Ӱстиги Јаргы: тӱӱкилик јолы ла ичкери ӧзӱми

24.11.2023

Кӱчӱрген айдыҥ 15-чи кӱнинде Манјӱректе Алтай Республиканыҥ Ӱстиги Јаргызыныҥ 100 јылдыгына учурлай «Россияныҥ јаргы системазы: тӱӱкизи, эмдиги ле келер ӧйгӧ ӧзӱми» деген бастырароссиялык (эл) билим-практикалык конференция ӧткӧн. Ондо ӧскӧ ороондордыҥ туружаачылары база турушкан.

Ол ӱч бӧлӱктеҥ турган: пленарный јуун, «Развитие уголовного права и процесса на современном этапе» деген билим бӧлӱк, гражданский ле административный јаргыда кӧрӧр керектерде чындык јаргыныҥ ла эмдиги ӧйдиҥ технологияларыныҥ ӧзӱмине учурлалган кӱрее-куучын.

Конференцияныҥ ижинде јӱстеҥ ажыра кижи турушкан: РФ-тыҥ Ӱстиги Јаргызыныҥ јаргычылары, кассационный, апелляционный, областной, краевой, аймактардыҥ јаргыларыныҥ председательдери ле јаргычылары, АР-дыҥ бӱдӱреечи ле јасакберим органдарыныҥ башкараачылары, Јаргыныҥ Российский государственный университединиҥ, Москвадагы РФ-тыҥ Шылу комитединиҥ академиязыныҥ, Алтайский государственный универститеттиҥ юридический институдыныҥ, Горно-Алтайский государственный университеттиҥ доценттери ле преподавательдери, Казахстаннаҥ келген айылчылар.

Уткуулду сӧстӧрин РФ-тыҥ Ӱстиги Јаргызыныҥ јаргычызы, РФ-тыҥ јаргычыларыныҥ Совединиҥ председатели, РФ-тыҥ Ӱстиги Јаргызыныҥ Президиумыныҥ члени, РФ-тыҥ Ӱстиги Јаргызыныҥ Пленумыныҥ качызы, юридический билимдердиҥ докторы Виктор Момотов, Алтай Республиканыҥ Ӱстиги Јаргызыныҥ председатели, АР-дыҥ нерелӱ юристи Алексей Кокорин, АР-дыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ баштапкы ордынчызы Виталий Махалов, АР-дыҥ федерал инспекторы Ольга Казакова, РФ-тыҥ Ӱстиги Јаргызыныҥ Јаргы департаментиниҥ генеральный директорыныҥ ордынчызы, юридический билимдердиҥ кандидады Александр Паршин айттылар.

Конференцияныҥ пленарный бӧлӱгинде туружаачылардыҥ јетирӱлери болды. Эл Курултайдыҥ председатели Артур Кохоев Эл Курултайдыҥ ла АР-дыҥ Ӱстиги Јаргызыныҥ ӧмӧ-јӧмӧ ижи јанынаҥ куучындады. Россия Федерацияныҥ сенаторы, Федерацияныҥ Совединиҥ конституционный јасакберим ле государственный строительство аайынча комитединиҥ председателиниҥ баштапкы ордынчызы, юридический билимдердиҥ кандидады Владимир Полетаев Россияныҥ јаргы системазыныҥ эмдиги ле келер ӧйгӧ ӧзӱминиҥ јӱткӱӱли (тенденциязы) керегинде јетирӱ этти. Јаргыныҥ ижинде јетирӱ эдер технологияларды тузаланары керегинде Тӧртинчи арбитражный апелляционный јаргыныҥ председатели, юридический билимдердиҥ кандидады, доцент Эрдэм Доржиев куучындады. ГАГУ-ныҥ ректорыныҥ молјуларын бӱдӱреечи Наталья Гусельникова јаргы система ла билимди бириктирип иштеери аайынча јетирӱ этти. Томсктогы Јаргыныҥ Российский государственный университединиҥ Кӱнбадыш-Тӱштӱк филиалыныҥ директоры, юридический билимдердиҥ кандидады, доцент Евгений Сусенков эмдиги ӧйдӧ РФ-тыҥ јаргы системазына кадрлар белетеери ле оныҥ учурлу сурактары ла ӧзӱми керегинде элбеде куучындады.

Конференцияныҥ турултазыла, мында айдылган јетирӱлер ле билим иштер аайынча јуунты белетелип чыгарылар.

Манјӱректеги керек-јарак ӧткӧн кийнинде, Павел Кучияктыҥ адыла адалган эл театрда 100 јылдык юбилейге учурлалган кӧдӱриҥи ӧтти. Ол республиканыҥ јаргы системазыныҥ ӧткӧн јолы керегинде фильм кӧргӱзилгенинеҥ башталган.

