Јаан аргалар, јилбилӱ таныжулар, тузалу ченемел

22.01.2019

Башкараачылардыҥ «Лидеры России» кӧрӱ-маргааныныҥ Сибирьдеги федерал округтагы тергеелик јарымфиналы чаган айдыҥ 18-21 кӱндеринде Новосибирск калада ӧтти.

Бу маргаандар «Россия — аргалардыҥ орооны» деп коммерциялык эмес таҥынаҥ тӧзӧлмӧниҥ (АНО) баштаҥкайыла экинчи катап ӧткӱрилип јат. Эрчимдӱ, быжу башкарар бийик јайалталу башкараачыларды јӧмӧп, олордыҥ аргаларына оноҥ ары ӧзӱм берерине јӧмӧлтӧ эдери маргаандардыҥ тӧс амадузы болуп јат.

Јарымфинал албатылар ортодогы «Новосибирск Экспоцентр» деген кӧрӱ комплексте ӧткӧн. Оныҥ ачылтазында Россияныҥ президентиниҥ СФО-догы чыдулу чыгартулу кижизи Сергей Меняйло, Новосибирский областьтыҥ губернаторы Андрей Травников, конкурстыҥ ӱредӱчи-наставниктери: Омский областьтыҥ губернаторы Александр Бурков, Алтай крайдыҥ губернаторы Виктор Томенко ло РАНХиГС-тыҥ ректоры Владимир Мау туруштылар.

Олордыҥ айтканыла, бу конкурс ла «Россия — аргалардыҥ орооны» АНО-ныҥ башка да ӱлекерлери келер ӧйдиҥ јаҥыныҥ ла бизнес-структураларыныҥ башкараачыларын таскадарына, Тӧрӧлистиҥ келер ӧйине иштейт.

55 јашка јетире улус туружар аргалу да болзо, кӧп сабада маргаандарда јииттер туружат. Олор јаантайын ӱредӱчи-наставниктердиҥ ајарузында болор. Кийнинде јаҥ туружаачыларды бийик башкараачы иштерге эмезе кандый бир учурлу сурактар аайынча јӧптӧжӱге кычырып турат.

А. Бурковтыҥ айтканыла, бӱгӱн маргаанныҥ туружаачыларына «башка тергеелердеҥ бойы ошкош јайалталу улусла таныжып, куучындажар јакшынак арга берилген». Олор кыска ӧйдиҥ туркунына ӱлекерлерин бӱдӱрер, кӱӱнин, санааларын чыгара айдып, јакшы турулталарга једип алар аргалу».

В. Томенко: «Бу маргаанда јӱк јеҥип алары эмес, онойдо ок бойын кандый бир башка кеминде ченеп кӧргӧни, билгирлерин, аргаларын эксперттерге кӧргӱзип, бааладып, темдек алганы учурлу. Кийнинде бу ченемелди, эдилген шӱӱлтелерин ӧзӱминиҥ јолына јарамыкту эдип алары кажы ла кижиге тузалу болор».

В. Мауныҥ айтканыла, бу маргаан ороонысты тыҥыдарын, солынталардыҥ ӧйинде кыска ӧйдиҥ туркунына јаан алтамдар эдерин некейт (ол тоодо президенттиҥ кӱӱк айдагы јакаанында айдылган ичкери алтамдары).

2018-2019 јылдардагы маргаан ӧткӧн јылдыҥ ӱлӱрген айыныҥ 10-чы кӱнинде башталган. Ондо туружар кӱӱнин Россиядаҥ 227 муҥ ла башка да ороондордоҥ орус тил билер башкараачылар угускан. Конкурстыҥ дистанционный бӧлӱгине олордоҥ 91 муҥнаҥ ажыра кижи ӧткӧн. Канча ченелтелердиҥ кийнинде олордоҥ 3294-зи јарымфиналга кычырылган.

СФО-до јарымфиналга кычырылган 326 кижинеҥ 244 башкараачы заочный аайыла ӧткӧн тестированиениҥ турулталарын такып ӧткӱрилгенинде корып, очный бӧлӱкте туруштылар. Олордыҥ тоозында: Новосибирский областьтаҥ — 69 туружаачы, Красноярский крайдаҥ — 48, Томский областьтаҥ — 32, Омский областьтаҥ — 25, Иркутский областьтаҥ — 24, Кемеровский областьтаҥ — 20, Алтайский крайдаҥ — 19, Хакас Республиканаҥ — 5, Тыва Республиканаҥ — 1, Алтай Республиканаҥ — 1.

АР-дыҥ Москвадагы элчилигиниҥ јааныныҥ ордынчызы болуп иштеген јерлежис Айдар Мызин бу маргаанда экинчи катап турушты. Оныҥ јетиргениле, быјылгы јакылталар, былтыргыларына кӧрӧ, јеҥил болгон. Бу конкурста јакылталар кӧп сабада аргачылыкка, јондык ӱлекерлерге ле госбашкартуга ууламјылалган. Айдар финалга ӧтпӧгӧн дӧ болзо, маргаандар ого јаҥыс тузазын јетирип турганыла ӱлешти. «Јерлештериске мындый маргаандарда эрчимдӱ туружар керек. Мында кем де нени де јылыйтпай јат, мында кижи јӱк јаҥы ченемел, керектӱ тренинг алат, јилбилӱ таныштарлу болуп калат» — деп, ол айтты.

Конкурста туружаачылар командаларда иштеген. Бир тергеениҥ туружаачылары бой-бойыла јарымфиналдыҥ алдында таныжып, јӧмӧжип турганы, команданыҥ туружаачыларыныҥ шӱӱлтези јеҥӱчилдер талдаарында база камаанын јетирет. Мыныла да колбой, республиканыҥ сок јаҥыс туружаачызында аргалары кирезинде болгон болор.

СФО-догы јарымфиналдыҥ турултала-рыла 29 туружаачы финалга кычырылды. Олордыҥ ортозында Красноярский крайдаҥ 8, Новосибирский областьтаҥ 6, Иркутский областьтаҥ 4, Кемеровский областьтаҥ 3, Алтайский крайдаҥ 2, Томский областьтаҥ 2 кижи.

Онойдо ок бийик темдек алган, је финалга кычырылбаган туружаачылар «лист ожидания» тооломго кийдирилген.

Очный јарымфиналды эрчимдӱ ӧткӧндӧргӧ ӱзеери «Лидердиҥ јӱреги» деп јондык ӱлекер бӱдӱрер јакылта берилген. Кажы бир учуралда кычырылган јарымфиналист јакылтаны бӱдӱрип болбозо, «лист ожиданияга» кирип турган туружаачы «Лидердиҥ јӱреги» ӱлекерди эрчимдӱ бӱдӱрип, јарымфиналга ӧдӧ берер аргалу.

Маргаанныҥ финалы тулаан айда ӧткӱрилер. Ого бастыра ороонноҥ 300-теҥ ажыра эҥ артык туружаачылар кычырылар. Нетворкинг, эксперттерле туштажулар ла деловой ойындардыҥ болужыла эҥ артык 100 башкараачы талдалар.

Финалисттер ле јеҥӱчилдерге ӱредӱчи-наставниктер болуп, ороонныҥ эҥ артык башкараачылары кӧстӧлӧт. Финалисттерге талдап алган программазы аайынча ӱредӱ аларга 1 млн салковой акча берилет. Јеҥӱчилдердиҥ тоозынаҥ башкараачылардыҥ РАНХиГС-теги кадровый резервыныҥ аҥылу программазына туружаачылар талдалат. Конкурстыҥ тестирование ӧткӧн кажы ла туружаачызы эҥ артык HR-специалисттердеҥ ичкери ӧзӱмниҥ бойына келиштире планын алат. Јеҥӱчилдер конкурстыҥ партнерлорынаҥ сыйлар, иш јанынаҥ кычыртулар алат.

Темдектезе, ӧткӧн 2017-2018 јылдыҥ маргааныныҥ турулталарыла 76 туружаачы јаҥы ишке кычырылган, ол тоодоҥ тӧрт кижи федерал кеминде министрлердиҥ јаҥы ордынчыларына ла эки кижи губернатор болуп.

«Лидеры России» маргаан — «Россия — аргалардыҥ орооны» АНО-ныҥ тӧс ӱлекерлериниҥ бирӱзи. Бу тӧзӧмӧл РФ-тыҥ президенти Владимир Путинниҥ јакааныла 2018 јылдыҥ кӱӱк айыныҥ 22-чи кӱнинде тӧзӧлгӧн.

Оныҥ платформазы 15 ӱлекер апарат: «Лидеры России», студенттердиҥ «Я — профессионал» деп олимпиадазы, «Мой первый бизнес» — 18 јашка јетире улуска, «Доброволец России» — добровольческий ӱлекерлердиҥ маргааны, Профстажировкалар. рф — инженерно-технический ле ишмекчи специальностьторлу јииттерге ле студенттерге ӱредӱлик ӱлекер, Јииттердиҥ баштаҥкайларыныҥ грант алар конкурсы — ӱредӱлик, јайаан ла јондык ӱлекерлердиҥ конкурсы, «РДШ — Территория самоуправления» — школдо ӱренеечилерге конкурс, «Абилимпикс» — кенек улуска профузы јанынаҥ конкурс ӧткӱрер кыймыгу, «Управляй!», «Молодые профессионалы („Ворлдскиллс Россия“)», «Лига вожатых», Бизнес-навигатор МСП, «Благодарю», «Мечтай со мной», «Россия — страна возможностей» — бастырароссиялык јондык акция.

«Россия — аргалардыҥ орооныныҥ» тӧс амадулары: албатыга теҥ аргалар берери, кижиниҥ профессионал ла таҥынаҥ аргаларын эрчимдедер айалгалар тӧзӧӧри ле јондык лифттер эдери.

Тургуза ӧйдӧ бу ӱлекерлерде 1,5 миллион кире кижи туружар кӱӱнин угускан.

«Лидеры России» маргаанда да туружар кӱӱнин угускандардыҥ тоозы, былтыргызына кӧрӧ, 30 муҥ кире кижиге кӧп болды.

Э. КУДАЧИНА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина