Алтайдын Чолмоны

Јеҥӱ бистиҥ болор!

29.11.2022

Кӱчӱрген айдыҥ 24-чи кӱнинде Горно-Алтайскка јарлу боксер, WBA, IBF версиялар аайынча телекейдиҥ чемпионы Денис Лебедев келип јӱрген.

Денис Албаты фронтыныҥ «Ончозы јеҥӱге» деген ӱлекериниҥ амбассадоры болот. Ӧткӧн јайда ол ДНР-дыҥ Албаты милициязыныҥ аҥылу ууламјылу 3-чи таҥынаҥ бригадазына гуманитар болуш јууп, бойы јетирген. Ол тушта подразделениеге бронежилеттер, каскалар, цифровой рациялар, квадрокоптерлер, тепловизорлор ло кийим-тудум јетирилген.
Денис Лебедевтиҥ Горно-Алтайскта баштапкы туштажузы Најылыктыҥ туразында ӧткӧн. Албаты фронтыныҥ Алтай Республикада бӧлӱгиниҥ јааны Ольга Матросова туштажуга келген улуска «Ончозы јеҥӱге» деген ӱлекер керегинде куучындап, бу ӱлекер аҥылу јуучыл операцияла кожо башталганын темдектеген. Баштап тарый республикабыстаҥ Донбасска гуманитар болуш, оны ээчий аҥылу јуучыл операцияда туружып турган јуучылдарга кийим-тудум аткарылганын, мобилизация башталарда, тергеелик чоттор ачылганын ла Алтай Республикадаҥ бу аҥылу јуучыл операцияда туружып турган уулдарга болуш јуунадылып турганын ол база айткан.

Болуш јуунадатан иш тӱгенбегенин, оноҥ до ары улалып јатканын темдектеер керек. Бу туштажуда јондык, аргачылар, јаҥныҥ органдарыныҥ ла тӧрӧлчи кӱӱнге таскадар клубтардыҥ чыгартулу улузы турушкан. Олордыҥ бастыразы ла «Ончозы јеҥӱге» деген ӱлекерде туружып, аҥылу јуучыл операциядагы јуучылдарга јӧмӧлтӧ эдеринде бойлорыныҥ ӱлӱзин јетирген. Оныҥ ду учун бу кӱнде олорго Быйанду самаралар табыштырылган. Олорды табыштырган кижи боксло телекейдиҥ чемпионы Денис Лебедев.
Денис залда отургандарга «Кару улус» деп баштанып, алкыш-быйанын айткан. «Карын орооныста слердий улус кӧп болгоны јакшы. Бу тегин ле сӧстӧр эмес. Эл-јоныстыҥ кӧп сабазы айалганы оҥдойт. Бӱгӱн орооныста улустыҥ сегизен проценти ӱстиги главнокомандующийдиҥ аҥылу јуучыл операцияны баштаар деген јӧбин јӧмӧп јат. Бастырабыс солундарды кӧрӧдис, кычырадыс. Ӧскӧ дӧ ороондордыҥ кӧп тоолу граждандары, ол тоодо американецтер, США кайдӧӧн лӧ киришсе, анда јуу-чак болуп турганын јарт оҥдоп баштаганын ол ло интернеттеҥ билип аларга јараар. Орооныстыҥ президенти В. В. Путин НАТО-ны бистиҥ гран-кыйуларга јууктабазын деп канча катап баштанган эди. Је олор бистиҥ санааркажысты бир де ајаруга албаган. Эйе, аҥылу јуучыл операцияны бис баштаганыс, је бис бу јуучыл операцияла коруланып јадыс. Орооныстыҥ гран-кыйуларын корыйдыс. Мениҥ кӧрӱм-санаам Владимир Владимирович Путинниҥ кӧрӱм-санаазына бӱткӱлинче келижет. Оныҥ да учун спортто карьерамды тӱгезип, бойымды орооныстыҥ социальный јӱрӱмине учурлаар деп санангам. Спорт политиканыҥ тыштында деп айдадылар. Је качан мен калганчы јудуруктажымды ӧткӱрерге Америкадӧӧн эки айга тазыктыраачыма барарга јазанарымда, меге визагар јабылган деп божотпогондор. «Слер санкциялар алдында» дешкен. Мен Сергей Лавров ло ӧскӧ дӧ јарлу башкараачыларысла кожо бир санкционный тооломдо болгонымла оморкойдым.

Айса болзо, кемниҥ де Лугансктӧӧн, Донбастӧӧн болуш јетирип апарар кӱӱни бар. Андый улус Ольга Матросовала, Албаты фронтыныҥ тӧс штабыныҥ турчыларыла колбу тудуп, андый јол-јорукты тӧзӧӧр аргалу. Ол ло Мариупольго гуманитар болуш апарарыста, кожо бир мааны апарганыс. Анда јадып турган улус айылдарына илерге бистеҥ маанылар сураган эди. Баштапкы јол-јоругыста бисти бой-бойыстаҥ ыраабазын деп айдышкан. Кем билер, ол ло улустыҥ ортозында јажынган ӧштӱлер де, кайучылдар да болордоҥ айабас. Мен, бойымга бӱдӱнип турган кижи, физический белетениш јанынаҥ айдадым, чала туура база бергем. Улусла куучындажып тура, ол ло јемирилген туралардыҥ јанында, алдында балдар ойногон площадкаларда, балдардыҥ сӧӧксалгыштарын кӧргӧм. Сӱрекей ачу…
Бистиҥ президенттиҥ эдип турганына ајару эдигер, ол јасактарды, телекейлик ээжилерди бир де буспайт. Ӧштӱлер дезе, оныҥ јастырарын энчикпей сакыйдылар. Бойлоры дезе телекейлик ээжилерди јаантайын бузадылар. Кайда да бис јастырадыс, тӱрген эдип ийетен иштер буудактала берет. Је Арасейде алдынаҥ бери андый болгон ине – узак јегедис, је оноҥ тӱрген барадыс. Бу да учуралда андый ла болзын.

Украинаныҥ черӱзи амыр јаткан улусты ӧлтӱрип турганын кӧрӧдис. Бу ла јуукта олјого кирген јуучылдарысты аткылап салганын кӧргӱстилер. Мыныла колбой ӧскӧ ороондор унчукпайт та. Башка айалгада тал-табыжын тӱрген кӧдӱрер эди. Эмди ле Москвада, Подмосковьеде, Старый Осколдо, Белгородто ал-камык украинский номерлерлӱ кӧлӱктер јӱрет. Украинада российский номерлӱ кӧлӱк јӱрген болзо, не болор эди. Бистиҥ ӱредӱчилер јуу-чак болбос учурлу деп ӱредип турза, олордыҥ ӱредӱчилери россияндарды ӧлтӱрер керек деп ӱредет. Таныш јуучыл уулдар школдордыҥ бирӱзине кирип барарда, анда јаткан бичиктерде бистиҥ албатыны, ороонысты ӧштӱ деп јартамалдар болгон. Ол бичик туку сегис јыл кайра чыгарылган. Балдарды оогоштоҥ ала анайда ӱредип јаткан да. Кӱнбадыштыҥ камаанына алдыртып, бу јууга ӧнӧтийин белетенгендер. Эки карындаш славян албаты бой-бойын јоголтып јатканы ачымчылу. Мында бӱткӱлинче Зеленский ле оныҥ командазы, олордыҥ ӧткӱрип турган политиказы бурулу деп сананадым. Бистиҥ бӱгӱнги амадубыс – кажыбыс ла ижин чыҥдый, једимдӱ эдер керек» – деп, ол айткан.

Туштажуда турушкан улустыҥ кезиги база куучын айткан. «Алтай Республиканыҥ алтай шатра аайынча федерациязы» деп тергеелик јондык организацияныҥ президенти Геннадий Ядагаев јуукта шатрала маргаан ӧткӧнин ле анда шатрачылар аҥылу јуучыл операцияда туружып јаткан јерлештериске јӧмӧлтӧ-болуш јетирер амадула 35 муҥ салковой акча јуунатканын айткан. Ол анайда ок Денис Лебедевтиҥ спорттогы једимдериле оморкогонын, бу једимдер јаҥыс ла Денистиҥ эмес, бӱткӱл орооныстыҥ једимдери болгонын темдектеген.

«Женщины Алтая – Алтайдыҥ Эпшилери» деп јондык организацияныҥ башкараачызы Светлана Полетаева бу ууламјыда кандый иштер ӧткӱрип турганы керегинде куучындаган. «Бис солдаттардыҥ энелериниҥ соведин тӧзӧӧргӧ болушканыс. Бу совет јайрадыларда, оны орныктырары аайынча сурак тура берген. Солдаттардыҥ энелериниҥ соведи эки јара айрылып, кемизи де черӱбисти јӧмӧшкӧн болзо, кемизи де удура болгон. Андый да болзо, кӧп саба ӱй улус черӱ, кандый да болзо, албатыла тудуш болгонын оҥдоп јат. Царский, Советский, бӱгӱн Российский черӱ – ол орооныстыҥ сок јаҥыс коручылы. Бис иштейдис. Бистиҥ организация республикада гуманитар болуш јетирер ишти баштаган. Јаан тергеелер 15-20 тонна гуманитар болуштаҥ јууган болзо, бистиҥ кичинек республикада јуулган баштапкы гуманитар болуштыҥ кеми 13 тонна болгон. Оны јуурында оогош то, јаан да јашту улус турушкан. Бастыра албаты јӧмӧшкӧн. Мынызы биске јаан учурлу. Оныҥ кийнинде де болуш јууганыс. Онызын јарлабайдыс, је бу ууламјыда кажы ла кӱн иштейдис. Бу ла эки кӱн кайра јаан эмес Сугаш јуртта ӱй улус он ӱч таар тӱк јууп, Чой аймактӧӧн аткарган. Анда ӱй улус јуулыжып, бистиҥ јуучылдарга јылу носоктор, меелейлер, перчаткалар, јеҥјоктор тӱӱрин баштап ийген. Бу учурлу ла керектӱ иш. Организациябыстыҥ турчылары ла Солдаттардыҥ энелериниҥ соведи ӧмӧ-јӧмӧ иштейт. Јуукта бир бӧлӱк улус Кавказта госпитальда эмденип турган јерлештериске барып келген. Аргабыс јеткенче аш-курсак ла самаралар апарып бергенис. Уулдарыс «Алтайыстыҥ мӧди» деп сӱӱнишкен. Госпитальда республикабыстаҥ орус уулдар да болгон. Олор «Курут и казы нам нужен» деп айдышкан. Бис ӱч катап аш-курсак аткарганыс, мынаҥ да ары аткарарыс. Бу ууламјыда ижисти тыҥ ла јарлабайдыс. Не дезе, кажы ла ӱй кижи айалганы оҥдойт. Бис бойыстыҥ уулдарысла, эр улузысла оморкойдыс, олорды сӱӱйдис. Кажыбыс ла амыр-энчӱ болорын кӱӱнзейдис. Кажы ла энениҥ уулы эзен, су-кадык болзын!» – деп, Светлана Ефимовна айткан.

Бу туштажуныҥ кийнинеҥ Денис Лебедев база кӧп керек-јарактарда турушкан. Ол Василий Маргеловтыҥ кереезине чечектер салган, ӧскӱс ле ада-энезиниҥ ајарузы јок арткан балдардыҥ Г. К. Жуковтыҥ адыла адалган школ-интернадында боксерский залдыҥ ачылтазында туружып, јиит спортчыларга мастер-класс ӧткӱрген, Тергееле башкарар тӧс јер ӧткӱрген чике эфирде туружып, спорт, билези, јӱрӱмге кӧрӱми ле Тӧрӧлине сӱӱжи керегинде куучындаган, Росгвардияныҥ јуучылдарыла тушташкан. Кӱчӱрген айдыҥ 25-чи кӱнинде Маймада «Атлант» деп спорткомплексте бокс аайынча маргаанныҥ ачылтазында турушкан.

Кырчын ЯШЕВ
Евгений БУТУШЕВТИҤ фотојуругы