Алтайдын Чолмоны

Автопоезд Кош-Агаш аймакта

06.08.2019

Улустыҥ су-кадыгын акча тӧлӧтпӧзинеҥ шиҥдеер јондык ӱлекерде туружып турган эмчилер јаан изӱ айдыҥ 21-чи кӱнинде Кош-Агаш аймакка јеттилер. Эмчилерди аймактыҥ јааны Серикжан Кыдырбаев ле онойдо ок аймактыҥ депутаттар Совединиҥ јааны Санаш Дидунов алтай, орус ла казах албатылардыҥ чӱм-јаҥжыгуларыла уткыдылар.

Аймактыҥ башкартузы автопоездтиҥ ижине јарамыкту айалгалар тӧзӧп, эмчилерди јадар јерле, азырашла јеткилдеп, олордыҥ јурттар сайын иштеер ӧйиниҥ аайын келиштирип, су-кадыгын шиҥдедерге кӱӱнзеген улусты тартар иштер ӧткӱрген.

Аймакка јеткен кӱнниҥ эртенгизинде, 5.30 саат таҥ ла кӧлӱктер ыраак Бел-Ажу јуртка ууланарга белен болды. Автопоезд келер алдында кара јолды тӱзедип салганы јол-јорыкка јарамыкту болгон. Автопоезд Кош-Агаш аймактыҥ эмчилигиниҥ башкартузына баштадып, баштапкы јуртка јеткен.

Бел-Ажуда олорды јербойындагы коллегалары сакып јатты. Участковый эмчиликтиҥ педиатр-врачы Н. Матисаков эмчилик ишчилерди, ол тоодо Јазатыр јурттыҥ школыныҥ медишчизин јууп, эрчимдӱ ишке белен болдылар. Автопоездтиҥ кажы ла эмчизине таҥынаҥ кып берген, кӧчӱп јӱрер флюорографты эмчилик тӧзӧлмӧниҥ чедениниҥ ичине тургускан. Онойдо ок чеденниҥ ичинде «ПАЗ» автобуста гинекологиялык кып јазалган. Эмчилер керектӱ бичимелдер эдер эмчилик болушчылу, бойыныҥ кыптарында отура берерде, иш башталган.

Су-кадыгын шиҥдеп келген кажы ла кижиге элдеҥ озо волонтерлордо эмчилик картаны толтырып, алып алар керек болгон. Оныҥ кийнинде кажызы ла кыйалтазы јок флюорография ӧдӧр, тӱрген шиҥжӱге кан табыштырар ла ЭКГ ӧдӧр керек болгон. Бу некелтелерди ӧткӧн кийнинде улус кандый специалистке барарын бойлоры талдап барган. Келгендердиҥ кӧп сабазы јӱк ич-кӧгӱс органдардыҥ шиҥжӱзин ӧткӧн. Специалисттерге су-кадыгын элбеде шиҥдедерге анчада ла кӧп учуралдарда Јазатырдыҥ јаан јаштулары кӱӱнзегилеген.

«Су-кадык» автопоезд ӱлекер тергеениҥ удурумга башчызы Олег Хорохординниҥ баштаҥкайыла иштеп баштаган деп айдар керек. Эмчилердиҥ кӧчӱп јӱрер бригадазы аймактарда јаткандардыҥ некелтелерине тайанып јуулган. Эмчилердиҥ тоозында кардиолог, онколог, хирург, невролог, офтальмолог, отоларинголог, рентгенолог, УЗИ-шиҥдештиҥ эмчизи, уролог. Онойдо ок эмчилердиҥ шӱӱлтезиле, јаантайын јетпей турган ууламјылар аайынча балдардыҥ кардиолог-эмчизи, невролог, балдардыҥ гинекологы ла стоматолог болды. Кӧп улус эндокринологтыҥ јартамалдарын алар кӱӱндӱ болгон, је ондый специалист бригадада болбогон. Эмчилерге ченемелдӱ медицина ишчилер, фельдшерлер болушкан. Онойдо ок ӱлекердиҥ турчыларыныҥ тоозына волонтерлор — эмчилер белетеер колледжтиҥ ӱренеечилери — кирген. Эмчилердиҥ мындый айалгаларда ӧткӧн ишмекчи кӱндери сӱрекей эрчимдӱ болгон. Олор јӱк ле јарым саат ӧйгӧ ажанып-тыштанып алала, ойто ло ишке кирип тургулаган. Јурт јеезениҥ јааны Альберт Каменов кӱндӱлӱ айылчыларды школдыҥ ашканазында азыраар керектӱ иш-айалгалар тӧзӧп белетеген. Улус кӱн туркунына келип ле турды. Ак-јарыкка чыкканынаҥ ала кардиологто, неврологто бир де катап шиҥдетпеген оогош балдар кӧп болгон. Эмчилер су-кадыгында чочыдулу кубулталарлу улусты тургуза ла тооломго кийдирип, учетко алып турды. Шиҥдешти ӧткӧн кийнинде ле тӱрген госпитализация керек болгон учуралдар база болды.

Специалисттердиҥ ортозында УЗИ-шиҥдештиҥ эмчизи болгонына кӧп улус сӱӱнди. Олордыҥ кӧп сабазы щитовитказын кӧргӱзерге кӱӱнзеген. Бу айалга бийик ле ыраак јерлерде јаткандарда эндокринный системала колбулу оорулар кӧп учурап турганын база катап илеледи.

Баштапкы кӱнде эмчилерге Бел-Ажу јурттыҥ 953 кижизи кирген. Эмчилер улусты тӱнге јетире кӧргӧн. Олор једерге кӱч Аркыт јурттыҥ улузын сакып алар деп шӱӱшкен. Калганчы улус олордоҥ 20.30 саатта чыккан. Эки кижиге эмчиликте артып, каныныҥ бийик тебӱзинеҥ улам болуш алзын деп јакару эдилген. Је улус, байла, бӱткен бӱдӱми ондый учун, јаныксап, бичилген эмдердеҥ алала, јӱре берген. Автопоездтиҥ ижи ӧйинде «Чуйдыҥ таҥдагы» газеттиҥ корреспонденттери јербойындагы улустаҥ автопоездтиҥ ижи керегинде санаа-шӱӱлтелерин угуп алды.

Нурмухамед Матисаков, Бел-Ажуныҥ участковый эмчилигиниҥ башкараачызы: «Мындый тузалу ӱлекер иштеп баштаганы јарамыкту. Бӱгӱнги айылчыларыска јуртыстыҥ кӧп улузы канча јылдарга једип албас эди. Ӱлекер тӱгенбей, оноҥ ары улалзын деп кӱӱнзейдим. Мындый јакшынак керек-јарактар јылында эки катап ӧткӱрилип турган болзо, оноҥ артык болор эди. Онойдо ок улустыҥ кӧби эндокринолог келерин сакыган. Јурттыҥ эмчизи болуп тура, Јазатырдыҥ кӧп улузы эндокринный системазыла колбулу ооруларла оорып турганын билерим.

Кезик улус травматолог-ортопед эмчиге кӧрӱнер кӱӱндӱ болгон. Эмчиликтиҥ туразы оогош то болзо, кажы ла специалистте бойыныҥ кыбы болгон. Јурттыҥ улузыныҥ ончозына јуугы су-кадыгын келип шиҥдеткен».

Онойдо ок кӧчӱп јӱрер бригаданыҥ ижиниҥ аҥылузыла, бойыныҥ шӱӱлтелериле автопоездтиҥ тӧзӧӧчилери ӱлешти.

Вера Кучукова, ӱлекердиҥ тӧзӧӧчизи: «Кош-Агаш аймак — бис иштеп келген ӱчинчи аймак. Ӱч кӱнге специалисттер кайда да 2,5 муҥ кире кижи шиҥдейт. Кӱнинде бригаданыҥ эмчилери алты јӱстеҥ ала бир муҥнаҥ ажыра улус кӧрӧт. Автопоездте 14 эмчи, 7 эмчилик ишчи, 4 волонтер ло 3 организатор-тӧзӧӧчи иштейт. Специалисттердиҥ шиҥжӱзинеҥ башка бистиҥ ишчилер канда холестерин ле сахардыҥ кемин шиҥдеер экспрессанализтер эдет. Иш ӧдӧтӧн аайы-ээжилериле эдилет. Келип турган улус чыдамкай, кажызы ла бойыныҥ ӧйин сакып отурат. Јуртта кӧп балдарлу энелер барын темдектеп сӱӱнедис. Бригаданыҥ ижи канча кире кӧп улус шиҥдеерине ууламјылалган. Калганчы пациентке јетире иштейдис. Кӱнниҥ учында кажы ла специалисттиҥ ижиниҥ турулталары аайынча јуундажадыс. Кийнинде аналитикалык справка белетелет. Кажы ла аймакта текши айалгалар башкаланат. Шиҥдештердиҥ турултазында кату оорулар баштапкы катап илелелген учуралдар бар, база энедеҥ чыгардаҥ ала ооруларлу улус. Эмчиликке тургуза ла јатыргызар деген учуралдар да болгон. Бу ӱлекер бойыныҥ керектӱ болгонын кӧргӱскен. Јурт јаткандарга, анчада ла ыраак јерлерде турган јурттардыҥ улузына, чике специалисттерге кӧрӱнип турар керек» .

Республикан эмчилерге кӧрӱнгениле јербойыныҥ улузы ӱлешти.

Салтанат Манаспаева, Бел-Ажу јурттыҥ кижизи: «Мындый ӱлекер учун быйан! Эмчилер эмди де келип турзын. Бел-Ажуныҥ кӧп улузы эмчилерге једип алар эмес. Кош-Агаштагы да специалисттерге једип болбой јаткан да, республикан эмчилер керегинде куучын да јок. Ончобыс сӱӱнедис, мындый јакшынак арга берилген учун».

Вячеслав Черепанов: «Мындый автопоезд келер деп «Чуйдыҥ таҥдагы» газедистеҥ кычырып, эмчилерди энчикпей сакыганыс. Сӱрекей јакшы ӱлекер. Анчада ла Бел-Ажудый ыраак турган јурттарда јаткандарга. Албатыны сананып эдилген ӱлекер деп кӧрӱнет. Чындап та, эмдиги ӧйдӧ чике специалисттерге јӱк талон сакып кирериҥ. А бу учуралда олор биске бойлоры келген. Ӱлекер мынаҥ да ары јол алынып, кӧндӱксин деп кӱӱнзейдим. Келер јылда база сакыырыс».

Гульнара Джапарова, Бел-Ажу јурттыҥ участковый эмчилигиниҥ ишчизи: «Автопоезд келер деп биске эртеледе айдып салган болгон. Республикан эмчилер келерине чырмайып белетенгенис. Олор једип ле келерде, ишти баштаганыс. Јурттыҥ ончого јуук улузы су-кадыгын шиҥдетти. Ишмекчи кӱнниҥ учында бистиҥ бойыска да, јербойында эмчиликтиҥ ишчилерине, шиҥдедип алар арга болор деп иженедис. Ончо улус бу ӱлекер керегинде јакшы сӧзин айдат ла келер јылда ол бир катаптаҥ ас эмес болзын деп кӱӱнзейдилер».

Эртенгизинде ле эмчиликтердиҥ бригадазы Ко-Агаштыҥ аймак эмчилигинде иштеп јатты. Кажы ла эмчиде бойыныҥ кыбы, аймактыҥ эмчилигинеҥ эмчилик болушчы болгон. Аймактыҥ эмчилигинде коркышту кӧп улус болгон. Је эмчилик бригада ижин бӱдӱрип, бу экинчи кӱнде Кош-Агаштыҥ бойында 1226 кижиниҥ су-кадыгын шиҥдеген. Ӱч кӱнге «Су-кадык» автопоезд текшилей 2987 пациент кӧргӧн.

Кажы ла муниципалитет аайынча аналитикалык справка белетелген. Кош-Агаш аймак ичиле иштердиҥ турулталарыла, эҥ ле кӧп патологияны терапевт-эмчиниҥ ижи илелеген: канныҥ бийик тебӱзиниҥ оорузы, щитовидный железаныҥ оорузы (зоб), ӧкпӧлӧрдиҥ јаантайын оорыыр оорулары, онойдо ок эт-канда чочыдулу јаҥы бӱткендер табылган баштапкы учуралдар темдектелген. Лор-эмчи 233 кижини кӧргӧн. Оныҥ ижи аайынча Кош-Агашта кӧп саба кулактыҥ оорулары, Бел-Ажуда — тумчуктыҥ, Курайда — балдарда аденоидтер. Онойдо ок оорып турган 15 кижини республикан эмчиликтиҥ реаниматология, кардиология, терапевтический, педиатрический бӧлӱктери сайын јаттыргызар сурактар аайлаштырылган. 12 эпшиге пландалган аайыла гинекологиялык јанынаҥ, 20 кижиге хирургиялык патологиядаҥ улам, 5 неврологиялык оорулу, 15 терапевтический ле 50 ЛОР-оорулу улуска эмчиликке барзын деп јӧп-шӱӱлте берилген.

Бу јондык ӱлекер «Су-кадык» ла «Демография» нацӱлекерлер аайынча бӱдӱрилет. Алтай Республикада јаткандарга специализированный ла профилактикалык баштапкы болуш јетирерин некеген. Ол јылдыҥ ла ӧткӱрилип турар.

Кош-Агаш аймактыҥ кийнинде автопоезд Улаган аймакта токтогон. Ондо оныҥ ижин удурумга башчы, баштаҥкайды баштаган Олег Хорохордин кӧрӱп, јербойыныҥ улузыла куучындашкан.

Эҥ ыраак эки аймакта ӧткӱрилген иштердиҥ турулталарыла, Кош-Агаш аймактыҥ Јазатыр јуртында ай сайын келип турар терапевт, педиатр, чике специалисттер, акушер-гинеколог иштеери темдектелген. Улаган аймакта база ла ай сайын ондый ок специалисттер Балыкчы јуртта иштеер. Ого ӱзеери аймактардыҥ тӧс јурттарында улуска медшиҥдеш ле диспансеризация пландаары ла ӧткӱрери аайынча эмчилик профилактиканыҥ кыбыныҥ ижи тӧзӧлӧр.

Эмчилик «Су-кадык» автопоезд деген јондык ӱлекер ижин улалтат.

Тургуза ӧйдӧ автопоездтиҥ эмчилери Оҥдой аймакта иштейдилер. Оныҥ кийнинде Шабалин, Чой ло Турачак аймактарда јаткандар су-кадыгыныҥ айалгаларын шиҥдедип алар аргалу болор.

Сыгын айда автопоезд Чамал ла Майма аймактарда иштеер.