Алтайдын Чолмоны

Јолдордо јеткерлӱ учуралдарды астадар

29.01.2019

Чаган айдыҥ 24-чи кӱнинде Алтай Республиканыҥ ичбойындагы керектер аайынча министерствозыныҥ ГИБДД-зыныҥ јааны полицияныҥ полковниги Анатолий Косинов тергеениҥ элбек јетирӱлер эдер эп-аргаларыныҥ журналисттерине олордыҥ ведомствозыныҥ 2018 јылда бӱдӱрген иштериниҥ турулталары аайынча пресс-конференция ӧткӱрген. Бӱгӱн бу туштажудаҥ белетелген бичимелди јарлап турубыс.

Республиканыҥ ГИБДД-зыныҥ јааны А. Косинов пресс-конференцияда госавтоинспекторлор ӧткӧн јылда ижине каруулу иштеген де болзо, је тергеениҥ јолдорында болгон јеткерлӱ учуралдардыҥ тоозы астабаган деп ајарган. Табарышкан ла аҥтарылган кӧлӱктердиҥ тоозы 12%, улустыҥ јеткерге алдырган учуралдары 18% кӧптӧгӧн. Бир сӧслӧ айтса, республикада јолдордо болгон јеткерлӱ учуралдарда божогон улустыҥ тоозы 2017 јылда болгон кеминде артып калган. Анайып, ӧткӧн јылда јолдордо окылу 308 јеткерлӱ учурал темдектелген, 36 кижи божогон ло 417 кижи башка-башка сынык-бычык алган.

Эҥ ле кӧп улус аҥтарылган кӧлӱктердеҥ улам божогон. 11 кижи јолдо табартырган ла 9 кижи кӧлӱктиҥ алдына кирген. Бу улустыҥ бастыразы ак-јарыктаҥ барган. ДТП-ныҥ бу бӱдӱмдери кижиниҥ јӱрӱмине эҥ јеткерлӱ болуп јат. ГИБДД-ныҥ берип турган статистиказыла болзо, јеткерге кирген 36 кижиниҥ јирме тӧртӱзи ол ло тарый, алтызы тӱрген болуштыҥ кӧлӱги келип турганча, тӧрт кижини эмчиликке јетирип турганча ла сынык-бычык алган эки кижи тӧртинчи ле тогузынчы кӱндерде эмчиликте божогондор. Анатолий Васильевич журналисттерди бу тоолорло таныштырып, олорды кычыраачыларга тӧкпӧй-чачпай јетирзин деп сураган.

Јолдо јӱретен ээжилерди бускан учуралдар керегинде аҥылап, башка айдар керек. Эҥ ле кӧп улус шак ла ээжилерди бусканынаҥ улам божоп јат. Јолдордо кызалаҥду айалгалар тогузон процент учуралдарда тискинчилердиҥ бурузыла тӧзӧлӧт. ГИБДД-ныҥ јааныныҥ айтканыла, улуска коромјы 90% учуралдарда кӧлӱктиҥ тискинчилериниҥ ајарынбас јорыгынаҥ улам эдилип јат. Јолдо удура келип јаткан кӧлӱкке удура чыкканы база јаан јеткерлӱ. Ӧткӧн јылда республикада мындый 66 учурал темдектелген ле олордо 12 кижи божогон. 106 кижи дезе башка-башка сынык-бычык алган. 2018 јылда аракы ичеле эзирик маҥтаткан 77 учурал темдектелген. 77 ДТП болгон, анда 15 кижи божогон ло 94 кижи шыркалаткан. Статистиканы ајарза, мындый ДТП-ларда кажы ла алтынчы кижи божоп јат.

Јолго чыккан улусты чеберлеп алары алдындагы ла јылдарда чылап ок, курч ла ӧҥзӱре сурак болуп артканча. Мындый улусла колбулу 80 ДТП болгон. Он бир учуралда улус божогон ло алтан тогус учуралда улус шырка алган. Јолдо болуп турган јеткерлӱ учуралдарда кӧп лӧ сабазында улус бойлоры бурулу болгоны јарталат. Улустыҥ бурузыла болгон одус ӱч учуралда сегис кижи божогон ло јирме эки кижи башка-башка сынык-бычык алган. Алтай Республиканыҥ ГИБДД-зыныҥ јааны А. Косинов пресс-конференцияда анайда ок јолдордо балдарла болуп турган јеткерлӱ учуралдар керегинде куучындаган. Ол 2018 јылда бистиҥ тергееде балдарла колбулу 42 учурал темдектелген деп айткан. Јолдогы ДТП-да эки бала божогон ло 43 бала башка-башка сынык-бычык алган.

Россия Федерацияныҥ башкарузы јолдордо болуп турган јеткерлӱ учуралдарды астадарга 2018 јылда аҥылу јӧп јараткан. Бу документте 2024 јылга јетире бӱдӱретен иштердиҥ тӧс ууламјылары чокымдалып јарадылган. Ичбойындагы керектердиҥ министерствозыныҥ тӱӱкизинде бу документте баштапкы ла катап јолдордо болуп турган јеткерлӱ учуралдарды 2030 јылга јетире јоголторы керегинде айдылган. Оныла колбой ороондо «Кӧлӱктердиҥ јӱрӱжиниҥ јеткер јок ло чыҥдый јолдоры» деген национальный ӱлекер-проект јарадылган. Бу ӱлекердиҥ сайлама-структуразына дезе «Јолдордо јеткер јок јӱрериниҥ» федерал ӱлекери кийдирилген. Ороон кеминдеги национальный проектте кӧлӱктерге ле улуска јолдо бастыра јанынаҥ јеткерди болдырпас айалгалар тӧзӧӧрин јеткилдеер керек деген некелтелер тургузылган. Алтай Республикада тургуза ӧйдӧ Горно-Алтайский Агломерацияныҥ «Јолдордогы ээлемдерге јондык некелтелер» деген паспортыныҥ тергеелик ӱлекери иштеп јат. Бу документти Алтай Республиканыҥ башкарузы госавтоинспекцияныҥ ишчилериниҥ айткан шӱӱлтелерине тӧзӧлгӧлӧнип јӧптӧгӧн.

Анайда ок кажы ла квартал сайын башкаруныҥ комиссиязы каруулу ведомстволордыҥ, органдардыҥ, јербойында бойы башкарынарыныҥ ла муниципал тӧзӧлмӧлӧрдиҥ чыгартулу улузын јууп, јолдордо јеткер болдыртпазыныҥ курч сурактарына учурлалган јуундар ӧткӱрет. Јолдордо јеткерлӱ учуралдарды болдыртпазын јеткилдеери јанынаҥ сурак курч артып јат.
А. Косиновтыҥ айтканыла, ГИБДД-ныҥ ишчилери 2018 јылда «Эзирик тискинчи», «Балдардыҥ отургыжы», «Водитель-Пешеход» деген ле оноҥ до ӧскӧ аҥылу рейдтер ӧткӱргендер. Бу рейдтердиҥ ӧйинде 188 735 миллион салковой акчага турар 382 976 административный бузуштар темдектелген. Кӧлӱкле темдектелген кеминеҥ тӱрген маҥтаткан 250 000 учурал јарталган ла бойыныҥ полосазынаҥ кыйып, келип јаткан кӧлӱкке удура чыккан 600-теҥ ажыра јеткерлӱ учуралдар илезине чыгарылган. Јолдыҥ ээжилерин бусканы учун 4382 кижиге штраф салылган, эзирик 1660 тискинчи туттурткан ла 4382 кижи кӧлӱкле удостоверение-права јок маҥтаткан учуралдар јарталган.

Пресс-конференцияда бистиҥ тергееде тискинчилердиҥ 66,3% штрафтарды тӧлӧӧр тужында бежен процент јеҥилтелерди тузаланып турганы керегинде база айдылган. Мыны тискинчилерге штрафты јарымдай тӧлӧӧр јакшынак арга деп айдар керек. Бистиҥ республикада бу система јакшы иштеп јат. Ӧткӧн јылда ГИБДД-ныҥ МРЭО-зыныҥ бӧлӱктери тискинчилердиҥ 7 703 удостоверение-правазын јаҥыдаҥ солыган ла јаҥыдаҥ берген. Правага экзамендер табыштырарында тутак-једикпестер бисте јоголголок деп, пресс-конференцияда база темдектелген. Экзамендерде кажы ла экинчи кижи коомой темдек алып јат. А. Косинов автошколдор ӱредӱниҥ чыҥдыйына јаан ајару эдер учурлу деген.

Кӧлӱктерди учетко тургузарына, учеттоҥ чыгарарына ла регистрация эдерине 2018 јылда ГИБДД-га 20000 угузу-бичик келген ле јолдо јӱрер ээжилерге федерал кеминде бир кезек кубулталар эдилген. Јаҥы ээжилерле тискинчилер караҥуйда кийетен аҥылу куртка-жилеттерлу болор учурлу. Кӧлӱктер табарышканда, тискинчилер оныҥ аайына керектӱ болзо, ГИБДД-ныҥ ишчилери јогынаҥ бойлоры ла чыгар аргалу. 2018 јылда ОСАГО-ныҥ лимидиниҥ кеми дезе бежен муҥ салковойдоҥ јӱс муҥга јетире кӧдӱрилген. «Инвалид» деген таҥманы берериниҥ ээжилери база кубулган. Эмди бу темдекти медико-социальный экспертизаныҥ бюрозы берип јат. Велосипедле маҥтадып турган улустыҥ јилбӱлери ајаруга база алылган деп айдар керек. Мынаҥ ары јаҥы ээжилерле бир кезек оромдордо
«Велосипедная зона» деген аҥылу темдек тургузылар. Јолдо јӱрер ээжилерде мынаҥ да ӧскӧ кубулталар бар.

Кӧлӱкти ӧскӧ кижидеҥ садып алала, оны бойына он кӱнниҥ туркунына бичидип аларын ундыбас керек. Је бистиҥ тискинчилер бу некелтени улай ла бузуп јадылар. Бу шылтактаҥ улам штрафтарды кӧп лӧ саба учуралдарда кӧлӱктиҥ алдындагы ээзине тӧлӧӧргӧ келижип јат. Кӧлӱктиҥ јаҥы ээзи транспортты бойына бичидип алган ба, јок по деп угарга, госавтоинспекцияга баштанар керек. А. Косинов пресс-конференцияда штрафтарды 50% јеҥилтеле тӧлӧйтӧн эп-арга јанынаҥ ӱзеери база јартамал эткен. Тискинчи бу јеҥилтеле административный јанынаҥ эдилген кезедӱниҥ јӧби чыккан ӧйдӧҥ ала јӱк ле 20 кӱнниҥ туркунына тузаланар аргалу. ГИБДД-ныҥ јааны штрафтар керегинде јетирӱлерди госјеткилдештиҥ сайтынаҥ кӧрӱп турар эптӱ арга бар деп ајарган.

П. КАБАР