Алтайдын Чолмоны

Jолдордыҥ айалгазы – jаантайын шиҥжӱде

23.10.2018

Республикан ла муниципал јолдордыҥ айалгазы, олорго чыгарылып турган акчаны тузаланганыныҥ турултазы керегинде сурак АР-дыҥ парламентиниҥ тӧргизиниҥ ӱлӱрген айдыҥ 17-чи кӱнинде ӧткӧн јуунында кӧрӱлген.

Јуунда Федерация Совединиҥ турчызы Татьяна Гигель, АР-дыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ баштапкы ордынчызы Роберт Пальталлер, тергееде бӱдӱреечи, тап-эрик корыыр ла муниципал јаҥдардыҥ чыгартулу улузы турушкан. Јуунды Эл Курултайдыҥ председателиниҥ ордынчызы Михаил Терехов башкарып ӧткӱрген.

«Текши тузаланган тергеелик ле муниципал кӧлӱк јолдордыҥ айалгазы, Јолдордыҥ республикан кӧмзӧзиниҥ акчазын тузаланганыныҥ турултазы ла бу кӧмзӧни толтырары» керегинде Эл Курултайдыҥ 2016 јылдыҥ кандык айыныҥ 22-чи кӱнинде јӧптӧгӧн јӧби канайда бӱдӱп турганы керегинде јетирӱни јуунда АР-дыҥ тергеелик ӧзӱм аайынча министри Николай Кондратьев эткен. Парламенттиҥ јӧбин јӱрӱмде бӱдӱрери аайынча эдилген иштер керегинде ол элбеде куучындаган. Министрдиҥ айтканыла, тургуза ӧйдӧ ороонныҥ тергеелериндеги јолдордыҥ ӧзӱмин јӧмӧӧргӧ, ол тоодо јӱрерге јеткерлӱ јолдорды јаҥырта јазаарга акча-манат чыгарары јанынаҥ Россия Федерация кеминде ӱлекер-программалар белетелет. Ондо темдектелген иштер федерал кеминде јӧптӧлгӧн кийнинде Алтай Республиканыҥ башкарузы бу программаларды тергеебисте бӱдӱрерин баштаар.

Республиканыҥ Јолдор кӧмзӧзиниҥ акчазыныҥ текши кеми 1430080,9 муҥ салковой, кассовый кеми дезе 635574,6 муҥ салковой болгонын министр темдектеген. Мыныла коштой, 2018 јылдагы айалганы кӧрзӧ, республиканыҥ јолдорыныҥ кӧп нургуны, чокымдап айтса, текши узуны 6163,4 км јолдордыҥ 4428,0 км  (71, 84%) тургузылган некелтелерге келишпей јат.

Республикан программада некелтелерге келишкен тергеелик јолдордыҥ кемин 2024 јылга јетире 51,7% јетирери, Горно-Алтайский агломерацияда некелтелерге келишкен јолдордыҥ ӱлӱзин 85% јетирери, тургузылган кеминеҥ ажыра  тузаланган јолдордыҥ ӱлӱзин 11,9% јетире астадары темдектелген.

Јуунда јетирӱ эткен кижиге сенатор Татьяна Гигель, депутаттар Виктор Ромашкин, Василий Манышев, Вячеслав Уханов, Александр Груздев сурактарын берген.

Шӱӱжӱге чыгарылган сурак аайынча коштой јетирӱни јуунда Эл Курултайдыҥ акча-манат, калан ла экономикалык политика аайынча комитединиҥ јааныныҥ ордынчызы Укмет Альпимов эткен. Депутаттыҥ айтканыла, 2,5 јыл мынаҥ кайра республикан парламенттиҥ сессиязы јонјӱрӱмдик јаан учурлу јолдор керегинде сурак аайынча јӧп јараткан. Россия Федерацияныҥ президенти В. В. Путин 2018 јылдыҥ  тулаан айыныҥ 1-кы кӱнинде Федерал Јуунга эткен Баштанузында тергеелик ле јербойыныҥ јолдорын јорыктаар аайлу-башту кемине јетирер керек деп айткан, не дезе тергеелик јолдордыҥ айалгазы коомой болзо, јербойыныҥ јолдорыныҥ – неге де јарабас. Мыныла колбой президент јолдордыҥ айалгазын јаантайын ајарузында тутсын деп тергеелердиҥ башкараачыларына јакыганын депутат ајарган.

Алтай Республиканыҥ кӧлӱк системазына федерал учурлу Чуйдыҥ јолы ла оноҥ айрыланып, Кемеровский областька  (Турачак – Таштагол) ла Казахстан Республикага (Карагай – Лениногорск) чыккан федерал јолдор, анайда ок республикан ла јербойыныҥ јолдоры кирип јат. Бу јолдордыҥ 71,84% темдектелген ээжилерге келишпей јат деп, Укмет Альпимов чокымдап айткан.

Республиканыҥ эл-јоныныҥ 71% јурт јерлерде јадып јат ла бастыра муниципал тӧзӧлмӧлӧрдӧ улус јуртаган једерге кӱч ле ыраак јерлер бар. Ыраада јаткан јурттар ортодо јолдордыҥ айалгазы сӱрекей коомой болгонын бис ончобыс билерис. Депутаттар јурт јерлерде турган курч сурактардыҥ аайы-бажына чыгар амадула, муниципалитеттер бойыныҥ арга-кӱчиле  бу иштерди толо кеминде бӱдӱрип болбозын   ајаруга алып, олорды ууламјылу бӱдӱрип апарар шӱӱлте айдат. Мыныла коштой, јербойыныҥ јолдорын, кийнинде тергеелик кемине кӧчӱрерге, кадастровый чотко ло баланска тургузары муниципалитеттердеҥ камаанду. Анайда ок кӱрлерди тудары ла ремонтооры керегинде сурак курч артканча деп, парламентарий айткан.

Укмет Альпимов бойыныҥ јетирӱзинде Т. А. Гигельдиҥ федерал кеминде бӱдӱрген ижин темдектеген. «Јолдордыҥ кӧмзӧзин акча-манатла јеткилдеер сурак аайынча сенатор Россия Федерацияныҥ транспортыныҥ министрине самаралар аткарган ла Федерация Совединде «Россия Федерацияныҥ тергеелик ӧзӱминиҥ государстволык политиказыныҥ тӧзӧлгӧлӧрин 2025 јылга јетире бӱдӱрери керегинде» Башкаруныҥ чазын белетеер ле ӧткӱрер ӧйдӧ РФ-тыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ ордынчызы Дмитрий Козакка Алтай Алтай Республиканыҥ јолдор бӧлӱгиниҥ курч сурактары, ол тоодо бу ишти акча-манатла јеткилдеери  керегинде самара аткарган» – деп, депутат јетирген.

Профильный комитеттиҥ председа-телиниҥ ордынчызыныҥ айтканыла, Алтай Республиканыҥ Јолдор кӧмзӧзиниҥ акча-манадын кӧптӧдӧр сурак аайынча комитет ишмекчи бӧлӱктиҥ ӱч јуунын ӧткӱрген. Олордыҥ турултазыла јербойыныҥ ла тергеелик јолдорды тударга ла ремонтоорго Алтай Республиканыҥ Јолдор кӧмзӧзиниҥ акчазын кӧптӧдӧр јасакберим иштиҥ чыҥдыйын бийиктедип улалтар јӧп јарадылган.

«Эл Курултайдыҥ јӧбинде айдылган шӱӱлтелер толо кеминде бӱтпеген учун комитет айдылган јетирӱни ајаруга алып, парламенттиҥ јолдор аайынча 16-21 номерлӱ јӧбин шиҥжӱде артырар шӱӱлте эдип јат» – деп, парламентарий јуунда айткан.

Тӧргиниҥ кӧп саба турчылары бу шӱӱлтени јӧмӧгӧн.

Эл Курултайдыҥ тӧргизиниҥ «Алтай Республикада спорттыҥ ойноор бӱдӱмдериниҥ ӧзӱми керегинде» јӧби јӱрӱмде канайда бӱдӱп турганы керегинде јетирӱни Алтай Республиканыҥ физический культура ла спорт аайынча комитединиҥ председатели Заури Казакпаев эткен. Тӧргиниҥ јуунында шӱӱжилген база бир сурак бу болгон.

Бистиҥ тергееде спорттыҥ ойноор сегис бӱдӱмдери (футбол, хоккей, мячту хоккей, волейбол, баскетбол, гандбол, суудагы поло) ӧзӱмниҥ јолында деп, З. Казакпаев айткан. Спорттыҥ ойноор бӱдӱмдеринде турушкан улустыҥ текши тоозы 9200 кижидеҥ ажыра, бу бӱдӱмдерде 60 тренер-таскадаачылар иштеп јат. Быјылгы јылдыҥ учында Майма јуртта спорттыҥ ла су-кадыкты орныктырар «Атлант» деген комплексти бӱдӱре тудары темдектелет. «Кӧп ууламјыларла иштеер бу тудум хоккейле, баскетболло, волейболло, анайда ок конекло јыҥылаар тазыктыру ишти элбедер ле мӧрӧйлӧр ӧткӱрер арга берер» – деп, комитеттиҥ јааны јетирген.

Эл Курултайдыҥ ӱредӱлик, спорт, јашӧскӱрим политика, јондык биригӱлер ле текши јетирӱлер эдер эп-аргалар аайынча комитединиҥ јааны Вячеслав Ухановтыҥ јетиргениле, тӧргиниҥ јӧби чыкканынаҥ бери бир јылга јуук ӧй ӧткӧн лӧ комитет бу суракты јаантайын ајарузында тудат. Онойдо, республикада спорттыҥ ойноор бӱдӱмдерин ӧскӱрери керегинде сурак башка-башка јерлерде шӱӱжилген. «Спорттыҥ бу бӱдӱмдерин ӧскӱрерге ого чыгарган акча-манатты кӧптӧдӧр некелте турганын оҥдоп, бис бу ишти келишкенде эмес, улайын јӧмӧп, республикан бюджеттеҥ чыгарган эмдиги 0,28%-теҥ текши Сибирьде болгон 0,6%-ке, келер ӧйлӧрдӧ дезе 1% јетирер керек. Бис спорттыҥ кӧп улус турушкан бӱдӱмдерин мынаҥ да ары јӧмӧӧр учурлу» – деп, депутат айткан.

Тӧргиниҥ турчылары республиканыҥ парламентиниҥ келер сессиязын кӱчӱрген айдыҥ 8-чи кӱнинде ӧткӱрерин јӧптӧгӧн.

Анайда ок Алтай Республиканыҥ Государстволык Јууныныҥ-Эл Курултайдыҥ Кӱндӱлӱ грамоталарыла кайралдадатан улус јуунда јӧптӧлгӧн.

АР-дыҥ Эл Курултайыныҥ пресс-службазы