Jакшы керек јандырулу болор

18.05.2018

Jӱс сӧӧктӱ Айару Чеконова Кош-Агаш аймактыҥ Кӧкӧрӱ јуртында чыккан. Баштамы класстардыҥ кийнинеҥ каладагы республикан гимназияда ӱренген. Тургуза ӧйдӧ Айару ГАГУ-ныҥ студенти, оныла коштой — волонтер. Бичимел Айаруныҥ шак бу јолы керегинде болор.

Jол дееристе, Айаруга оны талдаарга да келишпеген. Оогоштоҥ ала, волонтер деп сӧс-оҥдомолды укпаган да тушта, ол тӧрӧл јуртындагы ӧмӧлик иштерде туружатан, јуртта јаткандарга, анчада ла карган улуска, ишке кӱчи јетпес улуска болужып јӱрер бала болгон. Кемниҥ де туразын черетежер, одын-суузын экелер, айыл ичинде кандый ла иш болзо, Айару оноҥ тууразында артпайтан.

Калага келип, «волонтер» деп аданганынаҥ бери тӧрт јыл ӧдӱп калды. Jаҥы келгендерге кыска ӧйгӧ ӱредӱ ӧткӱрилет. Оноҥ кажызы ла кандый ууламјыла иштеерге турганын бойы талдайт.

Jымжак јӱректӱ кыска эне-адазы јок арткан балдарга болужар, олорды јӱрӱмниҥ бу кӱч айалгазында бойыныҥ арга-кӱчи јеткенче јӧмӧжӧр ууламјылу иш келишкен. Кажы ла волонтер кижи бойыныҥ ӧткӱрип турган керек-јарактарына каруулу болоры — эҥ баштапкы некелте. Андый ла болор учурлу, нениҥ учун дезе ол акту јӱрегинеҥ иштеп јат. Ӧдӱп јаткан 2018 јыл Волонтердыҥ јылы, јакшы керектердиҥ јылы деп тегиндӱ адалбаган. Волонтерлордыҥ тоозы јылдыҥ сайын кӧптӧп јат. Угар болзо, олордыҥ иштебей ле турган ижи јок. Каргандарга одын-суу экелер, кышкыда олордыҥ тураларыныҥ јанын кардаҥ арчыыр, айыл ичин арутаар, оору балдарга ајару эдер ле оноҥ до ӧскӧ иш-керектер.
Улуска канча ла кире јакшыҥ једер, анча ла кире јакшыны кайра аларыҥ. Бу сӧстӧр Айару Чеконовага база јолду келижет. Ачык-јарык куучынынаҥ оныҥ кӧгӱс-кӧрӱминиҥ байлыгы, јӱрӱмде качан да «јакшылык» акалап јӱрер деп бӱдӱмјизи сезилет.

Билезинде олор эки кыс ӧскӧн. Эјези Лидия Юрьевна Тайдонова В. К. Плакастыҥ адыла адалган республикан гимназияныҥ ишчизи, ашкананыҥ баш казанчызы, айыл-јуртту. Адазы Юрий Александрович Чеконов Кӧкӧрӱ јуртта јадат. Бойыныҥ ӧйинде черӱге барып, ол Афганистанда болгон јуу-согуштарда турушкан. Чыдадып салган кичӱ кызы волонтерлордыҥ тоозына кожулып, улуска болужып јӱргениле Юрий Александрович јаҥыс ла оморкоп јӱрет.
Волонтерлор ортодоҥ иш-тожыла аҥыланып тургандары талдалып, ыраак ла јаан калаларда ӧдӱп турган конференцияларга, ӱредӱлерге барат. Мындый јол Айаруга база келишкен. Баштапкы катап 2015 јылда Санкт-Петербург калага барган. Анда ол Кореяныҥ культуразына учурлалган форумда турушкан. Форумга Россияныҥ ончо калаларынаҥ, Кореядаҥ, Япониядаҥ, Китайдаҥ туружаачы-волонтерлор, иш-керектер тӧзӧӧчилер јуулган. Бистиҥ тергеенеҥ Айару јаҥыскан турушкан.

2016 јылдыҥ кочкор айында «Золото тюрков» деп албатылык форумга Алтайдаҥ ГАГУ-ныҥ делегациязы барган. Делегацияны ГАГУ-ныҥ ӱредӱчизи Сурна Борисовна Сурбашева башкарган. Форумга Кыргызстаннаҥ, Туркменистаннаҥ, Казахстаннаҥ туружаачылар келген болгон.

2016 јылдыҥ кичӱ изӱ айында Тыва Республиканыҥ Кызыл калазыныҥ госуниверситеди «Саян-Алтайдыҥ албатыларыныҥ этноэкологический ле этнокультурный јаҥжыгуларын шиҥдеериниҥ сурактары» деп албатылык конференция ӧткӱрген. Айару алтай албатыныҥ байлу агаштары керегинде јетирӱ белетеп турушкан. Монголиядаҥ студенттер база болгон. Мындый солун јол-јорыктардаҥ јаҥыс ла јарык кӱӱн-санаа артат, најыларыҥныҥ тоозы кӧптӧйт деп, Айару темдектейт.

Куучын-эрмек ӧткӧн кӱн јиит волонтердо бош ӧй база ла ас болды. Олордо соотоп отурар бир де бош ӧй јок, јаантайын ла кала ичинде ӧткӱрилген кажы ла керек-јаракта туружар улус. Айдарда, Айаруныҥ ижи-тожы кайралду, јакшы керектери јандырулу болзын деп, кӱӱнзеп турус.

М. ЯБЫКОВА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина