Алтайдын Чолмоны

Журналист-репортер

22.06.2018

Арутай Адаровтыҥ «Айдарда, ӧй келген…» деп бичиги аайынча санаа-шӱӱлтелер

Арутай Адаровтыҥ «Айдарда, ӧй келген…» деп бичигин кычырып таныжала, оныҥ јайаандык ижин баалап, оморкойдым. Jӱрӱмде болуп турган чындык керектерди ӧйлӧ јуук колбулу эдип бичигени кижиниҥ ич-кӧгӱс байлыгын кӧдӱрет, јӱрӱмниҥ ле иштиҥ јолында јӱрген иштеҥкей эл-јонысты ичкери ӧзӱмге кычырат. Бичикте Алтайыстыҥ јебрен тӱӱкизи, јайаандык јайалталу улузы, јаҥдаган јаҥжыгулары, тӧрӧл тилистиҥ ӧзӱми, фольклорлык солун соојындар, јурамалдар, статьялар, кӧнӱ куучындар, элес-интервьюлер – ончозы јилбилӱ бичилген. Мында эл-јонныҥ јӱрӱм-салымы элбеде кӧргӱзилип јат. Анайда ок орооныстыҥ ады јарлу бичиичизи ле натурализи В. Песковтыҥ ар-бӱткенди ару-чебер корулап аларына учурлалган бичимелдери, эске алыныштары, телекейди кайкаткан улу спортчылар Е. Мешкило, А. Карелин, бистиҥ јерлежис, эр-баатырыс И. Самтаев ле оноҥ до ӧскӧлӧрине учурлалган јурамалдар эптӱ-чӱмдӱ бичилген эмтир.

Журналист кижиниҥ ижи ол уур-кӱч иш эмей. Бойыныҥ бичимелдеринде ол чындык јартамал эдип бичийт. Мында тизилип јуунадылган материалдардыҥ кӧп сабазы тӧрӧл «Алтайдыҥ Чолмонында» кепке базылып чыккан, «Эл Алтай» ГТРК-да ӧткӱрилген берилтелер ылгалып, кӧчӱрилип јарлалган, альманахтардаҥ алынганы база бар. Jаҥыс сӧслӧ айтса, автор бойыныҥ иштеген јолын элбек јетирӱлер эдер эп-аргалардаҥ баштап, узы бийиктеп, јазымы јок јаркынду учуралдарды бичигени мӧрлӱ болды деп айдар керек.

Ол, чындап та, оморкоп айдат: «Jинјилердий тизилижип, шыҥыражып ӧдӱп калган јылдарымды эске алып, «Jылдыктарым – байлыктарым» деп тӧзӧмӧлдӱ башкарынып јӱргенимди бичигем…». Автор бойыныҥ кожо ӧскӧн, јаба јӱрген нӧкӧрлӧриниҥ болужына тайанып, јилбилӱ статьялар, кеп-куучындар бичиген. «Алтайдыҥ Чолмонында» кӧп јылдарга чыгара кожо иштеген Б. В. Кортинниҥ «Тӧрӧл газедим» деген ӱлгеринеҥ баштаганы јаан учурлу деп бодойдым.

Арутай Модышевич Адаровты мен кӧп јылдардыҥ туркунына јакшы билерим. Спорт-маргаандарда кожо туружып, волейбол, футбол до ойногон эдибис. Jайаандык ишчилердиҥ ӧткӱрилип турган туштажу-эҥирлеринде кӧп катап јолыгыжып, куучындажып, солундарды теҥ-тай ӱлежип јӱргенис.

Арутай деп ат аданганын ол оморкоп айдат. «Алтайдыҥ Чолмоны» газет, оныҥ ӧмӧлиги автордыҥ эҥ баштапкы тепкижи, бутка бек туруп баштаган јери болгонын аҥылап темдектеер керек.

1988 јылда газеттиҥ ишчилеринеҥ эҥ јакшы статьялар бичиген авторды талдаар «Курч перолу журналист кем?» деген конкурс јарлалган эди. Кычыраачылардыҥ шӱӱлтелери аайынча «Алтайдыҥ Чолмоныныҥ» бӱктеринде курч, ӧдӱҥи ле јилбилӱ сурактар кӧдӱрген деп, Василий Тоенов, Арутай Адаров, Александр Матин адалгандар.

Бичиктиҥ башталганында ол бойыныҥ угы-тукумы керегинде сӱреен јаан јетирӱ эдет. Эдил сууныҥ јаказында јаткан тӧӧлӧс сӧӧктӱ Кураган деп кижидеҥ таркаганыс деп јартап, 10-12 ӱйедеҥ ажыра улус болгонын бичигени кайкадат. Кӧп јакшынак, сӱрлӱ бичимелдери ада-энезине, эјелерине, ака-карындаштарына, бойыныҥ билезине учурлалат.

Бичиктиҥ тӧс бӧлӱктери: «Мында бӧкӧлӧр тазыктырынар», «Санаалу улус» ла оноҥ до ӧскӧлӧри. Учурлу јаан сурактар кӧдӱрилет: «Баштапкы бичимел, газетте иш», «Экологиялык јорыктар», «Буркан јаҥ, ӧс калыктар, јол-јорыктар», «Ыраак ӱйе ундыбагар бисти…», «Айланайын Ӱле-Кем, аҥданайын тӧҥиҥе», «Кӱмӱш кайырчак. Фестиваль», «²скӧ ороондордо культура», «Чорос-Гуркинниҥ сыйын тӧзӧгӧни», «Азияныҥ ӱни», «Бӧкӧлӧр тӧрӧл јерде, тӧрдӧ» деп адалып, јадын-јӱрӱмниҥ ӧҥзӱре сурактарын кӧдӱрип јат.

Бичиктиҥ тӧс учуры – ол башка-башка салымду, ойгор, кӱр-кӧгӱстӱ эл-калыгыстыҥ кӱнӱҥ сайынгы бӱдӱрген ижи ле сӱр-кебери, бӱгӱнги ле келер ӧйдӧги амадулары чокымдалып айдылганы. Олор бастыразы јаркынду, јараш будуктарла јуралып, ээлгир ле эптӱ чӱмделип кееркедилген. Ӧйдиҥ ӧҥин ӧскӧртип, кӧп ӱйелерге улалып барар аргалар ачат.
Арутай Адаровтыҥ бу бичиги бистиҥ Алтай Республикада, журналисттер отогында аҥылу јерде туруп јат. Келер ӱйелерге керектӱ бичик болор. Ол бистиҥ јайаан кӧмзӧдӧ «алтын таныктарла» бичилген бичик болуп артып каларында алаҥзу јок деп айдар аргабыс бар. Белиҥ бек болзын, пероҥ артабазын, бичимелиҥ кӧп болзын, билгириҥ оноҥ до тыҥ болуп ӧзӱм алынзын деп алкап айдайын. Ичкери јолыҥ ачык, амаду-кӱӱниҥ бӱдӱп ле тургай, Арутай Адаров!

Т. ЯЙТЫНОВ,
бичиичи, журналист