Албатыныҥ тыш-амырын корыйт

18.09.2018

Јыл башталганынаҥ бери республиканыҥ јеринде албаты-јон турушканыла колбулу 1200-теҥ кӧп керек-јарактар ӧткӧн. Олордыҥ бирӱзи де Алтай Республика аайынча МВД-ныҥ тергеениҥ албаты-јоны ла айлчылары ортодо јеткер-неме болбозын јеткилдеечи ишчилери турушпаганы јогынаҥ ӧтпӧгӧн. Эҥ јаан учурлу уч-турулта: јондык ээжилерди бускан бир де учурал болбогон. Тап-эриктерди корыыры аайынча јербойындагы ишчилер канайда иштеп турганы керегинде, качан арткан улус амырап турарда, јондык ээжилерди корыырын тӧзӧӧри аайынча бӧлӱктиҥ јааны полицияныҥ полковниги Сергей ФИЛИППОВ куучындайт.

-Сергей Валентинович, јаҥжыкканы аайынча јай-кӱс ӧйинде полицейскийлердиҥ ижи кӧптӧй берет. Кӧп тоолу јондык керек-јарактарда кӧп албаты-јон ло тергеениҥ айылчылары туружат. Оныҥ да учун олорды ӧткӱрер тушта јондык ээжилер бузулбазын јеткилдееринде полицияныҥ службаларыныҥ ла бӧлӱктериниҥ бастыразына јуук ишчилери туружып јат. Байрамдык керектер ӧткӱрер тушта ведомствоныҥ ижи канайда тӧзӧлип турганы керегинде куучындап берзеер?

-Озо ло баштап айдарга турганым – ичбойындагы керектер аайынча органдардыҥ ишчилерине јылдыҥ кандый ла ӧйинде иш јеткилинче болот. Сананзаар да: бу јылдыҥ сегис айыныҥ туркунына Алтай Республикада 1200-теҥ кӧп керек-јарактар ӧткӱрилген. Бистиҥ јаан эмес тергееге ол јаан тоо деп айдар керек. Олордыҥ туружаачыларыныҥ ла кӧрӧӧчилериниҥ текши тоозы 370 муҥнаҥ кӧп кижи. Кандый ла керек-јарак болзын, ол јаан да эмезе јаан эмес те болзо, ол концерт эмезе јашӧскӱримниҥ акциязы эмезе байрамдык митинг болзын, полиция ого быжулай белетенет.

Байрамдык керектер ӧдӧр тушта ичбойындагы керектер аайынча органдардыҥ ишчилери службаныҥ тыҥыдылган деген режимине кӧчӱрилет. Оперативный штабтар, ишмекчи группалар тӧзӧлӧт, улусла јеткер-неме болбозын јеткилдеери јанынаҥ пландар тургузылат. Полицияныҥ канча кире арга-кӱчин тузаланары ол болотон керек-јарактардыҥ туружаачылары канча кире болгодыйынаҥ камаанду. Керек болзо, таҥынаҥ каруул предприятиелердиҥ ишчилери, Росгвардияныҥ Алтай Республика ааайынча башкартузыныҥ черӱчилдери, бойыныҥ кӱӱниле тӧзӧгӧн албатылык ла казак дружиналардыҥ улузы туружат. Кандый ла андый керектиҥ алдында ӧйдӧ кеми јаан белетеништӱ иш ӧдӧт. Темдектезе, Билгирлердиҥ кӱни ӧдӧр тушта полицияныҥ ишчилери службазын эртен турадаҥ ала баштаган: кӧдӱриҥилӱ линейкалар ӧдӧтӧн лӧ олордыҥ јанында јерлер, объекттер озолондыра шиҥделип кӧрӱлген, бу иште служебно-бедирештиҥ ийттери ле техјазалдар тузаланылган, Бу кӱнде ол јерлерде ле объекттерде, јолдордо ээжилерди буспазын јеткилдееринде полицияныҥ 400 кире ишчилери турушкан.

ДПС-тыҥ нарядтары ӱредӱлик заведениелердиҥ ле кӧп улус јӱрӱп турган маршруттардыҥ јанында турган. Анайда ок ГИБДД-ныҥ ишчилери кӧдӱриҥилӱ линейкалардыҥ бойында туружып, балдарга јолло јӱрериниҥ ээжилерин буспазын эзедип айткан. Мындый кемиле јаан белетеништӱ иштердиҥ шылтузында Билгирлердиҥ кӱнине учурлалган јаркынду ла сӱӱнчилӱ байрам тыш-амыр, кӧдӱриҥилӱ айалгада ӧдӧри јеткилделген.

Мындый ок айалга Ӱнбериштиҥ бирлик кӱни сыгын айдыҥ 9-чы кӱнинде ӧдӧр тушта болгон. Талдаштар ӧдӧр кӱнде тергеениҥ 213 талдаачы участокторында амыр айалга болорын МВД-ныҥ ла ичбойындагы керектер аайынча јербойындагы органдардыҥ 400-теҥ кӧп ишчилери јеткилдеген. Бу ишчилер олордыҥ алдына тургузылган иш-амадуны толо кеминде бӱдӱрген деп айдар керек.

Талдаачы участокторго талдаштардыҥ документтери келгенинеҥ ле ала ӱнбериш бойы ла ӱндерди тоолоры тӱгенгенче јетире ол участоктор бӱткӱл кӱн туркунына каруулдашка алылган болгон. МВД-ныҥ аппарадыныҥ башкараачылары шиҥжӱ иш ӧткӱрерге ле јаҥныҥ јербойындагы органдарыла кожо ӧмӧ-јӧмӧ иштеерин тӧзӧӧргӧ, талдаштар ӧткӧн аймактардыҥ бастыразында болгон. Ӱнбериш ле ӱндерди тоолооры тӱгенген соҥында, бюллетеньдерди территориальный талдаачы комиссияларга, оноҥ – Алтай Республиканыҥ Талдаачы кӱреезине јетирерин полицияныҥ ишчилери ӱйдешкен.

Шак мындый тӧзӧмӧлдӱ иштиҥ шылтузында ӱнбериштиҥ турулта-кӧргӱзӱлерине канайып та салтарын јетиргедий јаҥбузуштар болбогоны јеткилделген.

-Байрамдык керек-јарактар ӧдӱп турза, полицияныҥ ишчилери озо ло баштап кандый сурак-айалгаларга ајару эдет?
-Ајару озо ло баштап антитеррористический ууламјылу иштерге эдилип јат. Мыныла колбой, бис керде-марда экстремист учурлу эмезе ӧскӧ дӧ ууламјылу јаҥбузуш болгодый деген јерде озолондыра мониторинг ӧткӱрип, кандый да коомой неме болбозын јеткилдеер ууламјылу иш ӧткӱрип јадыс. Анайда ок партиялардыҥ, башка-башка јондык кыймыгулардыҥ ла организациялардыҥ башкараачыларыла керек-јарактар ӧткӱрер тушта кандый да јаҥбузуштар болбозын јеткилдеери јанынаҥ јартамалду иш ӧткӱрилет.

Байрамдык керектер эмезе кандый да акциялар ӧдӱп турар тушта улус јондык ээжилерди буспазын аҥылу ајаруда тудадыс, эзирик улусты андый јерлердеҥ туура апарып јадыс.
Шак ла мындый ууламјылу иштиҥ шылтузында тергеедеги оперативный айалга тыш-амыр болуп артканча.

-Кӧп албаты-јон јуулып турган керек-јарактар ӧйинде улус кандый ээжилерле башкарынар учурлу?
-Озо ло баштап улус текши јондык ээжи-некелтелерле башкарынар учурлу: јондык ээжилерди буспас; кандый да кату ла јеткерлӱ айалгага экелгедий керектер этпес; керек-јарак ӧдӱп јаткан объекттердиҥ јепсел-јазалдарына чебер болор; ӧскӧ улуска, ол тоодо акция-неме ӧткӱрип јаткандарга ла јондык ээжилерди буспазын јеткилдеечи улуска тоомјылу болор; тап-эриктер корыычылардыҥ ла јеткер-неме болбозын јеткилдеечилердиҥ јасактыҥ ээжилерине келижип турган некелтелерин бӱдӱрер; оогош балдарды ајару јок артырбас; кӧлӱктерди аҥылу јерлерде тургузар; кандый бир айалга боло берзе, чаксырабас ла улусты чаксыратпас, бойын полицияныҥ ишчилериниҥ ол ӧйдӧги јакылталары аайынча тудунар, олордыҥ айтканын бӱдӱрер.

Кӧп албаты-јон турушкан акция-немениҥ туружаачыларына эдерге јарабас: ӧскӧ улустыҥ тоомјызын јабызадып турган кыйгы-кышкы чӧйбӧс, керектер этпес; албаты-јон јуулган јердӧӧн мылтык-јепсел, малта-бычак ла улуска, объекттерге каршу јетиргедий ӧскӧ дӧ јеткерлӱ немелер экелбес; кӧп улус јуулган јерде сыра-аракы ичпес эмезе эзирик келбес; айландыра улуска чаптыгын јетиргедий алтамдар этпес; чеден-парапеттерге, јарыткыштардыҥ, телесъемкалардыҥ площадкаларыныҥ ӱстине чыкпас; улусты угы, мӱргӱӱли ле јонјӱрӱмдик айалгалары аайынча бой-бойына удура чагыштырбас ла о. ӧ.

Кыскарта айтса, јондык текши ээжилерди буспас керек. Андый ээжи-некелтелерди бускан улус Россия Федерацияныҥ јасакберими аайынча каруузына тургузылар.
Кӧп албаты-јон јуулып турган јерлерде серемјилӱ не-немелерге эмезе айалгаларга ајарулу болуп, серемјилӱ неме билдирзе эмезе кӧрӱнзе, полицияныҥ ишчилерине баштанар эмезе 02 телефонло јетирӱ эдер керек.

Алтай Республика аайынча МВД-ныҥ пресс-службазы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина