Алтайдын Чолмоны

Нацӱлекерлерге учурлалган jуунда турушкан

16.10.2018

Алтай Республиканыҥ башчызы Александр Бердников РФ-тыҥ Президентиниҥ Россияныҥ национальный амадулары ла оныҥ ӧзӱминиҥ 2024 јылга јетире стратегический иш-амадулары керегинде Јарлыгын бӱдӱрери аайынча Государственный советтиҥ ишмекчи јууныныҥ баштапкы јуунында турушкан. Москвада ӧткӧн јуунды Президенттиҥ болушчызы, Госсоветтиҥ качызы Игорь Левитин башкарып ӧткӱрген.

Јуунныҥ ижинде бӱдӱреечи јаҥныҥ федерал органдарыныҥ башкараачылары, Россия Федерацияныҥ субъекттериниҥ јаандары, Государственный Думаныҥ ла билим-эксперт организациялардыҥ чыгартулу улузы турушкан деп, РФ-тыҥ Президентиниҥ пресс-службазы јетирет.

Јуунда ишмекчи группаныҥ докладыныҥ концепциязы шӱӱжилген. Акча-манат аайынча министрдиҥ баштапкы ордынчызы Леонид Горнин национальный ӱлекерлерди бӱдӱрерин акча-манатла јеткилдеери керегинде јетирӱ эткен. Нацӱлекерлердиҥ кажызын ла тергеелерде канайда бӱдӱрери јанынаҥ шиҥжӱ ӧткӱрери керектӱ болгоны јуунда темдектелген.

Ишмекчи группада мындый ууламјылар аайынча подгруппалар тӧзӧлгӧн: демография ла су-кадыкты корыыры, ӱредӱлик, улус јадар туралар ла каладагы јадын-јӱрӱмниҥ бӧлӱги, инфраструктура, экология, экономика, цифровой экономика, культура. Јуун ӧйинде подгруппалардыҥ башкараачылары база јетирӱлер эткен. Шӱӱжӱниҥ кийнинеҥ ишти канча кире ӧйдиҥ туркунына бӱдӱрери ле оныҥ бӱдӱмдери чокымдалган, докладтыҥ бӧлӱктерин тӧзӧӧри бирлик эп-аргала ӧткӱрилери јӧптӧлгӧн. Подгруппаларда дезе докладтыҥ ӱлекериниҥ бӧлӱктерин белетеери аайынча иш тӧзӧлӧр. Докладтыҥ бириктирилген ӱлекерин редакционный группа ӧрӧ адалган ишмекчи группаныҥ экинчи јуунында шӱӱжерине белетеп салар, бу јуун 2018 јылдыҥ кӱчӱрген айы кирезинде ӧдӧр.

Алтай Республикада дезе президенттиҥ Јарлыгын бӱдӱрери тергеениҥ башчызыныҥ аҥылу шиҥжӱзинде тудулат. Мынаҥ озо ӧйдӧ тергеениҥ башкарузында Александр Бердниковтыҥ башкартузыла јуун ӧткӧн, анда јаҥныҥ органдарыныҥ ижин бистиҥ тергеени национальный ӱлекерлерде туружарына белетеерине келиштирте тӧзӧӧри јанынаҥ сурактар шӱӱжилип кӧрӱлген.

Республиканыҥ башчызы республикан программаларды келиштиртери, мынаҥ озо ӧйдӧ јарадылган пландарды такыптаҥ кӧрӧри керектӱзине ајару эткен. «Бу ууламјы јанынаҥ бисти кыракы иш сакыйт. Алтай Республика јонјӱрӱмдик-экономический ӧзӱмниҥ јакшы динамиказын кӧргӱзер учурлу» — деп, тергеениҥ башчызы айткан.
Темдектелип калган ууламјылар јанынаҥ эрчимдӱ иш јербойында кӧп јылдардыҥ туркунына улалып келген, онызы нацӱлекерлерди Туулу Алтайда бӱдӱрерин једимдӱ ӧткӱрер арга берер деп, башчы темдектеген. Калганчы он јылдыҥ туркунына тергееде 86 школ тудулган ла јаҥыдаҥ јазалган, јурттарда ФАП-тар, балдардыҥ садтары тудулат. Анайда ок јаҥы перинатальный тӧс јердиҥ ӱлекери тургузылат, санитарный авиация ӧзӱм алынат, ӧскӧ дӧ кӧп тоолу ӱлекерлер јӱрӱмде бӱдет.

«Демография» деген национальный ӱлекер керегинде. Тергееде беш ӱлекерди бӱдӱрери пландалат: балдар чыккан соҥында билелерге акча-манатла јӧмӧлтӧ эдери, балдарлу ӱй улуска иштеерине јарамыкту айалгалар тӧзӧӧри. «Ӱредӱ» ле «Билим» деген нацӱлекерлер аайынча бистиҥ тергее тогус федерал ӱлекерлердиҥ сегизинде туружарга турган: «Бӱгӱнги ӧйдиҥ школы», «Кажы ла баланыҥ једими», «Бӱгӱнги ӧйдиҥ ада-энелери», «Цифровой школ», «Келер ӧйдиҥ ӱредӱчизи», «Јиит профессионалдар», «Кажы ла кижиге јаҥы аргалар», «Јонјӱрӱмдик эрчим».

Алтай Республиканыҥ тергеелик ӧзӱм аайынча министерствозы ӱч тергеелик ӱлекердиҥ паспортторын белетейт: олор тергееде јадып турган билелерди јакшынак тураларла јеткилдеери, улус јадар айалгазы јоголгон туралардыҥ тоозын астадары, туралардыҥ јанында ла кӧп улус болуп турган јерлерди, каланыҥ парктарын јарандырары јанынаҥ «Улус јадар тура ла каладагы айалга» деген нацӱлекерле колбулу.

Республика база ӱч ӱлекерде туружары темдектелет – «Јеткер јок ло чыҥдый автомобильный јолдор» деген нацӱлекер аайынча «Јолдордыҥ сети», «Јол ээлемниҥ ӧзӱминиҥ текшисистемный иш-керектери», «Јолло јорыктаарында јеткер болдыртпазы» деп ӱлекерлер.

«Экология» деген ууламјы аайынча бистиҥ республика алты ӱлекерде туружар: «Ичер суу», «Суулардыҥ таҥынаҥ аҥылу объекттерин чеберлеери», «Сӱрее-чӧпти ылгаштырарыныҥ ийде-кӱчиниҥ кеми јылына 12 муҥ тоннага јетире комплекстерин тудары», «Биобашкаланышты чеберлеп алары», «Агаштарды чеберлеп алары», «Ару ороон» деген ӱлекерлер.

«Культура» деп нацӱлекер јанынаҥ мындый программалар јанынаҥ иштер ӧдӧр: «Культурная среда», «Јайаандык улус», «Цифровой культура». Анайда ок республиканыҥ јеринде нацӱлекерлерле колбулу 20 кире тергеелик ӱлекерлер аайынча иштер ӧдӧр: «Кичӱ ле орто аргачылык ла таҥынаҥ аргачылык баштаҥкайларды јӧмӧӧри», «Иштиҥ арбынын бийиктедери ле эл-јонды ишле јеткилдеерин јӧмӧӧри», «Цифровой экономика», «Албатылар ортодогы кооперация (промышленный экспорт)».

АР-дыҥ башкарузыныҥ пресс-службазы