Алтайдын Чолмоны

Башчыныҥ јамызына — ӱч ле кандидат

02.08.2019

Јаан изӱ айдыҥ 30-чы кӱнинде Алтай Республиканыҥ Талдаачы комиссиязы тоозыла  тогузон экинчи јуунын ӧткӱрген. Бу јуунда комиссияныҥ турчылары быјыл сыгын айдыҥ 8-чи кӱнинде болотон талдаштарда Алтай Республиканыҥ башчызыныҥ, башкарузыныҥ председателиниҥ јамызына барып јаткан кандидаттарды регистрировать эдериниҥ сурактарын шӱӱжип, ол јанынаҥ Талдаачы комиссияныҥ јӧбин чыгаргандар.

Талдаачы комиссияныҥ председатели Дмитрий Степанов тергеениҥ башчызыныҥ јамызына кандидаттарды кӧстӧӧри аайынча иш бисте кичӱ изӱ айдыҥ 25-чи кӱнинде тӱгенген деп айдып, быјылгы талдаштарда 8 кандидат туружарга кӱӱнзегенин угускан деп темдектеген. Олор: Олег Хорохордин («Единая Россия»), Дмитрий Софронов (ЛДПР), Виктор Ромашкин (КПРФ), Михаил Соловьев (НППР-Власть народу), Леонид Ефимов («Справедливая Россия»), Александр Чеконов («Зеленые»), Мерген Теркин («Добрых дел, защиты детей, женщин, свободы, природы и пенсионеров, против насилия над животными» деп партия) ле Александр Транов (Гражданская инициатива).

«Муниципальный фильтрдиҥ» ээжилери аайынча кажы ла кандидатка, муниципальный депутаттардыҥ ас ла салза – 81, кӧп лӧ болзо – 85 јӧмӧлтӧзин алар керек болгон. Талдаштар аайынча јасактыҥ некелтелери шак андый. Је мынызын да јеткил деп айдарга јарабас. Кажы ла кандидаттыҥ кӧстӧлгӧнин 9 аймактыҥ ол эмезе 8 аймактыҥ ла каланыҥ депутаттар Советтериниҥ депутаттары јӧмӧӧр учурлу. Колын бир кандидат учун јӱк ле бир депутат салып јат. База бир некелтелердиҥ бирӱзи — кажы ла кандидат учун колын салган депутаттардыҥ 15-неҥ ас эмези кыйалтазы јогынаҥ аймактыҥ ол эмезе каланыҥ депутаттары болор учурлу.

Алтай Республиканыҥ талдаштар ӧткӱрер комиссиязы јаан изӱ айдыҥ 25-чи кӱнинде Алтай Республиканыҥ башчызыныҥ, башкарузыныҥ председателиниҥ јамызына кандидатка Виктор Ромашкинди ле Дмитрий Софроновты регистрировать эдип салганы керегинде јӧпти чыгарып, оны республиканыҥ СМИ-леринде јарлап салган. Јаан изӱ айдыҥ 30-чы кӱнинде болгон јуунда дезе арткан кандидаттардыҥ сурактары кӧрӱлген. Комиссияныҥ јааны Дмитрий Степановтыҥ айтканыла, М. Соловьев, М. Теркин ле А. Транов олорды јӧмӧгӧни керегинде бичик-документтерин Талдаачы комиссияга чек табыштырбагандар. Александр Чеконов дезе беш ле кол јууп алган.

Леонид Ефимов 85 кол јууп, оны комиссияга табыштырган. Је олордоҥ ӱч кол Ефимовтоҥ озо ӧскӧ кандидат учун салынып калган болгон. Комиссияныҥ турчылары бу суракты лапту ла кыракы шиҥдеп, бу ӱч колды чындык эмес деп јарлап, текши ӱнберишле јаратпагандар. Кандидат јурт ла аймак кеминдеги депутаттардыҥ колдорын јууйтан некелтелерди бӱдӱрип болбогон. Бу шылтактардаҥ улам Талдаачы комиссия Леонид Ефимовты, Михаил Соловьевты, Мерген Теркинди, Александр Трановты ла Александр Чеконовты республиканыҥ башчызыныҥ, башкарузыныҥ председателиниҥ јамызына кандидаттар эдип регистрировать этпеген. Айдарда, сыгын айдыҥ 8-чи кӱнинде болотон талдаштардыҥ бюллетендерине ӱч ле кандидаттыҥ — Виктор Ромашкинниҥ, Дмитрий Софроновтыҥ ла Олег Хорохординниҥ ады-јолдоры кийдирилер, Ӱнбереечилер Алтай Республиканыҥ јаҥы башчызын, башкарузыныҥ председателин бу ӱч кижиниҥ ортозынаҥ талдаар.

Кандидаттардыҥ тоозында алтай укту кижи јок болгоны кӧп улуска амыр бербейт. Бу јанынаҥ эл-јон ортодо башка-башка куучын-эрмектер бар. Леонид Ефимов јурт ла аймак кеминдеги депутаттардыҥ пропорциязыныҥ кемјӱ-нормазын канайып бӱдӱрип болбогон болотон? Кандидат кайда ла канайып јастырган? Бого толо ло чокым карууны мынаҥ ары профессионал шиҥжӱчи-аналитиктер беретен туру. Регистрацияны ӧдӧргӧ ого бир ле ӱн јетпеген ине. Эртенгизинде Алтай Республиканыҥ Јондык палатазы кандидаттар «Муниципальный фильтрди» канайып ӧткӧни керегинде суракты кӱрее-куучынга чыгарып, оны элбеде шӱӱшкен. Тегерик столдо Јондык палатаныҥ јааны Татьяна Кончева муниципал депутаттардаҥ колдор јуур ӧйдӧ олорго ӱстинеҥ тӧмӧн кандый да јоҥдош, тууразынаҥ кандый да укааркаш болбогон деп темдектеген.

Јондык палатаныҥ тӧзӧп ӧткӱрген кӱрее-куучынында Россияныҥ Јондык палатазыныҥ турчызы, демократияныҥ сурактарын шиҥдеп турган фондтыҥ директоры Максим Григорьев, Алтай Республиканыҥ талдаштар ӧткӱрер комиссиязыныҥ председатели Дмитрий Степанов, кандидаттардыҥ бойлоры ла олордыҥ чыгартулу улузы база турушкандар. М. Григорьевтиҥ айтканыла, ол Леонид Ефимовко, Мерген Теркинге, Александр Чеконовко, Александр Трановко ло Дмитрий Софроновко акту бойы јолугып, аймактарда ла калада колдор канайда јуулганы керегинде лапту куучындашкан.

Кийнинде М. Григорьев Twitter.-де: «Ефимов депутаттардыҥ колдорын ак-чек јууган, је олордыҥ ӱчӱзи бойлорыныҥ колдорын ӧскӧ кандидат учун оноҥ озо салып салган болгондор. Мындый эби јок айалга учун Ефимов ол улуска ачынбай јат» — деп бичиген. Россияныҥ Јондык палатазыныҥ турчызы анайда ок бир ле уунда колын эки кандидат учун салган Турачак аймактыҥ депутады Олег Крачнаковко јолугып, база куучындашкан. Бу туштажуда депутат колды эки јара саларын кандидаттыҥ чыгартулу улузы бойлоры јараткандар деп айткан. Мында олор аймактыҥ депутадын эби јок айалгага тургускандар деп айдар керек.

Алтай Республиканыҥ талдаштар ӧткӱрер комиссиязы бойыныҥ јуунында анайда ок тогус партияныҥ кандидаттарыныҥ тооломын шӱӱжип, оны база јараткандар. Арткан тӧрт партия колдор јуур ээжилерди бусканы учун регистрацияны ӧдӱп болбогон. Айдарда, кӱскиде Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ депутаттарын тудатан талдаштарда бирлик округ аайынча «Единая Россия»
(Т. Гигель, А. Мызин, С. Тимошенский), ЛДПР (В. Жириновский), «Справедливая Россия» (А. Груздев), «Патриоты России»
(Г. Сумин), Коммунистическая партия социальной справедливости (А. Богданов, М. Каратунов, А. Каташева), «Родина» (О. Добрынин, Ю. Тадыева, Ю. Яргаков), Российская партия пенсионеров «За социальную справедливость» (В. Багров, А. Толкочеков) ло «Яблоко» ( Н. Думнова) деген партиялар туружар.

П. Кабар