Аргачылыктыҥ ӧзӱмине јарамыкту айалгалар

04.06.2019

Алтай Республиканыҥ Эл Курултайында «Бизнестиҥ системный ӧзӱминиҥ эп-аргалары» деген тема аайынча тегерик стол Аргачылыктыҥ кӱнине учурлалган «Бизнестиҥ неделези-2019» деген 5-чи республикан форумныҥ кеминде ӧткӧн. Анда парламенттиҥ акча-манаттыҥ, каланныҥ ла экономиканыҥ политиказы аайынча комитединиҥ јааны Сергей Ефимов турушкан.

АР-дыҥ экономиканыҥ ӧзӱми ле ар-јӧӧжӧлик колбулар аайынча министриниҥ ордынчызы Вера Тондоева нацӱлекерлерди бӱдӱрери јанынаҥ суракла јетирӱ эткен. РФ-тыҥ Президентиниҥ 2018 јылдыҥ кӱӱк айыныҥ 7-чи кӱнинде чыгарган Јарлыгында јонјӱрӱм-экономикалык ӧзӱмниҥ 12 ууламјызы аайынча 2024 јылга јетире иштеер ӱлекерлер чокымдалган. Вера Ялбагаевнаныҥ айтканыла, бистиҥ тергееде бастыра 12 ууламјы иштеп јат. «Кичӱ ле орто аргачылык ла таҥынаҥ аргачылык баштаҥкайды јӧмӧӧри» деп нацӱлекерге федерал бюджеттеҥ 3 млрд салковой акча чыгарылган. Мыныла колбой эл-јонды аргачылык ишке кӧптӧҥ тартып алар, олордыҥ продукциязын ичкерледер арга тӧзӧӧр деген амаду туруп јат.

Минэкономӧзӱмниҥ чыгартулу кижизи «Трансформация делового климата» деген ӱлекер керегинде база куучындаган. Бу ӱлекер инвестиционный климат-айалганы 12 ууламјы аайынча јарандырарына ууландырылган, ол тоодо: инженерный сетьтерге технологический јанынаҥ колбооры; градостроительный иш; ар-јӧӧжӧгӧ тап-эриктиҥ регистрациязы ла кадастровый баалаш; таможенный администрирование; албатылар ортодогы саду ла экспорттыҥ ӧзӱми; кичӱ ле орто аргачылыктыҥ субъекттери закупкаларга чыгары ачык болоры; кичӱ ле орто аргачылыктыҥ субъекттери акча-манатка чыгары ачык болоры; юрлицолордыҥ регистрациязы; иштеер улус ла иштиҥ арбыны; корпоративный башкарту; калан администрирование; шиҥжӱ иш.

Сергей Ефимов «Јасакберим — бизнестиҥ ӧзӱминиҥ тӧзӧлгӧзи» деген тема аайынча јетирӱ эдип турала темдектегениле, Алтай Республиканыҥ јасакберими государственный јаҥныҥ органдары кичӱ ле орто аргачылыктыҥ субъекттериниҥ ӧзӱмине јарамыкту айалгалар тӧзӧӧрине ууландырылган. Парламентарийдиҥ шӱӱлтезиле, тергеедеги аргачылык иштиҥ быжулаштарыныҥ бирӱзи «Алтай Республикада кичӱ ле орто аргачылыктыҥ ӧзӱми керегинде» 64-РЗ таҥмалу республикан јасак ла бу јасакты бӱдӱрери јанынаҥ тергеениҥ башкарузы чыгарган нормативный акттар болуп јат.

Парламенттиҥ комитединиҥ председателиниҥ айтканыла, Алтай Республикада иштеерине керектӱ климат-айалга билдирлӱ јаранган да, кичӱ ле орто аргачылыкка госјӧмӧлтӧниҥ тӧзӧлгӧлӧри тӧзӧлгӧн дӧ болзо (гранттардыҥ системазы, быжулаштар, јеҥилтелерлӱ кредиттер ле о. ӧ.), бизнес алдындагы ла чылап, араай ӧзӧт. Республиканыҥ јериндеги бизнес кӧп сабазында таҥынаҥ аргачылардаҥ ла микропредприятиелердеҥ турат. Сергей Ефимовтыҥ ајарганыла, бизнеске шиҥжӱ-фискальный јӱк салтарын јетирет, оныҥ кеми бийик бойынча артат. НДС-тыҥ кеми бийиктегени, электроэнергияныҥ бийик баазы, одыруныҥ акцизтериниҥ баазы бааланганы база салтарын јетирип јат. Бензин-солярканыҥ баазы бийиктезе ле, арткан не-немелердиҥ баазы ол ок ӧйдӧ бийиктей берет. Тергеедеги транспортный јеткилдештиҥ кеми база кирелӱ. «Кассовый аппараттардыҥ јаҥы формадына кӧчкӧни быјыл бизнеске база бир билдирлӱ јӱк болот» — деп, Сергей Александрович айткан.

Республиканыҥ парламенти ачык-јарык куучын учун болгонын темдектеп тура, парламентарий аргачылык биригӱниҥ чыгартулу улузы бойыныҥ шӱӱлте-баштаҥкайлары учун эрчимдӱ тартышсын, улайынча јуулыжып, бастыра бар курч сурактардыҥ аайы-бажына ӧмӧ-јӧмӧ чыгар керек деп кычырган.

Республикан парламент тергеедеги кичӱ ле орто аргачылыктыҥ ӧзӱми аайынча курч сурактарла колбулу јасакчы баштаҥкайларла Сибирьдеги федерал округтагы јасакчы органдарла кожо государственный јаҥныҥ федерал органдарына чыгып јат деп, Сергей Ефимов бойыныҥ куучынында темдектеген.

«Бизнес ле јаҥ ортодо колбулар керегинде» тема аайынча јетирӱни «Промышленниктердиҥ ле аргачылардыҥ россиялык биригӱзиниҥ» Алтай Республикадагы тергеелик бӧлӱгиниҥ председателиниҥ ордынчызы Роман Ветров эткен. Оныҥ айтканыла, 2011 јылда, ороонныҥ президенти Владимир Путин бизнестиҥ биригӱзине баштану эткениниҥ кийнинеҥ, национальный аргачылык баштаҥкайлар јол алынган. Олор бистиҥ ороондо ишке керектӱ айалгаларды јарандырарыныҥ јаҥы программазы болуп калган. Бу јанынаҥ алза, ӱлекер аҥылу бӱдӱмдӱ болуп јат, нениҥ учун дезе, ол государственный структуралар ла бизнес ортодо ӧмӧ-јӧмӧ иштиҥ керектӱ кемин ол ло тарыйынча јеткилдеген деп, докладчик аҥылап айткан. Анайда ок Роман Ветров тегерик столдыҥ туружаачыларыныҥ ајарузын инвестиционный стандарттарга ууландырган — тергеелер јаар инвестициялардыҥ кемин кӧптӧдӧр, бизнес ле јербойындагы јаҥдар ортодо јакшы уч-турулталарлу колбулардыҥ инфраструктуразын тӧзӧӧрине јарамыкту бир канча некелтелерге.

«О программе лояльности и платежной карты «Мир» деген јетирӱни НБ-ныҥ Алтай Республика аайынча бӧлӱгиниҥ тӧлӧмир системалар ла чотомолдор јанынаҥ секторыныҥ јааны Елена Горскова эткен. Карта кандый бир кредитный организацияла эмезе коммерческий банктарла чике колбулу эмес болгонын темдектеп тура, кандый да не-немени садып аларга чыгымдаган акчаныҥ кезигин кайра јандырып аларга, «privetmir.ru» деген бӧлӱкте регистрация ӧдӧр керек.

Федерал калан службаныҥ Алтай Республика аайынча башкартузыныҥ башкараачызыныҥ ордынчызы Наталья Зяблицкая калан јасакберимде болгон јаҥыртулар керегинде јетирӱ эткен. Оныҥ айтканыла, 2019 јылдыҥ чаган айыныҥ 1-кы кӱнинеҥ ала јаҥы аҥылу калан режим кийдирилген — «профессионал кирелтеге калан», бу калан пенсионный страхованиеге кыйалта јогынаҥ страховой взностор тӧлӧӧрин некебейт. Взностордыҥ фиксированный да, эҥ ас кеми де јок. Страховой взносторды дезе бойыныҥ кӱӱнзегениле тӧлӧӧргӧ јараар деп, ол темдектеген.

Чыдулу организациялар Алтай Республикада аргачылардыҥ тап-эриктерин корыыры керегинде јетирӱни Алтай Республикада аргачылардыҥ тап-эриктерин корыыры аайынча чыдулу кижиниҥ консультанты Эрекелей Санакова, «Бизнести башкарарыныҥ эмдиги ӧйдиҥ модельдери керегинде. Оптимизацияныҥ ла ӧзӱмниҥ технологиязы» деп јетирӱни Москвадаҥ келген коуч-специалист Николай Голещихин эткен.

Тегерик стол ӧйинде кайралдаш болгон. Сергей Ефимов АР-дыҥ Эл Курултайыныҥ Кӱндӱлӱ грамоталарын Алтай Республикада аргачылык иштиҥ ӧзӱмине камаанын јетиргени ле кӧп јылдардыҥ туркунына ак-чек иштегени учун мындый улуска табыштырды: Вячеслав Владимирович Басаргинге —Горно-Алтайск каланыҥ таҥынаҥ аргачызына; Андрей Николаевич Диковко — Шабалин аймактыҥ таҥынаҥ аргачызына; Михаил Анатольевич Плешковко — Кӧксуу-Оозы аймактыҥ таҥынаҥ аргачызына; Наталья Леонидовна Сумачаковага — Турачак аймактыҥ администрациязыныҥ экономика ла ар-јӧӧжӧлик колбулар аайынча бӧлӱгиниҥ 1-кы разрядту баш специализине; Алевтина Лазаревна Филоненкого — Оҥдой аймактыҥ таҥынаҥ аргачызына; Алексей Алексеевич Чичаковко — Кӧксуу-Оозы аймактыҥ таҥынаҥ аргачызына.

Бу ла кӱнде «Алтай Республиканыҥ јеринде кичӱ ле орто аргачылыктыҥ субъекттерине государствоныҥ јанынаҥ јӧмӧлтӧ эдериниҥ бӱдӱмдери ле эп-аргалары аайынча јаан учурлу сурактар» деп адалган тегерик стол база ӧткӧн. Тегерик стол ӧдӧр тушта аргачылар бизнестиҥ ӧзӱмиле колбулу сурактар берер, тергеедеги аргачылык иштиҥ јӧмӧлтӧзиниҥ бастыра эп-аргаларыла таныжар аргалу болды. Бу тегерик столдыҥ модераторы «Алтай Республиканыҥ туризм ле аргачылык аайынча тӧс јери» деген ГБУ-ныҥ директорыныҥ молјуларын бӱдӱреечи Татьяна Шеина болгон.

АР-дыҥ «МФЦ» АО-зыныҥ чыгартулу улузы бизнес-навигатордыҥ болужыла бизнес тӧзӧӧри, бизнестиҥ чыгартулу улузына, аргачылыкта ижин јаҥы баштаган улуска консультационный јеткилдештер јанынаҥ куучындаган. Јурт ээлемниҥ товарэдеечилерине јӧмӧлтӧ керегинде тузалу јетирӱни АР-дыҥ јурт ээлем аайынча министриниҥ ордынчызы Наталия Зяблицкая эткен. Анайда ок ол кӧп тоолу сурактарга каруулар берген. Экономиканыҥ ӧзӱми ле ар-јӧӧжӧлик колбулар аайынча республикан министерствоныҥ ар-јӧӧжӧлик колбулар јанынаҥ бӧлӱгиниҥ јааны Иван Каранин кичӱ ле орто аргачылыктыҥ субъекттериниҥ ар-јӧӧжӧлик јӧмӧлтӧзиле колбулу сурактар јанынаҥ куучындаган.

Аргачылыктыҥ субъекттериниҥ кредитованиезиле колбулу сурак ајару јок артпады, бу шӱӱжӱде банктардыҥ чыгартулу улузы турушкан.

Ӧткӧн эрмек-куучындар бизнестиҥ де чыгартулу улузына, анайда ок тергеедеги аргачылыктыҥ ӧзӱмине болуш јетиретен де улуска тузалу болды. Форум бизнес ле јаҥ ортодо ӧмӧ-јӧмӧ иш болорына ууландырылган тӧс ууламјылар јанынаҥ сурактарды шӱӱжер ле олор аайынча чокым шӱӱлтелер јарадып чыгарар арга болуп јат.

АР-дыҥ Эл Курултайыныҥ пресс-службазы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина