныҥ јуунты командазыныҥ баш тазыктыраачызы Владимир Ешеев ле ок-јаачылардыҥ Алтай Республикадагы федерациязыныҥ јааны, Россияныҥ спортыныҥ узы Айана Кергилова айткандар.

«Бис слерди айылчыларга кӱндӱзек јеристе акту кӱӱнистеҥ уткуп турубыс. Алтай Республикада 3D бӱдӱмле бастырароссиялык учурлу маргаандар баштапкы ла катап ӧдӱп јат. Бис ого акту јӱрегистеҥ сӱӱнедис. Алтайда ок-јааны оноҥ ары ӧскӱрерге мындый кемдӱ маргаандар сӱрекей керектӱ. Мында спортчылар јаҥыс ла маргыжып турган эмес, је ченемелле алыжат» – деп, Сергей Тимошенский айткан. Владимир Ешеев дезе ок-јааныҥ бастырароссиялык федерациязы спортыҥ бу бӱдӱмиле тазыктырынып турган улустыҥ ла тергеелердиҥ тоозын кӧптӧдӧргӧ амадайт. «Бис Алтайга шак мындый кӱӱн-санаалу келгенис» деп темдектеп, спортчыларга бийик једимдер кӱӱнзеген. Ол бу чемпионатта јеҥӱчилдер 90, 60 ла 30 муҥ, 20, 15 ле 10 муҥ салковой акчала кайралдадар деген. Илья Дмитриев спорттыҥ ветераны Александр Сельбиковко ло јиит ок-јаачы Ирина Ховалыгка физкультураныҥ ла спорттыҥ республикан комитединиҥ Быйанду самараларын табыштырган.

Јеҥӱчилдердиҥ адын ададары учун Дагестан, Калмык, Татарстан, Бурят республикалардыҥ, Москваныҥ, Санкт-Петербургтыҥ, Московский, Ленинградский, Новосибирский, Кемеровский, Самарский, Ульяновский, Владимирский, Ростовский, Омский, Рязанский, Челябинский областьтардыҥ, Алтайский, Красноярский крайлардыҥ ла ӧскӧ дӧ тергеелердиҥ командалары тартышкан. Дагестан Республикадаҥ чемпионатка јирмеге шыдар ок-јаачы келген болзо, Алтай Республика маргаандарга тӧртӧн бешке јуук кижи тургускан. Быјылгы чемпионатта спортчыларыныҥ тоозыла бу эҥ кӧп ок-јаачыларлу команда болгон деп айдар керек.

Келген айылчылардаҥ анайда ок ок-јаала спорттыҥ бастырароссиялык федерациязыныҥ бӱдӱреечи директоры, ороонныҥ јииттер ортодо јуунты командазыныҥ баш тазыктыраачызы Зоригто Манхановты (Улан-Удэ) ла Россияныҥ јуунты командазыныҥ 3D бӱдӱм аайынча администраторы Санал Очировты (Москва), чемпионаттыҥ баш јаргычызы болуп иштеген Джамболат Махтибековты (Махачкала), оныҥ болушчызы Баир Линхобаевти (Новосибирск), маргаандардыҥ баш качызы Владимир Матвеевти (Новосибирск) ле болушчызы Анатолий Команевты (Горно-Алтайск) темдектеерге јараар. Таҥма аткан јерлерде јаргычылар болуп, Кемероводоҥ Роман Бойко, Долгопрудныйдаҥ Григорий ле Виктория Землянойлор, Москвадаҥ Мария Мещерякова, Барнаулдаҥ Мария Золотарева, Санкт-Петербургтаҥ Батор Шалдаев, Элистадаҥ Валерий Натыров, Ставропольдоҥ Константин Платонов, Оксана Турчина, Виктор Попов ло Элистадаҥ Марк Гараев иштегендер. Олордыҥ бастыразы башка-башка
категориялу, бийик ченемлдӱ јаргычылар. Бу чемпионатты тӧзӧп ӧткӱрерине јаан болушты анайда ок Москвада јадып турган јерлежис Александар Малчинов, Эл Курултайдыҥ депутады Айдар Мызин ле Каракол јурттыҥ јурт јеезезиниҥ јааны Каска Маиков јетиргендер.

3D деген бӱдӱмди тегин спорт сӱӱчилер билбестеҥ айабас. Оныҥ учун ого, байла, јартамал керек. 3D дегени ол — таҥмалардыҥ кеми. Ок-јааныҥ бу бӱдӱминде маргаандарда таҥма адатан јерлерде 3D кемдӱ башка-башка наадай аҥдар тургузылат. Ок-јаачылар ол кӱн Россияныҥ чемпионадында Каракол сууныҥ одожында турган кырдыҥ эдегинде тургузылган борсуктыҥ, ӱкӱниҥ, какайдыҥ, айуныҥ, сыгынныҥ, тӱлкӱниҥ, чычканныҥ, койонныҥ, буланныҥ, бӧрӱниҥ ле ӧскӧ дӧ аҥдардыҥ наадай-таҥмаларын аткандар. Спортчылар бу аҥдардыҥ арказында јуралган тегелик таҥмага тийгизе адар учурлу. Мында эҥ кӧп очко јууп алган туружаачы јеҥӱчил болуп чыгып, финалга ӧдӧт. Финалдагы тартыжулар дезе кӧп «оорычылар» јуулышкан стадиондо ӧдӱп јат. Финалда јеҥӱ алган таҥынаҥ ок-јаачылар ла командалар чемпионаттыҥ алтын, мӧҥӱн ле кӱлер јеҥӱчилдери деп јарлалат. Оҥдой аймакта Каракол јуртта болгон маргаандар шак ла бу ээжилер аайынча ӧткӧн.

Командала јеҥӱни эр улус ортодо башка-башка тергеелердиҥ спортчыларынаҥ тургузылган јуунты команда алган. Ӱй улус ортодо чемпион болуп Московский областьтыҥ командазы чыккан. Таҥынаҥ ӧткӧн маргаандарда ороонныҥ 2023 јылдагы чемпиондоры болуп башка-башка бӱдӱмдерде Ольга Тимофеева (Псковский область), Елена Смирнова (Санкт-Петербург), Ксения Метоля (Московский область), Анна Саруханова (Московский область), Мугидин Курбанов (Дагестан), Алексей Климентьев (Санкт-Петербург), Валентин Дарханов (Москва), Антон Редькин (Татарстан) чыккандар. Олордыҥ кажызына ла кайралга тогузон муҥ салковойдоҥ табыштырылган.

Бистиҥ ок-јаачылардаҥ спорттыҥ узына кандидат Кару Сельбиков эр улус ортодо ӧткӧн «Олимпик» деген бӱдӱм-категорияда алтын медаль ойноп алган. Ӱй улус ортодо Лариса Кыдыева ла Айсура Токтошева «Тӱӱкилик ок-јаа» деген бӱдӱмде экинчи ле ӱчинчи јерлерге чыккандар. Олорго база акчала сый табыштырылган. Алтай Республиканыҥ јуунты командазы дезе Россияныҥ чемпионадында баштапкы ла катап туружала, кӱндӱлӱ тӧртинчи јер алган. Владимир Ешеевтиҥ айтканыла, бу чемпионаттыҥ турулталарыла Россияныҥ телекейлик маргаандарда туружатан јуунты командазы тӧзӧлӧр.

Алтай Республиканыҥ ок-јаа аайынча федерациязы бистиҥ тергееде 3Д бӱдӱмле Россияныҥ чемпионадын ӧткӱрерине болушканы учун Кеҥидеги СПК-ныҥ директоры Вячеслав Трифановко, «Заря» СПОК-тыҥ председатели Андрей Ялбаковко, эттеҥ аш-курсак белетеер Горно-Алтайск-тагы заводтыҥ гендиректоры Борис Яныкановко, «Биостимул» ООО-ныҥ директоры Игорь Битешевке, Кӧк-Бӧрӱ ойынныҥ тергеелик федерациязыныҥ президенти Эркин Тузачиновко, «Горно-Алтай-Фарм» ООО-ныҥ гендиректоры Эдуард Юстуковко, «Полиграфика» ООО-ныҥ гендиректоры Апыс Тенгерековко алкыш-быйанын айдат. Маргаандардыҥ ачылтазында ла јабылтазында турушкан Оҥдой аймактыҥ артисттерин ле культишчилерин база темдектеер керек. Стадиондо болгон сӱрлӱ эҥирди Саид Бабанов ло Айана Малчиева сӱрекей эптӱ ӧткӱргендер. «Кайа» этно-группаныҥ башкараачызы Андрей Хабаров дезе маргаандарда база турушкан.

Арутай Адаров
Евгений Бутушевтиҥ фотојуруктары

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина