Алтайдын Чолмоны

Балдардыҥ ӧзӱмине јакшынак айалгалар

21.12.2023

Турачак аймакта Балдардыҥ јайаандыгыныҥ тӧс јеринде (ЦДТ) кӧп јииттер иштейт. Бу ӧмӧликти 2017 јылдаҥ ала Вероника Осинцева башкарат. Јуукта Турачактӧӧн јол-јорук келижерде, ЦДТ-ныҥ ижиле таныштыс.

Вероника Олеговна биске эки кат јаан, телкем кыптарлу тураныҥ ичин кӧргӱсти. Кажы ла кыпта кандый бир кружок ӧдӧт. Аймактыҥ тӧс јуртында эптӱ јерде турган Балдардыҥ јайаандыгыныҥ тӧс јерине беш јаштаҥ ала 18 јашка јетире балдар јӱрет. Ӧйдиҥ калганчы некелтелерине келижип турган VR-студия деген јаҥы ууламјы бар эмтир. Ого јӱрӱп турган балдар виртуальный реальностьтыҥ технологияларын тузаланып, ӱлекерлер белетейт. Ӱзеери ӱредӱниҥ педагогы Алексей Бацула грант ойноп алган ла оныҥ акчазына керектӱ јазалдарды экелген. Јӱк ле бу ууламјыга кажы ла тӧрт сааттыҥ бажында 12 баладаҥ келет. Бастыра 48 бала јӱрет.

Алексейдиҥ айтканыла, ЦДТ-га ол бойы келген ле грантта туружып, мындый ӱлекер аайынча иштеерге турганын јартаган. Балдардыҥ јайаандыгыныҥ тӧс јери оны јӧмӧгӧн, кып берген. Оноҥ бери бир јылдаҥ ажа берген. Алексей бойы Россияныҥ јурт јердиҥ јашӧскӱриминиҥ бирлигиниҥ турчызы. Бу ӱлекер Росјашӧскӱримниҥ акчазына эдилген. Аймактыҥ, республиканыҥ бюджединеҥ эмес.

— Ӧмӧлигис јиит, эрчимдӱ. Оныҥ да учун кӧп тоолу ӱлекерлерде, гранттарда туружадыс. Кайдаҥ кандый акча иштеп алатанын бастыра шиҥдеп кӧрӧдис. 14 јаштаҥ ала 35 јашка јетире јашӧскӱрим бир миллион салковойго јетире грант акча алар аргалу. Бистиҥ педагогический ӧмӧлигис јиит учун ӱлекерлер бичийдис. 2019 јылдаҥ ала бӱгӱнге јетире алты ӱлекерис гранттар ойноп алган. Бу кӧргӱзӱле республика ичинде озочыл болодыс — деп, ЦДТ-ныҥ директоры Вероника Осинцева чала оморкогонду айдат. А не оморкобос? Анда иштеп тургандарла куучындажарыста, кажызыныҥ ла кӧстӧри кӱйӱп, ижи јарап турганы сезилип турды.

Кыптардыҥ бирӱзине кирип барзабыс, оогош балдар алтай шатра ойногылап отурды. Бу кыпта болчомдорды алтай шатрала, шахматла ойноорына ӱредип турган эмтир. Ол кӱн таскадаачызы Оксана Кузнецова Горно-Алтайсктӧӧн курстарга барган болуптыр. Ондый да болзо, кружок ӧдӧт. Кып та мындый ойындар ойноорына келиштире јазалган. Стенеде јаан шахматтыҥ доскозы, аҥылу эттире јазалган столдор, проектор. Кыскарта айтса, кӧс сӱӱндирер јылу айалга.

— Алтай шатра јарайт па? — деген сурагыма, балдардаҥ «ойын бойы јарайт, меени иштедет» деген каруу алдым.

Директордыҥ айтканыла, Оксана Кузнецова ӱч ле јыл иштейт, је андый да болзо, ӱредип турган балдарыныҥ ортозында республикан маргаандардыҥ јеҥӱчилдери ле призерлоры бар.

База бир кыпта кикер ойынныҥ профессионал столы турат. Ол база ла гранттыҥ акчазына алынган. Столдыҥ бескези 103 килограмм, баазы да ол ло кире эмтир. Бу ӱлекерди школдыҥ ӱренеечизи Виктория Чернова ӱредӱчизиле кожо бичиген. Ӱлекер Росјашӧскӱримниҥ грантын ойноп алган. Јербойыныҥ да, республиканыҥ да бюджеди эмес, федерал бюджет деп такып айдар кӱӱниҥ келер. Стол алынган кийнинеҥ турнир ӧткӱрилген.

Кыптардыҥ база бирӱзинде батуттар турат. Олорды база ла гранттыҥ акчазына садып алган. Эмди бу батуттарла јаҥыс ла балдар тазыктырынып турган эмес, эҥирлер сайын јаан улуска фитнес студия иштейт.

Уур јӱрӱмдик айалгалардаҥ улам садикке јӱрбей турган балдарды школго белетеериниҥ кыбы база бар. Анда иштеп турган педагог байа балдарды кычырарына, тоолоорына, бичиирине ӱредет. Балдар бери акча тӧлӧбӧзинеҥ јӱрет.

3D-принтердиҥ болужыла ӱч бӱдӱм пластиктеҥ јӱзӱн-башка эдимдер эдер кып база бар. Кызычактар 3D-ручкала иштенерин сӱӱйт. Анда ла лего конструктордоҥ эдимдер јазаарга јараар. Сувенирлер белетеер кып база бар.

— Балдарды бери келип, бойлорына јаҥы ачылталар этсин, керектӱ ле тузалу билгирлер алзын деп јилбиркедер керек. Јылына мында бир муҥнаҥ кӧп бала јӱрет — деп, Вероника Осинцева айтты. Мынайда јазалган, јеткилделген ЦДТ-га не келбес деген санаалу јанып ийдис.

Кырчын ЯШЕВ
Евгений БУТУШЕВТИҤ фотојуруктары