Залда јуулган јаргычыларды, отставкадагы јаргычыларды, АР-дыҥ Ӱстиги Јаргызыныҥ аппарадыныҥ ишчилерин Виктор Момотов уткуды: «Слердиҥ республикагарда јаргы система кӱч јол ӧткӧн деп айдар керек. Је бу кире ӧйгӧ ол ӧйлӧ кожо теҥ алтап, бийик ӧзӱм алынган. Бӱгӱнги иштеп јаткан нак ӧмӧлик канча јылдарга иштеген јаандардыҥ јаҥжыгуларына тайанып, ижин билгир апарат». Ол «АР-дыҥ Ӱстиги Јаргызыныҥ 100 јылдыгы» деген медальла АР-дыҥ Ӱстиги Јаргызыныҥ отставкадагы јаргычылары Татьяна Кононенконы ла Ольга Бируляны, АР-дыҥ Ӱстиги Јаргызыныҥ јаргычызы Сергей Чертковты кайралдады. Анайда ок «За безупречную службу» медальды АР-дыҥ Ӱстиги Јаргызыныҥ председателиниҥ ордынчызы Асель Имансакиповага, АР-дыҥ Ӱстиги Јаргызыныҥ јаргычылары Евгений Табакаевке ле Сергей Чертковко табыштырды.
Алексей Кокорин Алтай Республиканыҥ Ӱстиги Јаргызыныҥ тӱӱкизин куучындап, база уткуулду сӧзин айтты.

«Бӱгӱнги кӱнде АР-дыҥ Ӱстиги Јаргызы эмдиги ӧйдиҥ јаргы системазыныҥ бастыра стандарттарына келижет, бистиҥ тергееде јасакты буспай бӱдӱрериниҥ чындык быжузы болот» – деп, Олег Хорохордин видео ажыра уткуулын јетирди. Башчыныҥ адынаҥ Виталий Махалов «Алтай Республиканыҥ нерелӱ юристи» деген атла Асель Имансакипованы ла АР-дыҥ Кӱндӱлӱ грамотазыла АР-дыҥ Ӱстиги Јаргызыныҥ кадрлар ла делопроизводство аайынча иштеер бӧлӱктиҥ јааны Елена Угреневаны кайралдады. 100 јылдык юбилейге учурлай Быйанду самараларды Юлия Балахнинага, Татьяна Гусевага, Оксана Скляренкого, Ольга Шнайдерге табыштырды.

Артур Кохоев бойыныҥ уткуулында АР-дыҥ јаргы органы 100 јылдыҥ туркунына јаан ченемел алынган ла Россия Федерацияныҥ јаргы јаҥында јаан тоомјыда деп темдектеди. Ол Эл Курултайдыҥ Кӱндӱлӱ грамотазыла АР-дыҥ Ӱстиги Јаргызыныҥ акча-манат ла материально-технический јеткилдеш аайынча бӧлӱктиҥ јааны Наталья Мундукинаны, Быйанду самарала Ӱстиги Јаргыныҥ јаргычызыныҥ болушчызы Сурая Ерохонованы, АР-дыҥ Ӱстиги Јаргызыныҥ јаргы јууныныҥ качызы Айгуль Оспомбаеваны, АР-дыҥ Ӱстиги Јаргызыныҥ акча-манат ла материально-технический јеткилдеш аайынча бӧлӱгиниҥ баш специалисти Тимофей Чесноковты кайралдады.

Владимир Полетаев Федерацияныҥ Совединиҥ конституционный јасакберим ле государственный строительство аайынча комитединиҥ Быйанын АР-дыҥ Ӱстиги Јаргызыныҥ отставкадагы јаргычылары Владимир Амургушевке, Марина Куликовага, Ольга Новиковага табыштырды.

Уткуулду сӧзин РФ-тыҥ Ӱстиги Јаргызыныҥ Јаргы департаментиниҥ Генеральный директорыныҥ ордынчызы Александр Паршин база айдып, «За усердие» II степеньдӱ медальла АР-дыҥ Ӱстиги Јаргызыныҥ председателиниҥ ордынчызы Оксана Прокопенконы, јаргычы Евгения Кокшарованы, АР-дыҥ Ӱстиги Јаргызыныҥ акча-манат ла материально-технический јеткилдеш аайынча бӧлӱктиҥ баш специалисти Антон Богдановты, АР-дыҥ Ӱстиги Јаргызыныҥ јаргычыларыныҥ болушчылары Юлия Казберованы ла Анна Шпрингерди, Јаргы Департаменттиҥ Кӱндӱлӱ грамотазыла АР-дыҥ Ӱстиги Јаргызыныҥ јаргычылары Мария Плотникованы ла Светлана Шинжинаны кайралдады.
Текши юрисдикцияныҥ сегизинчи кассационный јаргызыныҥ председатели Алексей Кирюшин уткуулдарга кожулып, Кӱндӱлӱ грамотала Сергей Чертковты, Евгения Кокшарованы, Быйанду самарала Оксана Скляренконы, Татьяна Казанинаны кайралдады.

Кӧдӱриҥини республиканыҥ ады јарлу артисттери јӧмӧжип, кӧрӧӧчилердиҥ кӱӱн-табын кӧдӱрип, бойлорыныҥ кожоҥдорын, бијелерин сыйладылар.

Виктория БАДАКИНА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина