Алтайдын Чолмоны

Аргачы маала ажын ӧскӱрерин орныктырат

16.07.2020

Чой аймактыҥ ӱч аргачызы 2020 јылдыҥ баштапкы јарымында Алтай Республиканыҥ јурт ээлеминиҥ министерствозыныҥ гранттарына конкурста ойноп алган. Ол тоодо Чойдо јадып турган аргачы Виталий Скобелин. Бу аргачы эки гектар јерде 1,5 тонна картошко отургускан ла государствоныҥ бу јӧмӧлтӧ-акчазына јаҥы «Беларусь» трактор садып алган. Ол маала ажын отургузарга ла тӱжӱм јуурга сӱреен керектӱ техника болуп јат.

2020 јылдыҥ баштапкы јарымында министерстводо ижин јаҥы баштап турган крестьян-фермер ээлемдерди јӧмӧӧрине гранттар берерине конкурста турушкан «Скобелин В. Е.» деген крестьян-фермер ээлемниҥ аргачы-планы јараду алган. Гранттыҥ кеми 2,079 млн салковой болгон. Бу кире акча-манат маала ажын отургузарга, ӧскӧ дӧ јепселдер аларына керектӱ трактор садып аларга, маала ажын кичеер хранилище тударына јеткен.

– Виталий, маала ажын отургузар амаду-санаа кайдаҥ келген? Тергеениҥ јурт ээлеминиҥ министерствозына Чой аймактыҥ аргачызынаҥ ондый угузу баштапкы катап болгон…

– Бистиҥ аймакта јерде иштеп, тузалу ӧзӱмдер отургузары, ол тоодо маала ажын отургузары астаган, мында промышленный кеминде кем де иштебей јат. Айдарда, бу бӧлӱк бош болуп калган. Ого ӱзеери бистиҥ кӱс ле кыш ӧйинде тууразынаҥ экелген ле садып алып турган картошкодо химия толтыра болуп јат. Мен дезе, су-кадык ла кижиге тузалу курсак иштеп аларга турум.

– Ондый болзын деп, јакшы ӱрен керек. Слер кандый сортту картошко отургузып туругар?

– Ӱренди мен Шабалин јурттаҥ садып алгам, «Гала» деп јакшынак сорт. Колорадский коҥустый каршулу курт-коҥустаҥ ол ару, оныҥ учун оны корондобоско јараар. Бу сорт картошко кӧп бӱдӱп јат ла бистиҥ јердиҥ айалгазында јакшы ӧзӱп туру.

– Канча кирези тӱжӱм јуурга иженип туругар?

– Эмди тура 1,5 тонна отургустыс. Бир 37 тонна тӱжӱм јуурга пландап турубыс. Олордоҥ 7 тонназын ӱренге артырарыс.

– Бӱгӱнги кӱнде участокто кандый иштер эдип туругар?

– Картошконы одойдыс, тӧстӧрин јаап турубыс, улустыҥ мал-ажы ла ӧскӧ дӧ тындулар кирбезин деп, айландыра атпак эмикле манайдыс.

– Грант аларыныҥ кыйалтазы јок ээжизи – ол иштеер јерлер тӧзӧӧри болуп јат. Слерде канча кижи иштеп туру?

– Эмди тура эки ле – башка-башка иштер бӱдӱреечи ишмекчи ле тракторист.

– Слер бойоордыҥ аргачылыкты јӧмӧӧрине 2,079 млн салковой алганаар. Бу акча-манат кандый јепселдер аларына керектӱ?

– Озо ло баштап трактор ло ого колбоп иштедерге керектӱ — картошко отургузар ла казар, јер сӱрер јепселдер аларга турбай. Тракторды мен садып алгам. Јап-јаҥы «Беларусь», арткандары јолдо келип јат.

– Баштапкы тӱжӱмди садар јер јарталган ба?

– Эмди тура Чой аймакта ла садарым. Темдектезе, бюджеттеги организацияларга: балдардыҥ садтарына, школдорго. Онойдо ок текши эл-јонды азыраар предприятиелерге садарыс, јербойындагы магазиндерге јетирерин база шӱӱжедис. Баалар одыруныҥ баазынаҥ камаанду болор. Оныла коштой, килограмм картошконыҥ баазына јылдыҥ ӧйи база камаанын јетирер. Кӱскиде јеҥил болзо, јаскыда баалу боло берери јарт.

– Кышкыда картошконы кайда кичеерге туругар? Ӱренге база артырар керек болор.

– Эмди тура аҥылу јазалган хранилище арендага аларым. Келер јылда бойым маала ажын кичеер хранилище тударга пландайдым. Нениҥ учун дезе, картошконы кӧптӧдӧ отургузып, јыл туркунына садатан кӧмзӧлӱ болор керек. Маала ажыныҥ хранилищезинде эҥ учурлузы – ол јылыдар системаны чын иштедери. Мында температураны бастыра јанынаҥ шиҥжӱде тудар керек – картошко чечектебезин де, тоҥбозын да деп. Хранилищени јердиҥ алдыла ӧткӱрилген труба јылыдар. Эмди тура јарамыкту ӱлекер бедиреп турубыс. Јастырбаска ӧскӧ аргачылардаҥ ӱренедис.

– Государствоныҥ јӧмӧлтӧ-акчазын Слер техника аларына чыгымдаганаар. Је јер база керектӱ ле јеҥил баалу байлык ине?

– Јерди мен арендага алгам. Келер ӧйдӧ јерди элбедип, јаҥыс ла картошко эмес, је свекла, морковь отургузып, аймактыҥ тыштында да садарга турум.

– Бойыныҥ керегин ачарга турган улуска кандый шӱӱлте айдып береригер?

– Эҥ учурлузы – чын амаду тургузып, оны бӱдӱрерге ичкери барып, колдорды бош салбас керек. Кандый ла керекте бойыныҥ уур-кӱчтери бар. Эмди агропромышленный комплексте башка-башка ууламјылу иштерди јӧмӧп турган государственный программалар бар, олордо туружар ла керек.