Алтайдын Чолмоны

Ајару ла килемји театрдыҥ ишчилерине

26.06.2018

Павел Кучияктыҥ адыла адалган эл театрдыҥ јаан залында тоолу кӱндер кайра Россия Федерацияныҥ Театрдыҥ ишчилериниҥ биригӱзиниҥ Алтайдагы бӧлӱгиниҥ тӧзӧлгӧнинеҥ ала 15 јылдыгына учурлалган кӧдӱриҥи ӧтти.
Кӧдӱриҥиниҥ туружаачыларын Россия Федерацияныҥ Театрдыҥ ишчилериниҥ биригӱзиниҥ (СТД) Алтайдагы бӧлӱгиниҥ бу ӧйдиҥ туркунына бӱдӱрген ижиниҥ турултазыла, једимдериле, онойдо ок јуук ӧйдӧ темдектелген ижиле оныҥ јааны Светлана Тарбанакова элбеде таныштырды.

Алтайдагы бу биригӱ 2003 јылдыҥ кӱӱк айында тӧзӧлип, ижи кӧндӱгип, јолын алынган. Баштапкы ӧйдӧ бу организацияда СТД-ныҥ 23 турчызы болгон болзо, бӱгӱнги кӱнде олордыҥ тоозы беженге јеткен. Jуунныҥ туружаачылары СТД-ныҥ эки турчызы — Россия Федерацияныҥ «Алтай Республиканыҥ нерелӱ артизи» Валерий Киндиков (2017 ј.), таланыҥ госфилармониязыныҥ худбашкараачызы, режиссеры Станислав Горюнов (2018 ј.), јӱрӱмнеҥ эрте јӱре бергендериле колбой олордыҥ ады-јолдорын база эзеттилер.

Светлана Николаевна бойыныҥ јетирӱзинде 2007 јылда Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ баштапкы ордынчызы Ю. В. Антарадоновтыҥ јакылтазыла культураныҥ министерствозы РФ-тыҥ СТД-зыныҥ (ВТО) Алтайдагы талалык бӧлӱгине эл театрдыҥ энергоблогынаҥ аренда учун тӧлӧбӧзинеҥ бир кып берген деп айтты. Быјылгы јылда олор ӧскӧ јерге кӧчӱрилген.

—Биригӱниҥ Алтайдагы талалык бӧлӱгиниҥ ижи Устав аайынча: јайаандык иш, ижине јарамыкту, тузалу ӱредӱ ле јадын-јӱрӱмде јонјӱрӱмдик болуш деген ӱч тӧс ууламјы аайынча ӧткӧн лӧ ӧдӧт. Ончо иш бу бӧлӱктиҥ башкартузыла темдектелет ле јӧптӧлӧт – деп, оныҥ јааны јетирӱзинде темдектеди.

15 јылдыҥ туркунына СТД-ныҥ башкартузыныҥ ла оныҥ бойыныҥ турчылары АР-дыҥ культура аайынча министерствозыныҥ, эл театрдыҥ, бијениҥ ле кожоҥныҥ «Алтам» деген эл-тергеелик театрыныҥ ӧткӱрип турган ончо байрамдарында, кӧрӱ-маргаандарында, фестивальдарында, театрдыҥ ишчилериниҥ юбилейлик кӧдӱриҥилеринде эрчимдӱ туружат.

Темдектезе, 2013 јылда таланыҥ бӧлӱги јаҥы «Лицом к лицу» деген ӱлекерди белетеп, кӧп тоолу јайаандык эҥирлер ӧткӱрген. Шак бу ӧйдиҥ туркунына Алтай Республиканыҥ јарлу акт¸рлорыла, режисс¸рлорыла, јурукчыларыла, бичиичилериле, јарлу, танылу улузыла јилбилӱ, солун туштажулар ла эҥирлер ӧткӧн. Темдектезе, Анна Балинаныҥ, Эмма Иришеваныҥ, Сергей Дыковтыҥ, Раиса Модорованыҥ, Марина Вялкованыҥ, Тамара Садалованыҥ, Алтынай Иртамаеваныҥ ла оноҥ до ӧскӧ кӧп тоолу јайаан јайалталарла кӧрӧӧчилер туштажып, эрмек-куучынын уккан. Олордыҥ кажызыныҥ ла јӱрӱмдик ле јайаандык јолы керегинде солун кӧрӱлер белетелген.
Светлана Николаевна јетирӱзинде СТД-ныҥ Алтайдагы талалык бӧлӱгиниҥ јайаандык ууламјыдагы ижин элбеде, чокым темдектер ажыра тӧзӧмӧлдӱ кӧргӱсти.

Акт¸рлордыҥ профессионал узын, ченемелин байгызар, ичкери ӧзӧрине јарамыкту ишти СТД база билгир ӧткӱрет. Темдектезе, 2014 јылга јетире ол сезонныҥ эҥ артык ролине «Jаркындалган јылдыс» деген кӧрӱ-маргаанды белетеп ӧткӱрген. Jылдыҥ ла јеҥӱчил болуп чыккан акт¸рлор СТД-ныҥ «Jайаандык јол-јорык» деген ӱлекериниҥ «Сценаныҥ устары – биригӱниҥ ижемјизи» деп ууламјызында эрчимдӱ туружат. Мындый тузалу, керектӱ јол-јорыкка он кижи барып јӱрди. Бастыра чыгымды Россия Федерацияныҥ СТД-зы бойына алат. Темдектезе, 2016-2017 јылдарда бир јылга А. Унатов РФ-тыҥ башкарузыныҥ ай сайын јирме муҥ салковойдоҥ стипендиязын алган. Ол 2017 јылда калыктар ортодогы јайгы театрал школдо ӱренип, бу школдыҥ сертификадын алган. Эл театрдыҥ свет аайынча јурукчызы Д. Унатов ижиниҥ ууламјызыла Москвада театрал ПТУ-да ӱренген.

Светлана Николаевнаныҥ айтканыла, талалык бӧлӱк јайаандык јайалталардыҥ узын тыҥыдар, кӧдӱрер амадула сценада куучындаары ла акт¸рдыҥ јайаандык билгирин, јажыдын јартап, ич-телекейиниҥ байлыгын чечерге Москваныҥ јарлу, ченемелдӱ ӱредӱчилери мастер-класстар да ӧткӱрген.
СТД-ныҥ алтай бӧлӱгиниҥ турчылары Сибирьде ӧткӧн эки театрал форумныҥ ижинде эрчимдӱ туружып, ижине керектӱ јаан ӱредӱ алган.

2012-2017 јылдардыҥ туркунына СТД-ныҥ турчылары 19 государстволык стипендиялар алган. Ол стипендиялардыҥ шылтузында бијениҥ, кӱӱниҥ, драманыҥ ойын-кӧргӱзӱлери тургузылган, кӧрӱлер, мастер-класстар ӧткӱрилген.
Алтайдагы бӧлӱк јакшынак јаҥжыгузын улалтып, јаан ајаруны самодеятельный театрал ӧмӧликтерге ле албаты театрына, анчада ла балдардыйына эдет. Темдектезе, бӧлӱктиҥ председателиниҥ ордынчызы В. Перчик кӧп јылдардыҥ туркунына балдардыҥ театрал ӧмӧликтериниҥ «Театр школдыҥ сценазында» деген кӧрӱ-маргаандарыныҥ жюризиниҥ турчызы болуп, ак-чек иштеп јат.

Бӧлӱктиҥ башкартузы эҥ артык школьный театрлардыҥ балдарыныҥ јаан ла кичӱ эки бӧлӱгин дипломло, сый-акчала канча катап кайралдаган.

Кӧрӱ-маргаанныҥ турулталарыла эҥ артык театрал ӧмӧликтерге дипломдор, сый-акча табыштырылган.
Театрал бӧлӱк онойдо ок аҥылу коррекционный текшиӱредӱлик школло једимдӱ иштеп јат. Темдектезе, кулактаҥ кату ла куучындабай турган балдарга пластикалык студия ачылып, «Алтай-Буучай» деген кай чӧрчӧк аайынча ойын-кӧргӱзӱ тургузылган. Студияныҥ амадузы кенек балдарга бойыныҥ ич-телекейиниҥ байлыгын чыгара кӧргӱзерге, улус ортодо јайым, туйуксынбай јӱрерге таскадып болужары.

Алтайдагы республикан бӧлӱктиҥ ижиниҥ јаан ајару эдип турган ӱчинчи ууламјызы СТД-ныҥ турчыларына јонјӱрӱмдик болуш јетирери деп, С. Тарбанакова темдектеди. Отч¸тту ӧйдиҥ туркунына јадын-јӱрӱминиҥ айалгазы кӱч болгонынаҥ улам СТД-ныҥ 150 турчызына болуш эдилген. Бистиҥ акча-манатла јетирип турган болужыстыҥ кеми табынча 500 салковойдоҥ ала 3000 салковойго јеткен деп, ол чокымдады.

СТД-ныҥ Алтайдагы республикан бӧлӱгиниҥ адынаҥ Светлана Николаевна Барнаулдагы «Алтайэлектробытснабтыҥ» башкартузына, сенатор Ралиф Сафинге, аргачы Вячеслав Кыдатовко, АР-дыҥ депутаттары В. Шабалинге, С. Ефимовко ло оноҥ до ӧскӧ акту кӱӱндеринеҥ олордыҥ ижин баалап јӧмӧгӧндӧргӧ быйанын айтты.
Кӧдӱриҥиниҥ туружаачыларын Алтай Республиканыҥ культура аайынча министерствозыныҥ адынаҥ министрдиҥ ордынчызы Светлана Пешперова уткыды. Бу бӧлӱкке јайаандык ла јондык ижинде једимдӱ иш кӱӱнзеп, ичкери јолында ӧзӱп јаранар деп, бойыныҥ ижемјизин айтты.

СТД-ныҥ Алтайдагы республикан бӧлӱгиниҥ председателиниҥ ордынчызы Виталий Перчик театрдыҥ ишчилериниҥ биригӱзиниҥ јаҥы турчылары Айсура Карымовага, Дина Челбаевага, Игорь Тазрановко, Нина Витовцевага кере бичиктерди табыштырды.

Байрамдык эҥирде Россия Федерацияныҥ СТД-зыныҥ тӧс аппарадыныҥ талалык ла талалар ортодо программалар аайынча бӧлӱгиниҥ баш специалисти Маргарита Сильянова Алтайдагы талалык бӧлӱктиҥ турчыларын учурлу байрамыла уткып, Кӱндӱлӱ грамоталарды, Быйанду самараларды эрчимдӱ, једимдӱ иштӱ јайаан јайалталарга табыштырды.

Jуулгандарды онойдо ок РФ-тыҥ СТД-зыныҥ Хакасиядагы бӧлӱгиниҥ председателиниҥ ордынчызы, Хакасияныҥ драманыҥ ла этникалык кӱӱниҥ «Читiген» деп театрыныҥ јааны Ирина Чустегешева, Хакасияныҥ санадыныҥ нерелӱ ишчизи, Хакасияныҥ Александр Топановтыҥ адыла адалган эл драмалык театрыныҥ кӱӱлик бӧлӱгиниҥ јааны Олег Чебодаев, РФ-тыҥ СТД-зыныҥ Алтайский краевой бӧлӱгиниҥ башкартузыныҥ турчылары: калыктар ортодогы кӧрӱ-маргаандардыҥ лауреады, Алтай крайдыҥ сыйыныҥ лауреады, Алтайдыҥ јашӧскӱриминиҥ В. Золотухинниҥ адыла адалган театрыныҥ кӱӱлик бӧлӱгиниҥ јааны Евгений Гутчин, Алтай крайдыҥ эл-тергеелик кӱӱлик-драмалык театрыныҥ хормейстери Наталья Шабалина, М. В. Чевалковтыҥ адыла адалган эл библиотеканыҥ јааныныҥ ордынчызы Марина Алушкина, эл театрдыҥ художественный башкараачызы Эмма Иришева уткыдылар.

Кӧдӱриҥиниҥ учкары эл театрдыҥ акт¸рлоры сӱреен солун ойын-концертин, ойын-кӧргӱзӱлердеҥ алынган ӱзӱктерди кӧргӱсти. Темдектезе, Вадим Деев, Айдар Унатов, Эмиль Колбин, Александр Майманов коо-јараш ӱндериле кожоҥдоп, јайалталарыныҥ база бир јанын бийик кеминде кӧргӱстилер. Алтай кӱӱлик ойноткылардыҥ оркестриниҥ солисттери Эмиль Теркишев, Вадим Деев, Айдар Унатов, Мерген Тельденов кайлады. Ыраак-јуук талалардаҥ келген айылчыларга сӱреен солун сый болды.

К. ПИЯНТИНОВА