Кожоҥдоры јӱректи ойгозот то, сыстадат та

02.11.2023

Улу Каан – Улаган аймак Алтайыстыҥ ады-јарын чыгарган кӧп јайалталардыҥ кичӱ Тӧрӧли. Олордыҥ бирӱзи — Ирина КЕНЗИНА.

Иринаныҥ кожоҥдорын јаан да јаштулар, јииттер де сӱрекей тыҥ сӱӱп јадылар. Нениҥ учун дезе кожоҥ ажыра айдылган сӧстӧрдиҥ тереҥ учуры кажы ла кижиниҥ јӱрегин ойгозот то, сыстадат та. Бу кожоҥдордо олор бойыныҥ салымын, јӱрӱминиҥ јолын кӧрӧт. Оныҥ репертуарында эстрадалык, фольклор, шансон ууламјылардыҥ ончозы бар.
Иринаныҥ байлык чӱмдемелдеринде аҥылагадыйы кай болгонын база темдектеп ийер керек. Јиит ӱй кижи кайлап баштаганда, оны кайкап айдарга сӧс тӧ табылбас. Алтай ӱй улус ортодо кайды тоолу ла кижи кайлайт. Оны ары јанынаҥ берилген јайалтала тӱҥдеерге јараар. Кайга сен кандый да консерваторияда, академияда ӱренип албазыҥ. Оныҥ јажыттары оос чӱмдемел ажыра ӱйедеҥ ӱйеге берилип улалат.

Ирина Кензина јайаандык јолын ыраак Кыргыз јеринде улалтып, колына эки кылду топшуурын тудунып, ады-јары оноҥ бийик болуп јайылды. Ыраак талаларда јӱргенде, алтай тилиле, топшуурыла, кийген кеп-кийимиле илезине кӧскӧ тийет.

Кыргыз јиит кожоҥчы Нурзат Айдаркуловала кожо «Алтай — Ала-Тоо» деп адалган эжер-дуэт тӧзӧп, экӱ јаантайын јол-јорукта. Бистиҥ тергееде Улаган аймакта ӧткӧн Эл-Ойын байрамда сценага бирӱзи домбралу, экинчизи алтай топшуурлу чыгып, эл-јонды кайкада кожоҥдогылаган эди. Ирина кайлаза, Нурзат бийик ӱниле јӧмӧшкӧндӧ, кеендиктиҥ саҥ башка ууламјызы ачылат. Бир ле уунда ак сӱмерлерлӱ бийик-бийик туулар ла салкыны шуулаган элбек-элбек чӧлдӧр билдирет. Эки кыстыҥ кожоҥдоры соцсетьтерде јаантайын чыгат. Олор экӱ Орто Азияныҥ телекӧрӱлтелериниҥ јаантайынгы айылчылары.

Кожоҥчы, ӱлгерчи, кӱӱ чӱмдеечи Ирина Кензинаныҥ чӱмдеген кожоҥдорын ады јарлу кожоҥчылар, АР-дыҥ нерелӱ артисттери Марина Саксаева, Чейнеш Керексибесова, јаҥы чагылган јылдыстар ла кӧп улустыҥ јӱректерин бактырткан Роман Сандяев, Алексей Тазранов ло оноҥ до ӧскӧ кожоҥчылар кожоҥдойт.

Оныҥ ӱлгерлери, кожоҥдорыныҥ сӧстӧри «Кӱӱ угулып чӧйилзин» деп адалган бичикте јуулып, ак-јарыкка чыккан. Бичиктиҥ тиражы ас болгон учун ол эл-јон ортодо јаан суруда.

Ич-кӧгӱс байлык недеҥ де баалу

Ирина бойы јуукта ыраак Индиянаҥ келген. Ол анда јети айдыҥ туркунына болгон. «Мен бойымныҥ алдымда јоруктап јӱргем. Философиялык, психологиялык ууламјыларла билимдерге ӱренгем, таскагам. Јаан ороондордо болуп, кӧп албатыныҥ ортозында јӱргенде, кижиниҥ билими кӧптӧп, ич-кӧгӱстик байлыгы, кӧрӱм-шӱӱлтези элбейт. Јаҥыс јерге отурбай, јаан-јаан ажулар ашканда, кижиниҥ кӧкси токунаар дегендий. Ол ок ӧйдӧ Турцияда, Казахстанда ойын-концерттер ӧткӱрип, јӱзӱн-башка фестивальдарда турушканыс.
База бир солун јетирӱле ӱлежип ийейин. Казахстан тергееде јаткан ады јарлу алтай режиссер-мультипликатор Т. Н. Муканова-Мендошева гранттардыҥ кӧрӱ-конкурсында туружып, јеҥӱ алып, «Алтын кӧл» деп мультфильм чыгарар јаан иш бӱдӱрген. Ол мультфильм казах тилле чыккан. Алтай тилле чыгарары база темдектелет. Солун ӱлекерде мениҥ «Алтын кӧл» деп кожоҥым угуларына сӱӱнип јадым. Мультфильмниҥ таныштырузы кӱчӱрген айда ӧдӧр» — деп, Ирина айдат.
Эки элди кожоҥ бириктирет

Кӱчӱрген айдыҥ 19-чы кӱнинде П. В. Кучияктыҥ адыла адалган эл театрда Ирина Кензинаныҥ ла Нурзат Айдаркулованыҥ «Эки элди кӱӱ, кожоҥ бириктирет» деген ойын-концерти ӧдӧр.

«Бу ойын-концертте мениҥ јаҥы кожоҥдорым угулар. Нурзатла эжер-дуэтте ады јары чыгып калган кожоҥдор болор. Ол тоодо, тургуза ӧйдӧ болуп јаткан айалгала колбой, кӧп ада-энеге тӱшкен ачуны ӱлежип, олорды јӧмӧжип чӱмдеген «Энелер јӱрек сызы» деп кожоҥ.

Ӱӱрем Нурзат Айдаркулова Кыргыз Республикада Джалал-Абат областьтагы Ак-Сыы јуртынаҥ. Билезинде сегис баланыҥ ортоны. Ол оогоштоҥ ала кӱӱле јилбиркеген. Адазы комузла (бисте топшуур деп адалат) ойноп ӱреткен.

Нурзат ӱредӱзи аайынча консерватория божоткон профессионал кожоҥчы. Ош калада иштеген. Бир канча ӧйдӧҥ оны Бишкектеги мэрияныҥ оркестриниҥ кожоҥчызы болзын деп кычыргандар. Нурзат башка-башка номинацияларла кӧп тоолу телекейлик кӧрӱ-конкурстардыҥ јеҥӱчили. Кыргыз тергееде оны «экинчи Анна Герман» деп адап јадылар. Бис экӱниҥ кожо иштеп келгенис јети јылга једе берди» — деп, Ирина куучындайт.

— Ойын-концертте угулатан кожоҥдордыҥ ууламјызы кандый болор деп суракка Ирина мынайда каруу берди: «Кожоҥдордо Алтай јерис, тургуза ӧйдӧги албатыныҥ сурактары, кылык-јаҥы».

Албатыныҥ сӱӱген кожоҥчызы Ирина Кензинаныҥ чӱмдеген кожоҥдорын ады јарлу кожоҥчылар, АР-дыҥ нерелӱ артисттери Алан Темеев, Чейнеш Керексибесова, Геннадий Асканаков, Марина Саксаева кӧрӧӧчилерге сыйлаар. Анайда ок ойын-концертте Айана Темеева, Мӧҥӱне ле Кристина Тайтыковтор, кыргыз кожоҥчы Асланайым Аширова, коо ӱндӱ Райгуль Киндикова туружары темдектелет.

Албатыныҥ сӱӱген кожоҥчызы Ирина Кензинага ачык јолдор, кӧп кӧп јайаандык чӱмдемелдер, јеҥӱлер кӱӱнзейдис. Кӱӱнзеген улусты ойын-концертке келип, јӱрегиниҥ јылузыла артисттерле ӱлешсин деп кычырадыс.

Хамида ТАДИНА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина