Эҥ јаан фондтордыҥ бирӱзи

14.08.2018

Республикада «Система» фондтыҥ јаан килемјилик программазы ижин баштаган.
Чокымдап айткажын, бу фонд ижин тергеебисте ӱч јыл кайра баштаган. «Система» деп килемјилик фондтыҥ программазы Алтай Республиканыҥ башкарузы ла АФК «Система» ортодогы јӧптӧжӱ аайынча иштейт.

Бу программа культуралык ла јонјӱрӱмдик баштаҥкайларды бириктирет. Олордыҥ тоозында А. В. Анохинниҥ адыла адалган музейге акча тӧлӧбӧзинеҥ кирери, экскурсиялар, театрал кӧргӱзӱлер, балдарга мастер-класстар, социальный учреждениелерге, ӱредӱниҥ ле су-кадыкты корыырыныҥ учреждениелерине јӧмӧлтӧ, анайда ок килемјилик болуш јетирери болуп јат.

Тергеебисте ӧткӱрери темдектелген керек-јарактар керегинде толо јетирӱни фондтыҥ чыгартылу улузы куран айдыҥ 10-чы кӱнинде республикан башкаруныҥ туразында ӧткӧн пресс-конференцияда эткен. Анда турушкан АР-дыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ ордынчызы Роман Птицын «Система» деп килемјилик фонд тергеебисте ӱчинчи јыл иштеп јатканын темдектеген. 2016 јылдыҥ кичӱ изӱ айында Санкт-Петербургта ӧткӧн экономический форумда АР-дыҥ башчызы Александр Бердников ло бу фондтыҥ попечительский совединиҥ јааны Владимир Евтушенков ӧмӧ-јӧмӧ иш керегинде јӧптӧжӱге кол салган соҥында бу иш башталган.

— Бис ӱчинчи јыл кожо иштейдис. Мынаҥ озо «Солоҥы» деп адалган фестиваль ӧткӱргенис. Ӧткӧн јылда «Клер ӧйгӧ лифт» деп атту керек-јарак ӧткӧн. Борис Грачевский турушкан «Киномай» деген фестиваль да ӧткӧн эди. Быјыл фонд бойыныҥ социальный ӱлекер-проекттерди јӧмӧӧр программазыныҥ бӱдӱмин ӧскӧртип, оноҥ ары улалтат – деп, Роман Птицын айткан.

«Система» деп килемјилик фондтыҥ президенти Анна Янчевскаяныҥ айтканыла, фонд тергеелердеги јонјӱрӱмдик сурактарды чечерге, системный эп-арга тузаланат. Андый тергеелердиҥ тоозына Алтай Республика база кирет. Фонд быјылгы программазын ӧскӧртип, культуралык ла јонјӱрӱмдик баштаҥкайларды бириктирер деген шӱӱлтеге келген.
Культуралык программа керегинде айдар болзо, республикада куран айдыҥ 11-14 кӱндеринде «Культурный выходной» деп адалган акция ӧдӧр. Куран айдыҥ 11-чи кӱнинде каланыҥ эл-јонында А. В. Анохинниҥ адыла адалган эл музейге акча тӧлӧбӧзинеҥ кирер арга болгон. Улус тӧс экспозициядаҥ башка музейдиҥ ишчилери ле волонтерлор белетеген јилбӱлӱ программада туружар. Кан-Оозы, Кӧксуу-Оозы ла Шабалин аймактарда јаткан улус культуралык керек-јарактарда: Орус музейдиҥ јуруктарыныҥ мобильный кӧрӱзи аайынча экскурсияларда туружар, театрал кӧргӱзӱлерди, интерактивный шоуларды ла мастер-класстарды кӧрӧр аргалу.

Куран айдыҥ 12-14 кӱндеринде «Культурный выходной» Шыргайты, Jабаган, Чендек, Мульта ла Тихонькая јурттардыҥ школдорында ӧдӧр. Ого келген кӧрӧӧчилерде МТС-тыҥ јайаан лабораториязыныҥ «Керек шляпада» деп адалган ойын-кӧргӱзӱзин, наадайлардыҥ «Приключения Эконешки» деп спектаклин, «Чӧрчӧктӧрдиҥ мобильный театрын», Орус музейдиҥ реподукцияларыныҥ кӧрӱзин кӧрӧр арга болор. Кӧрӱге анайда ок јарлу јерлежис, јурукчы Г. И. Чорос-Гуркинниҥ, анайда ок оныҥ ӱредӱчилери Иван Шишкинниҥ ле Александр Киселевтыҥ јуруктары чыгарылар. Фокустар, аквагрим, наадайларды јӱргӱзери, јилбилӱ старттар, шарлардаҥ моделирование аайынча мастер-класстар ӧдӧр.

Килемјилик акцияла колбой «Система» фонд Алтай Республикада јонјӱрӱмдик программазын база ӧткӱрет. Темдектезе, балдардыҥ республикан библиотеказына ла Улаган аймактыҥ библиотеказына јаҥы бичиктер табыштырылар. Горно-Алтайскта балдардыҥ јуранар школына јӱрӱп турган јиит јурукчыларга мольберттер берилер. Jети аймакта иштеп турган кеендиктиҥ школдорына кӱӱлик ойноткылар (цифровой пианинолор, баяндар, домралар, гитаралар ла оноҥ до ӧскӧзи) сыйлалар.

Балдардыҥ су-кадыгын орныктырар ӱч лагерьге столдо ойноор теннистиҥ, тышкары јуунадар конструктордыҥ, шахматтардыҥ комплекттери табыштырылар. «Культурный выходнойдо» туружып јаткан беш школго фонд јилбилӱ старттар ӧткӱрерине ле наадайлардыҥ театрын тӧзӧӧрине керектӱ комплекттер сыйлаар.

Тӧрт эмчиликте балдар ойноор кыптар ачылар. Бу эмчиликтердиҥ бирӱзи Чой, экинчизи Чамал аймактарда. Кажы ла кыпта јаҥы мебель, наадайлар, коляскалар, конструкторлор ло оноҥ до ӧскӧ ойынчыктар болор. Бу ӱлекер-проекттиҥ бюджеди 700 муҥ салковойго јуук. Ойноор кыптардыҥ ачылтазында самынду кӧбӱктердиҥ шоулары ӧдӧр.
Оноҥ башка «Детский мир» Алтай Республиканыҥ иш, јонјӱрӱмдик ӧзӱм ле эл-јонды ишле јеткилдеер министерствозына аргазы кирелӱ билелерге деп балдардыҥ кийимин, школго керектӱ эдимдер табыштырар. Бу килемјилик болуштыҥ кеми 1,3 миллион салковойды ажат.

Алтай Республика «Детский мир» компаниялардыҥ группазыныҥ аҥылу ајарузында турат. Ӱч јылдыҥ туркунына тергеебиске 22 миллион салковойго турар болуш јетирилген: 10 эмчиликте 17 ойноор кып ачылган ла аргазы кирелӱ билелерге гуманитар болуш эдилген.

— Бис фондтыҥ ӧткӱрип турган килемјилик ӱлекер-проекттери тузалу ла керектӱ болгонын кӧрӧдис. Оныҥ да учун Алтай Республиканыҥ башкарузыла мындый једимдӱ иш мынаҥ да ары улаларына бӱдедим — деп, «Детский мир» компаниялардыҥ группазыныҥ тыш ла ич коммуникациялар аайынча башкартузыныҥ јааны Надежда Киселева айткан.
Башкаруда ӧткӧн пресс-конференцияныҥ кийнинеҥ оныҥ туружаачылары А. В. Анохинниҥ адыла адалган эл музейге барып јӱрген.

* * *

«Система» деп килемјилик фонд Россияныҥ эҥ јаан килемјилик фондторыныҥ бирӱзи болуп јат. Ол 2004 јылда АФК «Системаныҥ» компанияларыныҥ социальный ижиниҥ операторы болуп тӧзӧлгӧн. Фондтыҥ программалары технологиялык, јонјӱрӱмдик, культуралык ла кеендик бӧлӱктерде болуп, јаҥы технологиялар эл-јонныҥ јӱрӱминиҥ чыҥдыйын канайда солып ийерин кӧргӱзет. Фонд «Келер ӧйгӧ лифт» деп адалган программа ажыра јаан шиҥжӱ ӱлекер-проекттер ӧткӱрерге баштаҥкай эдет. Бу ӱлекер-проекттер јонјӱрӱмдик сурактарды чечери аайынча технологиялык шӱӱлтелерди табарына ууламјылалган болуп јат. Фонд Россиядагы эмдиги инженерный ӱредӱни јӧмӧйт лӧ технологиялык бӧлӱктеги јайаан аргалардыҥ ӧзӱмине камаанын јетирет.

Фондтыҥ культуралык баштаҥкайлары музейлерге бойлорын цифровой телкемде билгир кӧргӱзерге болужат. Jонјӱрӱмдик программалары ветерандарга бийик технологиялык медициналык јӧмӧлтӧ эдерине ууламјылалган. Фонд анайда ок јаҥы технологиялардыҥ аргалары керегинде куучындаар ла технологиялык билгирлердиҥ кемин бийиктедер амадула јартамалду ӱлекер-проекттер ӧткӱрет. Билим-јарлу бичиктер чыгарат, музейлерле кожо иштейт.

* * *

«Культурный выходной» деген акция Санкт-Петербург, Москва, Ростов-на-Дону, Екатеринбург ла Саратов калаларда база ӧткӧн лӧ андагы керек-јарактарга текши тооло 40 муҥ кире кижи келип јӱрген. Бу акция 2018 јылдыҥ кичӱ изӱ айыныҥ баштапкы кӱндеринде Российский Федерацияныҥ культура министерствозыныҥ јӧмӧлтӧзин алган.

К. Яшев

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина